του Τέλη Τύμπα
Η δίκη για την παροχή επιδομάτων τυφλότητας απασχόλησε πρωτοσέλιδα του τοπικού τύπου. Είχα προθυμοποιηθεί να καταθέσω ως μάρτυρας, όχι για να υπερασπιστώ κάποιον/α εκ των αγνώστων σε μένα κατηγορουμένων, αλλά για να καταθέσω τις παρατηρήσεις (κάποιες επιστημονικές κάποιες πολιτικές) που ακολουθούν. Καταρχήν την παρατήρηση ότι η τυφλότητα ως απώλεια ενός ποσοστού όρασης, η τυφλότητα ως φυσική κατάσταση, δεν συμπίπτει με την τυφλότητα ως κοινωνικά υπερκαθοριζόμενη αναπηρία. Ένα τυφλός που θα μετακομίσει από την Χίο σε μια πόλη της Σουηδίας θα διαπιστώσει ότι η αναπηρία του θα μειωθεί δραστικά παρότι η φυσική του κατάσταση θα παραμείνει η ίδια. Μεταξύ άλλων, επειδή το κράτος (κυβέρνηση και αυτοδιοίκηση) θα έχουν εκεί φροντίσει ώστε το πολύ καταλληλότερο δομημένο περιβάλλον (π.χ. πεζοδρόμια και λοιποί δημόσιοι και ιδιωτικοί χώροι) και οι υποδομές γενικότερα (π.χ. συγκοινωνίες, δημόσιες και ιδιωτικές) να αμβλύνουν κατά πολύ την αναπηρία.
Στην Ευρώπη που θα θέλαμε να μείνουμε, το κράτος (κυβέρνηση και αυτοδιοίκηση) στελεχώνει και υποστηρίζει τοπικά κέντρα διαρκούς αναπροσαρμογής της αναπηρίας στις δυνατότητες που παρέχει η νέα τεχνολογία. Πολύ απλά, επισκεπτόμενος το κέντρο αυτό, ένας τυφλός μπορεί να ελπίζει σε περιοδική ανανέωση του κρατικά παρεχόμενου εξοπλισμού που του επιτρέπει να χρησιμοποιεί περίπου ισότιμα το διαδίκτυο, να προσαρμόζει το δίκτυο βοηθητικών αισθητήρων στην κατοικία και την εργασία στα τελευταία τεχνικά δεδομένα, να ενημερώνεται για δυνατότητες για αξιοποίηση νέων τεχνικών για να μειωθεί ο βαθμός τυφλότητας με εγχείρηση ή άλλη παρέμβαση. Η αναπηρία του, λόγω κοινωνικής διαφοράς, είναι επομένως πολύ μικρότερη από ενός τυφλού στη Χίο, με τον οποίο μοιράζεται την ίδια ακριβώς τυφλότητα από φυσική άποψη. Αυτό αρκεί νομίζω για να δείξει ότι η διαδικασία μέτρησης και ταξινόμησης της αναπηρίας, όπως και η συναφής με αυτή διαδικασία απόδοσης ενός επιδόματος αναπηρίας (εν προκειμένω τυφλότητας), είναι εγγενώς κοινωνική. Κι ως τέτοια, ευάλωτη σε υποκειμενικότητες κάθε είδους. Και δεν αναφέρομαι εδώ στην προφανώς απαράδεκτη και άξια τιμωρίας αξιοποίηση της υποκειμενικότητας δολίως από κάποιον που εμπλέκεται στη διαδικασία από θέση εξουσίας (είναι διαφορετική η περίπτωση ενός φτωχού ανθρώπου που ελπίζει σε ένα μεγαλύτερο επίδομα από μια συγκεκριμένη φυσική τυφλότητα για να μειώσει την κοινωνική αναπηρία από αυτήν την τυφλότητα). Αναφέρομαι στη δομική υποκειμενικότητα της διαδικασίας προσδιορισμού της αναπηρίας.
