Επιχειρηματίες καταλαμβάνουν πολλαπλάσιο χώρο από όσο ορίζει η άδειά τους, γεμίζουν τις παραλίες με ομπρέλες, ξαπλώστρες και τραπεζοκαθίσματα, ενώ οι ελεγκτικοί μηχανισμοί αποδεικνύονται ανεπαρκείς
Αν ισχύει ότι το «κακό πρέπει να το χτυπάς στη ρίζα του», τότε ένα κείμενο για την «μάχη της ομπρέλας» στις ακτές της Χίου που δημοσιεύεται στις αρχές Σεπτεμβρίου και ενώ οι παραλίες έχουν σχεδόν αδειάσει, σαφέστατα έρχεται κατόπιν εορτής. Τουλάχιστον έτσι, μειώνονται οι πιθανότητες να κατηγορηθούμε ότι σκοπός μας, δεν είναι η ανάδειξη μιας περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβληματικής κατάστασης, αλλά η κριτική στάση έναντι συγκεκριμένων επιχειρηματιών.
Πολλές οι όμορφες παραλίες του νησιού μας, πολλοί και αυτοί που επιθυμούν να απολαύσουν μια βουτιά στα καταγάλανα νερά τους και να χαλαρώσουν δίπλα στο κύμα. Η ειδυλλιακή εικόνα της παρθένας ακτής χρόνο με το χρόνο αλλοιώνεται, καθώς στο κάδρο προστίθενται ομπρέλες, ξαπλώστρες και τραπεζοκαθίσματα που συχνά φθάνουν μέχρι εκεί που σκάει το κύμα. Φέτος δημοπρατήθηκαν για πρώτη φορά 18 παραλίες του νησιού, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος που ενοικίασαν όμορα τμήματα ακτών. Τι επιτρέπει και τι όχι το ισχύον θεσμικό πλαίσιο; Τι πραγματικά συμβαίνει στις παραλίες της Χίου;
Κάθε χρόνο και χειρότερα
Η Ελλάδα διαθέτει, αναλογικά με την επιφάνειά της των 131.957 τετραγωνικών χιλιομέτρων, τεράστια ακτογραμμή που φθάνει τα 13.676 χιλιόμετρα. Το μεγάλο μήκος της ακτογραμμής και κατ’ επέκταση η κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική σημασία της θα έπρεπε να είχαν προ πολλού οδηγήσει την ελληνική πολιτεία στη θέσπιση ενός μοντέλου χρηστής χρήσης του αιγιαλού, χωρίς αστερίσκους και αμφισβητήσεις για την αποτελεσματικότητά της εφαρμογής του. Ωστόσο στην δυσεπίλυτη εξίσωση που θα εξασφαλίσει την προστασία του αιγιαλού και του κοινόχρηστου χαρακτήρα του και παράλληλα θα επιτρέψει την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ακόμα αναζητείται λύση.
Στην φετινή ΚΥΑ (ΦΕΚ 1636/Β/12-5-2017) που καθορίζει την διαδικασία παραχώρησης «απλής χρήσης αιγιαλού» αναφέρεται ρητά ότι οι παραχωρήσεις γίνονται «υπό το πρίσμα της προστασίας των ακτών, και της προστασίας του οικοσυστήματος των παράκτιων ζωνών, με την προϋπόθεση ότι διασφαλίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υπό παραχώρηση συγκεκριμένου τμήματος του αιγιαλού, παραλίας και δεν παραβλάπτεται η κατά προορισμό χρήση του ως κοινόχρηστου αγαθού». Η ΚΥΑ προβλέπει επίσης ότι η «παραχώρηση γίνεται αποκλειστικά για την άσκηση δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν τους λουόμενους», απαγορεύει την «άσκηση άλλης δραστηριότητας», όπως π.χ. διοργάνωση συναυλιών ή beach parties, γήπεδα κτλ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο κυνήγι της κακώς εννοούμενης τουριστικής ανάπτυξης και της μεγιστοποίησης των κερδών η φετινή ΚΥΑ επιτρέπει ξανά μετά από χρόνια την ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων επί του αιγιαλού, μειώνει την ελεύθερη ζώνη μεταξύ της ακτογραμμής και της πρώτης σειράς ξαπλώστρων από τα 5 στα 3 μέτρα και «πυκνώνει» τις ομπρέλες/ξαπλώστρες, περιορίζοντας την προβλεπόμενη έκταση του σετ ομπρέλα/ξαπλώστρα από τα 6 τ.μ. στα 5 τ.μ.. Επίσης, παρά την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με την οποία είναι παράνομη η «οριζόντια» παραχώρηση παραλιών και η εκ των προτέρων έγκριση της περαιτέρω παραχώρησης σε ιδιώτες, δεν προβλέπει τη λήψη μέτρων για την κατά περίπτωση εξέταση των αιτημάτων χρήσης παραλιών.
