Διαβολική σύμπτωση: Τη μέρα που 21 πρόσφυγες πνίγηκαν στη Μαύρη Θάλασσα, προσπαθώντας να αποφύγουν την Ελλάδα και τον εγκλωβισμό στα νησιά, το ΣτΕ αποφάσισε ότι η Τουρκία συνιστά «ασφαλή τρίτη χώρα», ανοίγοντας τον δρόμο των απελάσεων. Καταδικάζει η Διεθνής Αμνηστία.
Μια «μαύρη σελίδα», η πρώτη ενός πολύ άσχημου κεφαλαίου που μόλις άνοιξε, γράφτηκε σήμερα με τη δημοσίευση των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το ΣτΕ απέρριψε όλους τους ισχυρισμούς δύο Σύρων προσφύγων οι οποίοι ζητούσαν να μην επαναπροωθηθούν στην Τουρκία, κρίνοντας ότι η γείτονα χώρα θεωρείται «ασφαλής» γι’ αυτούς.
Ετσι, ο 21χρονος Νουρί και ο Αφάζ (ψευδώνυμα για λόγους προστασίας τους), πρόσφυγες από τον ήδη 6ετή αιματηρό εμφύλιο της Συρίας, κινδυνεύουν άμεσα με απέλαση, ενώ το ίδιο κινδυνεύουν πλέον και εκατοντάδες άλλοι Σύροι πρόσφυγες, που παραμένουν εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά, πολλοί απ’ αυτούς υπό κράτηση, εφόσον δεν ανήκουν στην κατηγορία των «ευάλωτων» περιπτώσεων.
Ετσι, το ανώτερο ελληνικό δικαστήριο, αψηφώντας δεκάδες αναφορές για την επισφαλή και επικίνδυνη κατάσταση που βιώνουν οι πρόσφυγες στην Τουρκία, ανοίγει τον δρόμο για μαζικές απελάσεις. Οι πρόσφυγες του πολέμου, που διέσχισαν το Αιγαίο με κίνδυνο της ζωής τους, που μένουν εγκλωβισμένοι σε υποτυπώδεις συνθήκες επί πολλούς μήνες πλέον στη Μόρια, τη ΒΙΑΛ, την Κω, τη Λέρο, βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με το φόβο της απέλασής τους στην Τουρκία, όπου ακόμα και η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ δεν έχει «ανεμπόδιστη πρόσβαση» στα εκεί κέντρα κράτησης.
Η Διεθνής Αμνηστία, όπως θα διαβάσετε παρακάτω, καταδικάζει ήδη απερίφραστα τη σημερινή απόφαση. Σημειώστε όμως και μια «σατανική» σύμπτωση: σήμερα, στη Μαύρη Θάλασσα, πνίγηκαν 21 πρόσφυγες που επιχείρησαν να τη διαπλεύσουν προς τη Βουλγαρία ή τη Ρουμανία και από εκεί να φτάσουν σε άλλη χώρα της ΕΕ. Αυτός ο καινούργιος προσφυγικός «δρόμος» επιλέχτηκε προφανώς για να αποφύγουν την Ελλάδα και τον πολύμηνο εγκλωβισμό στα ελληνικά νησιά, που πλέον παίζουν τον ρόλο «τάφρου» στα τείχη της Ευρώπης-Φρούριο.
Η Ευρώπη «της αλληλεγγύης και της δικαιοσύνης» μπορεί πλέον να καμαρώνει για λίγους θανάτους ακόμα…
Το σκεπτικό της απόφασης
Η Ολομέλεια του ΣτΕ, όπως μεταδίδουν τα ΜΜΕ, με τις υπ΄αριθμ. 2347 και 2348/2017 αποφάσεις της, έκρινε αβάσιμους όλους τους ισχυρισμούς δύο Σύρων προσφύγων που ζητούσαν να μην επιστρέψουν στην Τουρκία και να ακυρωθούν οι αποφάσεις της Επιτροπής Ασύλου, με τις οποίες είχαν απορριφθεί ως απαράδεκτα τα αιτήματα τους να τους αναγνωριστεί η ιδιότητα του πρόσφυγα και να τους παρασχεθεί άσυλο στην Ελλάδα.
