Παναγιώτης Μανίκης: “Να πρασινίσουν τα βουνά μας, να παράγει ο τόπος άφθονη τροφή”

Γεωπόνος, αγρότης, φιλόσοφος, ο Παναγιώτης Μανίκης, έμαθε τα μυστικά της φυσικής καλλιέργειας δίπλα στον Ιάπωνα φυτοπαθολόγο Μασανόμπου Φουκουόκα και ταξίδεψε σ’ όλο τον κόσμο για να αποφασίσει να φτιάξει τον μικρό του “παράδεισο” στην Ελλάδα. Από το Κέντρο Φυσικής Καλλιέργειας στο Κλησοχώρι της Έδεσσας, την περασμένη εβδομάδα βρέθηκε στην Χίο με πρωτοβουλία της Ομάδας Διατήρησης Παραδοσιακών Ποικιλιών Σπόρων και μίλησε στην Απλωταριά για τα αγροκτήματα της αυτάρκειας ελπίζοντας ότι η “σπορά” του θα πιάσει τόπο.

Πως ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τη φυσική καλλιέργεια;
Από ένα πρόβλημα υγείας… Όταν ήμουν 18 χρονών, αρρώστησα βαριά και οι γιατροί μου είπαν ότι δεν θα ζήσω για πολλά χρόνια. Ξεκίνησα να κάνω μια αγωγή με φάρμακα για να μπορέσω να λύσω το πρόβλημα υγείας που είχα. Δεν είδα, όμως, καμιά βελτίωση. Άρχισα να αισθάνομαι ότι κινδυνεύω από τα ίδια τα φάρμακα που υποτίθεται ότι θα με έσωζαν και κάποια στιγμή έκανα τη μεγάλη στροφή και άρχισα να κάνω μια πιο υγιεινή -χορτοφαγική κατά βάση- διατροφή, να νιώθω καλύτερα και τότε η υγεία μου βελτιώθηκε και άρχισα να αναπνέω ελεύθερα.

Τότε σπούδαζα στην γεωπονική σχολή και σκέφτηκα ότι όπως ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει απόλυτα υγιής αν τρώει σωστά, το ίδιο θα ισχύει για τα φυτά και τα ζώα. Αισθάνθηκα ότι σίγουρα και άλλοι θα είχαν κάνει το μονοπάτι αυτό πριν από μένα και θα είχαν δουλέψει πρακτικά και ίσως να υπήρχαν και βιβλία που θα μιλούσαν για αυτό. Το δεύτερο βιβλίο που έπεσε στα χέρια μου ήταν “Η επανάσταση ενός άχυρου” του Φουκουόκα. Το ξεφύλλισα και είπα “αυτό είναι”. Σε λίγους μήνες βρέθηκα στην μακρινή Ιαπωνία, κοντά στον άνθρωπο που εμπνεύστηκε τη μέθοδο της φυσικής καλλιέργειας και έμαθα τα πρακτικά της δουλεύοντας στο χωράφι του.

Τι είναι ακριβώς η μέθοδος της φυσικής καλλιέργειας;
Η φυσική καλλιέργεια δεν είναι απλώς μια μέθοδος γεωργίας αλλά κάτι πολύ περισσότερο. Θα έλεγα ότι είναι ένα πνευματικό μονοπάτι που φιλοδοξεί να παντρέψει θρησκεία, φιλοσοφία και επιστήμη, θεό, άνθρωπο και φύση.

Και πως γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία ενός τέτοιου κέντρου στην Ελλάδα;
Μετά την Ιαπωνία, άρχισα να ταξιδεύω σε διάφορες χώρες. Δούλεψα σε φυσικά αγροκτήματα στην Ινδία, τη Βραζιλία… και κάποια στιγμή αποφάσισα να γυρίσω στην Ελλάδα, να πάρω ένα μικρό χωράφι και να δουλέψω πρακτικά για να αποδείξω, πρώτα στον εαυτό μου, ότι αυτή η μέθοδος είναι εφαρμόσιμη και δεν είναι απλώς μια φιλοσοφία αφηρημένη. Πήρα λοιπόν το ’88 ένα μικρό αγρόκτημα 15 στρεμμάτων στην Έδεσσα και άρχισα να καλλιεργώ χωρίς φάρμακα, χωρίς λιπάσματα, χωρίς γεωργικά μηχανήματα, χωρίς βοτάνισμα, ακόμα και χωρίς να κλαδεύω τα οπωροφόρα δέντρα. Σήμερα, μετά από 25 χρόνια, τα 15 στρέμματα έγιναν 35 και φιλοξενούν 120 ποικιλίες οπωροφόρων δέντρων που συνυπάρχουν μαζί με δασικά δέντρα, μαζί με λαχανικά που μεγαλώνουν κάτω από τα πόδια τους, μαζί με σιτηρά και μαζί με φυτά που βελτιώνουν το έδαφος, χλωρής λίπανσης, όπως λέγονται. Πρόκειται δηλαδή για μια τρισδιάστατη αξιοποίηση του κτήματος.