Απουσία αποτελεσματικών ελέγχων
Κατά τη διαδικασία αδειοδότησης, ο ενδιαφερόμενος επιχειρηματίας καταθέτει τοπογραφικό της έκτασης στην οποία επιθυμεί να αναπτύξει σετ ομπρέλες/ξαπλώστρες και τραπεζοκαθίσματα. Στην περίπτωση που η αίτηση γίνεται από όμορη προς την παραλία επιχείρηση, η προς εκμίσθωση έκταση οφείλει να «βρίσκεται εντός των προβολών της επιχείρησης». Κατά πόσο όμως ελέγχεται αυτό;
Σύμφωνα με την προαναφερθείσα ΚΥΑ «οι λιμενικές και αστυνομικές αρχές μέσω των εντεταλμένων οργάνων τους έχουν υποχρέωση, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, να ενημερώνουν άμεσα τα κατά τόπους αρμόδια Αυτοτελή Γραφεία Δημόσιας Περιουσίας ή την Περιφερειακή Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας για τη λήψη μέτρων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία».
Άνθρωποι που γνωρίζουν εκ των έσω την κατάσταση, αναφέρουν ότι σπάνια γίνονται έλεγχοι μεσούσης της τουριστικής περιόδου. Τον ισχυρισμό τους επιβεβαιώνουν οι συλλήψεις που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη Αυγούστου, όταν οι παραλίες αδειάζουν τόσο από λουόμενους, όσο και από παράνομα τοποθετημένες ομπρέλες, καθώς οι επιχειρηματίες συρρικνώνουν τις δραστηριότητές τους εν όψει φθινοπώρου. Οι πολίτες έχουν κάθε δικαίωμα να καταθέτουν καταγγελίες στις αστυνομικές και λιμενικές αρχές αν διαπιστώσουν παρανομίες, ωστόσο ειδικά στη Χίο, που όλοι γνωριζόμαστε και οι συστολές είναι μεγάλες, πολύ σπάνια κάποιος τολμάει να καταγγείλει τον φίλο, τον γείτονα, τον συγγενή.
