Μετά 20 έτη…

Λογοτεχνικά Γενέθλια

Κοιτώντας κάποια παλιά χαρτιά με ημερομηνίες και ανατρέχοντας σε μνήμες της γραφής, έπεσα σε μια τυπωμένη ημερομηνία. Χίος 1997. Ήταν η ημερομηνία στο πρώτο εξώφυλλο βιβλίου μου. Και συνειδητοποίησα ότι φέτος συμπληρώνονται σωστά και στρογγυλά είκοσι χρόνια («Μετά Είκοσι Έτη» καθώς έλεγε το αγαπημένο μου μυθιστόρημα του Δουμά), από την έκδοση, και τη δημόσια έκθεση της αφεντιάς μου και του πρώτου μου βιβλίου.

Ήταν η ποιητική συλλογή «Η Βία της Βδομάδας» με λιγοστές σελίδες. Διαλεγμένα με κόπο και δισταγμό από τον τότε πρωτοεμφανιζόμενο στα Χιακά Γράμματα. Φιλοτεχνημένα με την καταπληκτική φωτογραφία της αγαπημένης Αρκαδίας Ψάλτη, που έγινε και αφίσα του βιβλίου. Με σχέδια του καλού φίλου Γιάννη Χρηστάκου μέσα στο βιβλίο. Και με την ακούραστη-κουραστική και άγρυπνη ματιά της Κατερίνας και του Νικολή Γεωργούλη στο τυπογραφείο. Όλα αυτά με αγάπη και πραγματικό μεράκι καμωμένα. Με έμπνευση διαρκή και λίγη τρέλα. Όπως το μαρτυρεί και ο αυθαίρετος εκδοτικός οίκος/ομάδα παραγωγής πολιτιστικών γεγονότων στο ταπεινό μας εξώφυλλο «Ex Novo Romance». Στους Ex Novo Romance το μυστικό ήταν η στήριξη κι η μυστηριώδης παρουσία του συνοδοιπόρου Νίκου Μπουμπάρη.

Η πρώτη παρουσία

Θυμάμαι «ως τώρα να ‘τανε» την αγωνία μέχρι να παραλάβουμε τα βιβλία από το βιβλιοδετείο των Αθηνών. Μια παλιά φίλη τα είχε τρέξει με το αυτοκίνητο ως το βαπόρι. Κι έπειτα όταν έπιασα στα χέρια μου αυτό το ταπεινό, αγαπημένο βιβλιαράκι, σκίρτησα σα να έπιανα το πρώτο παιδί μου. Κλισέ αλλά έτσι ήταν. Το πήγαινα το έφερνα. Το ξεφύλλιζα. Το κριτικάριζα. Αλλά, βαθιά μέσα μου, αλήθεια σας το λέω μετά 20 έτη, το χαιρόμουνα.

Το παρουσιάσαμε, αποκαλόκαιρο του 1997, Σεπτέμβρη, στο καλύτερο υπαίθριο όμορφο μπαρ της μνήμης μας «Καρνάγιο» στη Λεωφόρο Ενώσεως. Αργά το απόγευμα, με γλυκά χρώματα προς την ανατολή. Σε αντίθεση με τις τωρινές παρουσιάσεις βιβλίων, με το κουράγιο του πρωτάρη, είπα μια σύντομη ομιλία-καλωσόρισμα, ούτε 10 λεπτά. Μετά αγκαλιαστήκαμε σε κέρασμα. «Σανγκρία» που είχε φτιάξει η Ελένη Μικέδη και σέρβιρε η καλή μου Μαρκέλλα Γεωργαλά. Βγήκαμε και ωραίες φωτογραφίες.

Θέλω μόνο παρενθετικά να πω, ότι παρουσίαση βιβλίου σε μπαρ για τη Χίο του 1997 ήταν κάτι διαφορετικό και ασυνήθιστο. Θα έλεγα μάλιστα ότι ήταν και λίγο τόλμημα. «Δεν διάλεγες βρε παιδάκι μου ένα πνευματικό κέντρο, μια αίθουσα;» μου είχε πει αγαπημένη φίλη. Ήταν ίσως η αρχή. Επιτυχημένη.

Προφανώς, με τη σοφία είκοσι ετών σάς το λέω, αυτό το βιβλιαράκι δεν άλλαξε το δρόμο της ελληνικής ποίησης και της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όσοι και όσες με ξέρετε, ξέρετε δα ότι δεν είμαι τόσο ψωνάρα. Ωστόσο, ο ωραίος ποιητής μιας προηγούμενης γενιάς στη Χίο Αντώνης Λάρδας μου έγραψε «η Βία της Βδομάδας τάραξε τα λιμνάζοντα νερά». Κι αυτό το κρατώ, όχι στο συρτάρι αλλά στην καρδιά μου, ως τιμή ύψιστη. Όπως κρατώ και ότι τυχαία στην παρουσίαση που έγινε στην Αθήνα, στο πάλαι ποτέ wine bar μπαρ «ΦΕΛΛΟΣ» στο Κουκάκι, συνάντησα τον αγαπημένο δάσκαλο και σύντροφο Άγγελο Ελεφάντη που αφού ξεφύλλισε το βιβλίο αποφάνθηκε… «ωραίο, θα το διαβάσω». Μετά είχαν παίξει jazz ο Γρηγόρης Καγγελάρης, ο Νίκος Βουτσινάς και το συγκρότημά τους.

