της Χριστίνας Κονταξή
Ο τουρισμός φύσης σύμφωνα με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό ή ο τουρισμός υπαίθρου έτσι όπως αναφέρεται από το 2013 αποτελεί εκείνη την ειδική μορφή τουρισμού που ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με τη φύση και την ύπαιθρο. Ποια όμως είναι εκείνα τα στοιχεία της φύσης ή/και της υπαίθρου που μπορούν να συνεισφέρουν ως υπηρεσία τουρισμού και ποια η σύνδεση τους με τη βιοποικιλότητα;
Με σκοπό την αποτελεσματική διατήρηση της βιοποικιλότητας, ως πολύτιμου, αναντικατάστατου και σπουδαίας σημασίας εθνικού κεφαλαίου εκδόθηκε το 2011 ο νόμος της βιοποικιλότητας. Με το νόμο αυτό τέθηκαν όροι όπως η απαγόρευση της αποκομιδής, συλλογής, κοπής, εκρίζωσης, κατοχής, εμπορίας, βλάβης, καταστροφής και μεταφοράς δειγμάτων κάθε είδους (χλωρίδας – πανίδας) και περιγράφηκε η διαδικασία έκδοσης σχετικών αδειών. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι υπεύθυνο για την κατάρτιση οδηγών αναγνώρισης των κυριότερων ειδών χλωρίδας, πανίδας και άλλων ομάδων οργανισμών. Αυτοί οι οδηγοί χρησιμεύουν και στις αρμόδιες αρχές και τελωνεία όλης της χώρας, ώστε να διευκολύνουν το έργο του εντοπισμού των συναφών εγκληματικών πράξεων, όπως χαρακτηρίζονται οι ανωτέρω πράξεις σύμφωνα με τη νομοθεσία.
Από το 2011 η επιστήμονας κα Μεντέλη, μέσα από την έρευνα της, που έγινε για πρώτη φορά στη χώρα μας, σχετικά με την εμπορία ελληνικών ενδημικών φυτών μέσω διαδικτύου, έδειξε ότι για κάθε ένα από τα 1.415 ελληνικά ενδημικά φυτά, εντοπίστηκαν 588 περιπτώσεις εμπορίας από 73 φυτώρια, στην Ευρώπη, τη Β. Αμερική και την Αυστραλία. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν 145 είδη, δηλαδή το 10% της ενδημικής χλωρίδας της χώρας. Εμπορία ειδών πανίδας έχει καταγραφεί εδώ και πολλά χρόνια και πλήθος δημοσιευμάτων υπάρχουν στον τύπο για το εμπόριο χελωνών, φιδιών, πουλιών και άλλων ειδών από κατασχέσεις τους στα σύνορα της χώρας.
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι εκείνα τα είδη της βιοποικιλότητας που είναι σπάνια – ενδημικά και σε κατάσταση κινδύνου σύμφωνα με τους Οδηγούς και τους Κόκκινους Καταλόγους δεν θα πρέπει να «συνεισφέρουν» ως υπηρεσία τουρισμού ακριβώς για να αποφευχθεί κάθε πιθανή και παράνομη αποκομιδή, συλλογή, κοπή, εκρίζωση, βλάβη, καταστροφή κτλ. Όπως σημειώνουν και οι συγγραφείς του βιβλίου των Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλουμένων Ειδών της Ελληνικής Χλωρίδας: «Η γνώση είναι δύναμη. Ας χρησιμοποιήσουμε την δύναμη των βιβλίων για να προστατέψουμε την κληρονομιά της Ελλάδας και όχι για να την καταστρέψουμε».