Οι 4 ομπρέλες που δια μαγείας γίνονται… 24
Ξεχνώντας όσα λέει η θεωρεία, ας δούμε τι πραγματικά συμβαίνει στην πράξη. Στο μικροσκόπιο της έρευνάς μας μπήκε παραλία στα βόρεια της πόλης της Χίου, που μέχρι πρόσφατα φιλοξενούσε κυρίως οικογένειες και παιδιά των γύρω περιοχών. Στην παραλία αυτή, πριν δυο χρόνια έκαναν την εμφάνισή τους μερικές ομπρέλες και ξαπλώστρες, τις οποίες εκμεταλλεύονταν παρακείμενο κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Φέτος, στην παραλία προστέθηκαν δεκάδες άλλες ομπρέλες και τραπεζοκαθίσματα από άλλες δύο γειτνιάζουσες επιχειρήσεις, αλλάζοντας άρδην τον χαρακτήρα της μέχρι πρότινος «οικογενειακής» παραλίας. Καθόλη τη διάρκεια του φετινού καλοκαιριού, ο κόσμος που την επισκεπτόταν για να απολαύσει τα μεσημέρια το μπάνιο του και τα βράδια μεζεκλίκια επί της παραλίας αυξήθηκε σε εκθετικό βαθμό. Τα πεζοδρόμια καταλήφθηκαν με αυτοκίνητα και μηχανές, καθώς στην περιοχή δεν υπάρχουν χώροι στάθμευσης, με αποτέλεσμα όσοι ήθελαν να απολαύσουν την βόλτα τους επί της παραλιακής οδού, να αναγκάζονται να περπατούν επί οδοστρώματος θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους. Αναπόφευκτα κάποιοι περίοικοι δυσαρεστήθηκαν και εξέφρασαν ερωτήματα αναφορικά με την νομιμότητα της διαμορφωθείσας κατάστασης.
Αναζητήσαμε τις 3 άδειες που έχουν δοθεί σε όμορες επιχειρήσεις στην περιοχή μέσω ΔΙΑΥΓΕΙΑ, καθώς και μια 4η που έχει δοθεί μετά από πλειστηριασμό σε πολυσύχναστη παραλία λίγο βορειότερα και τοποθετήσαμε στον χάρτη τις συντεταγμένες των εκτάσεων που, σύμφωνα με τις χορηγηθείσες άδειες, έχουν δοθεί προς εκμετάλλευση. Η έρευνα έβγαλε «λαβράκια», καθώς εντοπίστηκαν αυθαιρεσίες, επιβεβαιώνοντας τις υποψίες μας.
Όλες οι επιχειρήσεις, άλλη λίγο και άλλη περισσότερο, φέρονται να έχουν κάνει υπερβάσεις στους όρους της άδειας που τους έχει χορηγηθεί. Ομπρέλες, ξαπλώστρες και τραπεζοκαθίσματα εκτείνονται σε έκταση πολλαπλάσια από όση ορίζεται στην άδεια. Κατάστημα που δικαιούται βάσει της άδειας που του έχει χορηγηθεί, 4 σετ ομπρελών/ξαπλώστρων εμφανίζεται να εκμεταλλεύεται τουλάχιστον 20! Λίγο παραδίπλα, όπως καταγγέλλουν περίοικοι, μπολντοζάκι χρησιμοποιήθηκε παρανόμως για την διαμόρφωση της παραλίας, «τραυματίζοντας» ένα αλμυρίκι που πλέον σταδιακά ξεραίνεται. Στα 4 τραπέζια που επιτρέπει η χορηγηθείσα άδεια, κάθε βράδυ του Αυγούστου προστίθονταν τουλάχιστον άλλα τόσα. Σε άλλη περίπτωση δεκάδες επιπλέον ξαπλώστρες στοιβάζονται στην ακτή και χρησιμοποιούνται όταν υπάρχει μεγάλη πελατεία, με τον κατάλογο των παρατυπιών να μεγαλώνει όσο κανείς εμβαθύνει στους περιορισμούς που θέτει η ισχύουσα νομοθεσία.
«Νόμος και τάξη»; Όχι, προστασία των ακτών
Η ανάγκη να μπει ένα φρένο στην ασυδοσία των «επαγγελματιών της παραλίας» σαφέστατα είναι ένα ζητούμενο, αλλά ίσως όχι το σημαντικότερο. Η εφαρμογή κανόνων που θα στέλνουν το μήνυμα σε όσους επιθυμούν να εκμεταλλευτούν την υπεραξία του παραθαλάσσιου περιβάλλοντος ότι η πανέμορφη ακτογραμμή του νησιού δεν είναι ένα απέραντο ελντοράντο είναι κάτι που πρέπει να εφαρμοστεί, αν θέλουμε να αποφύγουμε καταστάσεις όπως αυτή που ζήσαμε προ διετίας με εκβιασμούς και καταγγελίες για «μαύρο χρήμα» ή όπως αυτές που εμφανίζονται σε άλλες -πιο τουριστικές- περιοχές της χώρας όπου επικρατούν οι νόμοι της νύχτας. Υπάρχουν δεκάδες σχετικά δημοσιεύματα.