Είκοσι χρόνια

Είκοσι χρόνια. Το γράφω και με πιάνει μια ζαλάδα. Που πήγαν όλα αυτά τα χρόνια; Πώς πήγαν; Που τα ξοδέψαμε; Τι καταφέραμε; Που είμαστε; Τι κάναμε λάθος; Μιλήσαμε όταν έπρεπε; Γιατί δεν πήγαν τα πράγματα αλλιώς; Τι πήγε στραβά; Πως ήμασταν; Πως γίναμε; Που ήμασταν εμείς και που οι άλλοι; Γιατί δεν μιλήσαμε; Κι όμως μιλήσαμε… Που πήγαν οι συλλογικές μας φωνές; Στις πλατείες και στα καλντερίμια; Που θα βρούμε απαντήσεις; Σε ποια γωνιά Κυβερνητικού Γραφείου έχει σωριαστεί η ταπεινή μας διαμαρτυρία; Εδώ και καιρό, δεν μπορώ να δίνω συλλογικές απαντήσεις, να μιλώ δηλαδή για άλλους και άλλες. Ελπίζω ότι μπορώ να δίνω απαντήσεις για την αφεντιά μου. Ελπίζω. Και πάλι βέβαιος δεν είμαι.

Ελπίζω, ότι σε αυτά τα χρόνια ασκήθηκα στη βάσανο της γραφής και στην ερημιά της σιωπής. Στο να μιλήσω ή να σωπάσω. Στη δημόσια έκθεση ή στην ιδιωτική μαρτυρία, ή ακόμα στη γραφή με αλλότρια πάθη. Κι όμως ναι, δεν στάθηκα απόμακρος, τσαλακώθηκα, κάποιες φορές σκληρά και κάποιες άλλες βγήκα αλώβητος. Είναι η ζωή αυτή, έτσι δεν είναι; Κι από αυτή την άσκηση, καθώς την έλεγαν οι μοναχοί: που σημαίνει όχι μόνο να σωπάσεις, αλλά ακόμα και να ξεχυθείς πέρα από την έρημο και στη λάσπη της μεγαλούπολης της Βαβυλώνος, προέκυψαν κι άλλα βιβλία. Η «Εκδίκηση του Τυπογράφου» (2007), η «Αφάνεια» (2010), η «Κόντρα Γέφυρα» (2015). Και μετά, με όρεξη στο «Ιστολόγιο του Ερυθρού Καγκουρώ» (2010) στο διαδίκτυο, που μόνο χαρές μου πρόσφερε. Κι ύστερα κάθε Τρίτη πρωί (ή σχεδόν) στις «Δεύτερες Σκέψεις» (2013) στην «Απλωταριά». Ποτέ δεν μπήκα, ευτυχώς νομίζω, στο συγγραφικό μηχανουργείο «κάθε χρόνος και βιβλίο», πάντα ήμουν στο «αν είναι νά ‘ρθει θε να ρθεί αλλιώς ας προσπεράσει». Ήρθαν και δεν προσπέρασαν. Ευτυχώς.

Στα είκοσι χρόνια αυτά, πολλά κύλησαν σαν γάργαρο νεράκι. Πολλά άλλαξαν. Κι άλλα παρέμειναν τα ίδια. Χάσαμε ανθρώπους, φιλίες, συντροφιές. Κι από την άλλη κερδίσαμε, ανθρώπους, φιλίες, συντροφιές. Δικοί μας άνθρωποι έχουν ταξιδέψει πια για εκείνα τα ταξίδια, εκεί όπου δεν υπάρχει γυρισμός. Κι όμως κάθε φορά που έναν αναγνώστη, ή μια αναγνώστρια συναντάει το καϊκάκι της γραφής μας, κάτι καινούργιο γεννιέται. Καμιά φορά το βλέπεις σε αναπάντεχα συναπαντήματα. «Α! πόσο γούσταρα το διήγημα στην Εκδίκηση του Τυπογράφου, αυτό με τον Ανθύπα». Και άλλα τέτοια πολλά, να είμαστε καλά να τα αναφέρουμε.

Έχουμε σχέδια…

Ελπίζω τούτη τη χρονιά, να είμαστε καλά και υγιείς και με τη βοήθεια του Γιάννη, της Ντίνας και των άλλων παιδιών του Άλφα Πι να καταφέρουμε να βγάλουμε σε βιβλίο και να το παραδώσουμε στην κρίση του αναγνώστη, την «Πόκα της Πλημμύρας», 50 ιστορίες του μικρόκοσμού μας. Είναι καλό βιβλίο, θα το χαρείτε κι όχι μόνο οι χιώτισσες κι οι χιώτες. Θα σπάσει η ματιά σας σε ένα χαμόγελο ή σε ένα διστακτικό δάκρυ κι αυτό, πιστέψτε με, είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή για τον αφηγητή.

Κι ελπίζω ακόμα πιο μετά για να ανανεώσουμε, και όχι να κλείσουμε βέβαια, τον κύκλο να τυπωθούνε όλα τα ποιήματα των ενδιάμεσων χρόνων. Γιατί η γραφή είναι αυτή που είναι. Κι η Ποίηση είναι πάντα παρούσα. Είναι η πρώτη αγάπη, και το «πρώτο σκαλί» που έλεγε κι εκείνος ο Αλεξανδρινός. Μια αγάπη που φέτος γίνεται 20 ετών…