Η οποία, για να έχουμε πιο πλήρη εικόνα, δεν έχει να κάνει μόνο με το υλικό περιβάλλον ενός τυφλού αλλά και με τα μετρητικά όργανα και τον εν γένει εξοπλισμό του γιατρού, τον ρυθμό ανανέωσής τους, τον διαρκή συγχρονισμό τους με τα υπόλοιπα της κρατικής επικράτειας, τη συμβατότητά τους ή μη με το σύστημα ταξινόμησης που έχει επιλέξει το κράτος και πολλά άλλα συναφή. Έχει επίσης να κάνει και με το σύστημα ταξινόμησης της αναπηρίας, τη συμβατότητά του με διεθνή συστήματα ταξινόμησης που αλλάζουν και χρειάζονται πόροι για την ορθή ενσωμάτωσή τους στο εθνικό σύστημα. Το οποίο εθνικό σύστημα, όπως έχει δείξει ειδική έρευνα, υποφέρει στην Ελλάδα από την ακραία μνημονιακή υποχρηματοδότηση, την αστάθεια και προβληματική μεταβλητότητα του κρατικού πλαισίου, ειδικά τα τελευταία χρόνια. Το σύστημα ταξινόμησης και μέτρησης της τυφλότητας είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε μετατοπίσεις του ιδεολογικού εκκρεμούς. Από μια λαϊκιστική προσέγγιση μιας εξουσίας που δίνει περιθώρια ελαστικότητας σε μια στρεβλή πολιτική επιδομάτων, η οποία λειτουργούσε δυνάμει και μερικώς ρυθμιστικά-διορθωτικά σε μια ελλιπή κρατική πολιτική πρόνοιας, περάσαμε με τα μνημόνια του ακραίου νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, σε μια εξουσία που θα ήθελε να τελειώνει με κάθε ευθύνη για κρατική πολιτική πρόνοιας.
Σε πολλές από τις πολιτικές αλλά και τα δημοσιεύματα για τα επιδόματα αναπηρίας-μαϊμού, όπως τα μελετήσαμε με βάση τα εργαλεία του διεπιστημονικού πεδίου που ερευνά τη διαδικασία κατασκευής της δημόσιας εικόνας της επιστήμης, της τεχνολογίας και της ιατρικής, το ραβδί φαίνεται να έχει λυγίσει από την άλλη. Υπερβολές για τυφλούς-μαϊμού μπλέχτηκαν με αλήθειες, αξιοποίησαν αυτές τις αλήθειες για να συμβάλουν στην εκούσια ή ακούσια επίθεση στις υποχρεώσεις του κράτους έναντι των αναπήρων. Από τον κλασικό λαϊκισμό περάσαμε σε ένα νέου τύπου λαϊκισμό σε ένα σύνθετο ζήτημα όπως η διαδικασία υπολογισμού της αναπηρίας, με το λαϊκισμό νέου τύπου να υπηρετεί τον νεοφιλελευθερισμό (κι όχι μόνο των κλασικών νεοφιλελεύθερων, είναι χαρακτηριστική η βιασύνη κάποιων τοπικών Συριζαίων να αναπαράγουν στο φ/β νεοφιλελεύθερης κοπής σχόλια από την κάλυψη της δίκης). Μέρος του οποίου είναι ο αναχρονισμός στην αξιολόγηση της επιδοματικής πολιτικής για την αναπηρία, αναχρονισμός που δυσκολεύει πάρα πολύ την προσπάθεια να διαχωριστεί και να καταδικαστεί τυχόν δόλος του γιατρού από την υποκειμενικότητα του πολιτικού και ιδεολογικού παραδείγματος που επικρατούσε όταν έδωσε τα επιδόματα που σήμερα αμφισβητούνται (από τις κρατικές επιτροπές μέχρι το δικαστήριο).
Ας κλείσουμε με μια πρακτική πρόταση: γενικά μιλώντας, η δημοσιογραφική κοινότητα του νησιού απέδειξε στην τρέχουσα κρίση ότι έχει δυνατότητες. Εύχομαι να τις αξιοποιήσει ώστε να δούμε και πρωτοσέλιδα για τον πολλαπλασιασμό της αναπηρίας των τυφλών της Χίου από το ότι και οι ελάχιστοι διαθέσιμοι διάδρομοι τυφλών, με πρώτον αυτό του κεντρικού λιμανιού, καταπατούνται συστηματικά. Με αποτέλεσμα να μην τολμά να τον χρησιμοποιήσει ποτέ κάποιος από τους τυφλούς της Χίου. Να δούμε πρωτοσέλιδα για τον διάδρομο τυφλών στο νησί της Χίου που είναι μαϊμού. Όταν κάποιοι, δύο καλοκαίρια πριν, διαμαρτυρηθήκαμε γι αυτό με την ιδιότητα του εξουσιοδοτημένου αιρετού της Δημοτικής Κοινότητας Χίου, απειληθήκαμε, ενώ η μήνυση που υποβάλαμε δεν έτυχε της προτεραιότητας της δημοτικής αρχής και μπήκε γρήγορα στο αρχείο του εισαγγελέα. Είπαμε να δοθεί ένας χρόνος μήπως και διορθωθεί η κατάσταση, ώστε να προσαρμοσθούν σταδιακά όσοι καλοί επιχειρηματίες. Δυστυχώς, το καλοκαίρι που πέρασε η κάλυψη του διαδρόμου τυφλών από τραπεζοκαθίσματα και τα συναφή ξέφυγε τελείως. Με το κράτος, σε όλες τις εκφάνσεις του (από την κυβερνητική και την αυτοδιοικητική μέχρι την εισαγγελική εξουσία), να απουσιάζει πλήρως.
