Το Lamium amplexicaule, το γνωστό σε όλους μας σφυριχτράκι ή πιπινάκι
της Αναστασίας Στεφανάκη
Είναι αυτές οι μέρες που σου έρχεται να βγεις μια εξόρμηση στη φύση. Ένα από τα πρώτα λουλούδια που θα δεις είναι το σφυριχτράκι ή πιπινάκι. Ανθίζει νωρίς την Άνοιξη και δεν φυτρώνει πολύ μακριά, συνήθως σε τοίχους και αυλές, στις άκρες των δρόμων και σε χωράφια. Είναι δηλαδή είδος συνανθρωπικό και ιδιαίτερα κοινό, καθώς φύεται σε παρόμοια ανθρωπογενή περιβάλλοντα σε όλη την Ευρώπη, στην Ασία και την Β. και Κ. Αφρική.
Lamium amplexicaule το επιστημονικό του όνομα, ένα φυτό που ανήκει στην ίδια οικογένεια με επιφανείς εκπροσώπους της Χιακής υπαίθρου όπως η ρίγανη (Origanum onites), το θυμάρι (Thymbra capitata), το φασκόμηλο (Salvia fruticosa) και η λεβάντα (Lavandula stoechas). Αλλά ταπεινό και χωρίς αιθέρια έλαια το ίδιο. Ίσως όχι και τόσο ταπεινό όμως, καθώς ανήκει στο γένος Lamium, με βάση το οποίο περιγράφηκε η οικογένεια, Lamiaceae. Το όνομα του είδους, amplexicaule, δηλώνει ένα από τα εμφανέστερα χαρακτηριστικά της μορφολογίας του, ότι τα βράκτια, δηλαδή τα φύλλα στη βάση των ανθέων του, αγκαλιάζουν (amplexare) το βλαστό (caulis).
Άλλο αξιοπρόσεκτο χαρακτηριστικό τα επιμήκη άνθη, τα οποία υποδηλώνουν εξειδίκευση στην επικονίασή του. Μέλισσες των γενών Anthophora και Xylocopa, βομβυλιίδες (Bombyliidae) και πεταλούδες (Lepidoptera, π.χ. Macroglossum stellatarum) χάρη στη μακριά προβοσκίδα τους μπορούν να φτάσουν ως τη βάση της στεφάνης για να πάρουν το νέκταρ εξασφαλίζοντας την επιτυχή επικονίαση του φυτού*. Στα μακριά άνθη οφείλεται και το όνομα σφυριχτράκι, γιατί αν τα φυσήξεις πραγματικά σφυρίζουν!
* Ευχαριστίες στο Γιώργο Νάκα, υπ. διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για τις πληροφορίες σχετικά με τους επικονιαστές του φυτού.
Φωτογραφίες: Μιχάλης Καστερνούδης