Τι συμβαίνει όμως με όλη εκείνη την πληροφορία που βρίσκεται στο διαδίκτυο ή καθημερινά αναρτάται σε αυτό; Οι οδηγίες είναι απλές και σαφείς: Μην δημοσιεύετε ακριβείς τοποθεσίες! Το ότι κάτι είναι στο νησί της Χίου είναι αρκετό. Μην δίνετε πληροφορίες σε όποιους σας ζητήσουν μέσω προσωπικών ή δημόσιων μηνυμάτων καθώς υπάρχει κίνδυνος από λαθραίους συλλέκτες. Η επιτυχία της διατήρησης της βιοποικιλότητας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Η αξία ενός οργανισμού προκύπτει από τον συνδυασμό της εγγενούς αξίας του ίδιου του οργανισμού, της αξίας του στο πλαίσιο του οικοσυστήματος και της αλληλεπίδρασης του με αυτό. Επομένως, το κίνητρο για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας προκύπτει από την κατανόηση αυτής της αξίας αλλά και των συνεπειών που θα επιφέρει η απώλεια της.
Ο Χιώτικος «τουρισμός υπαίθρου» διαθέτει οικότοπους, τοπία, αγροτικές περιοχές με μοναδικές αγροτικές πρακτικές, γεώτοπους, σπήλαια και φαράγγια, παλαιά μεταλλεία, θερμά λουτρά, παράκτιους σχηματισμούς και παραλίες, στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ά. που μαζί με τα χωριά, τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους αποτελούν έναν τεράστιο πλούτο με εξαιρετική ποικιλότητα. Παγκοσμίου φήμης, η μαστίχα Χίου φύεται από τα βάθη των αιώνων, η καλλιέργεια της οποίας – πέραν όλων των άλλων – περιλαμβάνεται και στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ερμηνεύστε την ύπαιθρο, μοιραστείτε ιστορίες, εξηγήστε πρακτικές, εμπνεύστε, βοηθήστε στην αποκατάσταση της προσωπικής σύνδεσης του ανθρώπου με τη φύση που έχει διαρραγεί από τον σύγχρονο πολιτισμό και στην αλλαγή των στάσεων και αντιλήψεων ώστε να αναχαιτιστεί η καταστροφή του περιβάλλοντος. Η ερμηνεία είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία που στοχεύει στην αποκάλυψη νοημάτων και σχέσεων, μέσω χρήσης πρωτογενών αντικειμένων, βιωματικών εμπειριών με το φυσικό πόρο ή περιγραφικών μέσων, παρά στο να επικοινωνήσει απλά πληροφορίες και γεγονότα. Αφήστε τα σπάνια και ενδημικά είδη στην «άκρη». Κάποτε κάποιος αναρωτήθηκε για τη Χίο: Έχει περπατήσει ποτέ κανείς σε λεμονοδάσος και πευκοδάσος και θεώρησε καλύτερο το δεύτερο;
Το άρθρο γράφτηκε με αφορμή την επίσκεψη στη Χίο στα πλαίσια πρόσκλησης – φιλοξενίας από το Τμήμα Τουρισμού της Π.Ε. Χίου, της πεζοπορίας σε μονοπάτια του νησιού και της συνάντησης εργασίας τοπικών φορέων και επιχειρήσεων που ασχολούνται με την ανάπτυξη του περιπατητικού τουρισμού.
Πηγές
- Λεγάκις, Α. & Μαραγκού, Π. (Επιμ. Εκδ.) 2009. Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας, Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία
- Μάργαρης Ν. 2001. Οδοιπορικό στο Ελληνικό Περιβάλλον. Ελληνικά Γράμματα, σελ. 379-380
- Μεντέλη Β. 2012. Ex situ διατήρηση και εμπορία των ελληνικών ενδημικών φυτών. Μεταπτυχιακή Εργασία, Τμήμα Βιολογίας – Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
- Tilden F., 1957. Interpreting Our Heritage: Principles and Practices for Visitor Services in Parks, Museums, and Historic Places, University of North Carolina Press
- Φοίτος Δ., Κωνσταντινίδης Θ., Καμάρη Γ. (Επιμ. Εκδ.) 2009. Βιβλία Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλουμένων Ειδών της Ελληνικής Χλωρίδας, Ελληνική Βοτανική Εταιρεία
- Αριθμ. 24208/09 (ΦΕΚ 1138Β) Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού
- Αριθμ. 67659/13 (ΦΕΚ3155Β) Έγκριση τροποποίησης Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού
- N. 3937/11 (ΦΕΚ60Α) Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις.