Τι είναι αυτό που σας έφερε στη Χίο;
Όταν πήρα στα χέρια μου το βιβλίο του Φουκουόκα και το διάβασα, κατάλαβα ότι το να δημιουργήσουμε μια μικρή ουτοπία και να ζήσουμε εκεί ευτυχισμένοι, δεν ήταν αρκετό. Δεν αρκέστηκα λοιπόν στην δημιουργία αυτού του μικρού “παραδείσου” αλλά ένιωσα ότι έπρεπε να σπείρουμε σπόρους στην έρημο, σπόρους στις ανθρώπινες καρδιές. Ξεκινήσαμε λοιπόν να υλοποιούμε σπορές για να πρασινίσουμε τα βουνά και τις ερήμους. Και το ένα έφερε τ’ άλλο. Αυτό που κάναμε ήταν να προωθούμε πρακτικά την ιδέα της αυτάρκειας αλλά και να προσφέρουμε και μια διέξοδο στη σημερινή πραγματικότητα της κρίσης, και μάλιστα σε μια Ελλάδα που ταλανίζεται και υποφέρει σοβαρά από αυτή την κρίση. Θέλουμε να δώσουμε μια μικρή ανάσα στους ανθρώπους, να τους μάθουμε να καλλιεργούν τη γη, να φτιάχνουν λαχανόκηπους αυτάρκειας, να αξιοποιούν τα χωράφια που παλιά είχαν εγκαταλείψει, να πρασινίσουμε τον τόπο μας και να κάνουμε την Ελλάδα ένα απέραντο περιβόλι.

Αυτό λοιπόν ήρθαμε να κάνουμε και στη Χίο, μαζί με την ομάδα των παιδιών που μαζεύουν σπόρους και οραματίζονται μια πιο όμορφη Χίο. Και ακόμη κι αν ένας- δύο άνθρωποι ξεκινήσουν για μας θα είναι πολύ σημαντικό.

Πόσα χρόνια χρειάζεται κανείς για να καταφέρει να έχει ένα φυσικό αγρόκτημα;
Παρά το γεγονός ότι εδώ και χιλιάδες χρόνια καταστρέφουμε τη φύση, η φύση είναι τόσο νοήμων που αν της δώσουμε αφθονία σπόρων, χωρίς να χρησιμοποιήσουμε τον ανθρώπινο νου και να αρχίσουμε να επιλέγουμε, τότε μπορεί να δημιουργήσει πολύ γρήγορα όμορφες καταστάσεις. Να πρασινίσουν τα βουνά μας, να ξανάρθουν οι βροχές, να παράγει ο τόπος άφθονη τροφή… Αυτό λοιπόν που χρειάζεται, είναι να προσφέρουμε γενναιόδωρα σπόρους στη γη και κάθε τι που θα κάνουμε να έχει ως κεντρική φιλοσοφία να είναι καλό για τη φύση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γη είναι η μάνα μας και ότι αν είναι γόνιμη, τότε και η υγεία μας θα είναι δεδομένη. Πολλοί συνδέουν την υγεία με τα αντιβιοτικά ή με τις εγχειρήσεις αλλά εμείς πιστεύουμε ότι ένα υγιές έδαφος έχει ως συνέπεια υγιή φυτά, υγιή ζώα και συνεπώς υγιείς ανθρώπους που τρέφονται με αυτά.

Οι φωτογραφίες είναι του Γιάννη Κωσταρή και τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια των 2 εργαστηρίων φυσικής καλλιέργειας που έγιναν σε ένα κτήμα στα Καμπόχωρα και στο Citrus