Τα ταμεία του Δήμου και του Υπουργείου Οικονομικών χάνουν κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες ευρώ από τις παράνομες καταπατήσεις και τον μη καταλογισμό προστίμων, την ίδια στιγμή που στην προσπάθεια άντλησης εσόδων η προστασία του περιβάλλοντος χρόνο με το χρόνο φθίνει. Την υποβάθμιση του νομικού καθεστώτος προστασίας του αιγιαλού στο βωμό της οικονομικής ανάπτυξης έχει καταγγείλει το WWF, που υπενθυμίζει ότι οι «πέρα από την απόλαυση και την ξεκούραση που προσφέρουν στους ανθρώπους, οι παραλίες επιτελούν μια σειρά ακόμη από πολύτιμες λειτουργίες. […] φιλοξενούν μοναδικά είδη χλωρίδας και πανίδας, αποτελούν περιοχές ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας, προσφέρουν καταφύγιο στα μεταναστευτικά πουλιά και στις φώκιες. Στα ρηχά και διαυγή νερά, περισσότερα από 80 είδη ψαριών γεννούν τα αυγά τους στα λιβάδια της ποσειδωνίας (φυκιάδες), βρίσκοντας ασφαλές καταφύγιο».
Διαφύλαξη του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού
Μεγάλος χαμένος της «μάχης της ξαπλώστρας» είναι ο δημόσιος χαρακτήρας των παραλιών. Αν και σύμφωνα με το σύνταγμα, παραλία και αιγιαλός είναι πράγματα κοινόχρηστα, ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο τα προστατεύει και τα διαχειρίζεται, εξασφαλίζοντας την ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση προς αυτά, εντούτοις όλο και πιο συχνά, στο βωμό της τουριστικής ανάπτυξης, ο δημόσιος χαρακτήρας των παραλιών δέχεται πλήγματα.
Προφανώς η ενοικίαση παραλιών για την τοποθέτηση ξαπλώστρων δεν έχει την ίδια βαρύτητα με το κλείσιμο μιας παραλίας από ένα ξενοδοχείο ή την απαίτηση για καταβολή αντιτίμου προκειμένου να επιτραπεί η πρόσβαση σε παραλία που λειτουργεί beach bar που «φιλοξενεί» κάποιο event -αυτά δεν συμβαίνουν μόνο στην Μύκονο και την Ρόδο, έχουν συμβεί και στο νησί μας-. Ωστόσο, λόγω του ισχύοντος καθεστώτος που επιτρέπει σε όμορες επιχειρήσεις να εκμισθώσουν τμήματα του αιγιαλού και της απουσίας αποτελεσματικών ελέγχων, το ενδεχόμενο παραλίες εντός οικισμών να «πήξουν» με ομπρέλες και τραπεζοκαθίσματα φαντάζει όλο και πιο πιθανό, ακυρώνοντας έτσι τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του αιγιαλού, προβάλλοντας ταυτόχρονα ένα καταναλωτικό πρότυπο ζωής, που καθιστά ακόμα και το περιβάλλον ένα αγοραίο αγαθό.
Μήπως πρέπει να αναθεωρηθεί η αδειοδοτική διαδικασία; Μήπως η πολιτεία πρέπει να αυστηροποιήσει τους ελέγχους; Μήπως εμείς να επανεξετάσουμε την καταναλωτική μας συμπεριφορά; Κάτι πρέπει να αλλάξει πάντως, γιατί το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν είναι στραβός ο γιαλός, εμείς στραβά αρμενίζουμε.