Συγκεκριμένα, η Ολομέλεια στις δύο αποφάσεις της αναφέρεται στο γεγονός ότι η Τουρκία έχει κυρώσει τη Σύμβαση της Γενεύης, και έχει συμφωνήσει κοινό σχέδιο δράσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη στήριξη των Σύρων υπηκόων που απολαύουν διεθνούς προστασίας. Παράλληλα, στις αποφάσεις του ΣτΕ επισημαίνεται ότι τα δύο αυτά άτομα, που μπήκαν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας, έχουν σύνδεσμο στη γείτονα, καθώς εκεί βρίσκεται η οικογένεια τους και συγγενείς τους.
Η Ολομέλεια του ΣτΕ, με πρόεδρο τον Νικόλαο Σακελλαρίου και εισηγητή τον σύμβουλο Επικρατείας Ηλία Μάζο, θεώρησε ότι η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα όταν δεν υπάρχει ο κίνδυνος σοβαρής βλάβης (όπως να υποστούν βασανιστήρια ή απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία) για τους πρόσφυγες που πρόκειται να επαναπροωθηθούν.
Επίσης, οι δικαστές σημειώνουν ότι ο νόμος 4375/2016 προβλέπει ότι οι ελληνικές αρχές απορρίπτουν αίτηση διεθνούς προστασίας ως απαράδεκτή εάν κρίνουν ότι μια χώρα συνιστά ασφαλή τρίτη χώρα για τον αιτούντα άσυλο και ότι κατά τον νόμο 4375/2016 ένα κράτος θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα για έναν συγκεκριμένο πρόσφυγα όταν πληρούνται σωρευτικά τα κριτήρια του εν λόγω νόμου, η «συνδρομή των οποίων εξετάζεται ανά περίπτωση και για κάθε αιτούντα χωριστά».
Ακόμη, η Ολομέλεια του ΣτΕ, αναφέρει ότι οι Επιτροπές Προσφύγων απορρίπτουν αίτηση διεθνούς προστασίας ως απαράδεκτη όταν κρίνουν ότι μια χώρα συνιστά ασφαλή τρίτη χώρα για τον πρόσφυγα που έχει υποβάλει την αίτηση.
Εξάλλου, οι σύμβουλοι Επικρατείας έκριναν αβάσιμους τους ισχυρισμούς των δύο συγκεκριμένων προσφύγων περί απειλής της ζωής τους και της ελευθερίας τους σε περίπτωση που οδηγηθούν στην Τουρκία, με το σκεπτικό ότι αυτό δεν προκύπτει από κανένα στοιχείο
Παράλληλα, η Ολομέλεια του ΣτΕ, απέρριψε όλους τους λόγους που προέβαλαν οι δύο Σύροι ότι δηλαδή παραβιάζονται: 1) διατάξεις του Συντάγματος, όπως είναι τα άρθρα 8, 26, 43, 87, 89 και 90, 2) οι σχετικές διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, 3) οι αρχές του φυσικού δικαστή και της αμεροληψίας, 4) οι διατάξεις περί κακής σύνθεσης της Ανεξάρτητης Επιτροπής Προσφύγων, κ.λπ.
Τέλος, η Ολομέλεια του ΣτΕ απέρριψε τους ισχυρισμούς τους περί παραβίασης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Διεθνής Αμνηστία: «Η απόφαση του ΣτΕ ανοίγει το δρόμο για τις πρώτες εξαναγκαστικές επιστροφές αιτούντων άσυλο στο πλαίσιο της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας»
Είναι όμως έτσι όπως τα περιγράφει η απόφαση του ΣτΕ; Η Διεθνής Αμνηστία με ανακοίνωσή της (ακολουθεί μετάφραση) δίνει μια εντελώς διαφορετική οπτική των πραγμάτων:
Δύο νεαροί Σύροι πρόσφυγες διατρέχουν κίνδυνο εξαναγκαστικής επιστροφής στην Τουρκία, μετά την απόρριψη από το Συμβούλιο της Επικρατείας των προσφυγών τους κατά των αρχικών αποφάσεων οι οποίες είχαν κρίνει απαράδεκτα τα αιτήματα ασύλου που είχαν υποβάλλει. Αυτό μπορεί να δημιουργεί επικίνδυνο προηγούμενο για μελλοντικές επιστροφές αιτούντων άσυλο στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ- Τουρκίας, τονίζει η Διεθνής Αμνηστία.
«Οι σημερινές αποφάσεις του ΣτΕ δημιουργούν απειλητικό προηγούμενο για πολλούς άλλους αιτούντες άσυλο που έχουν διαφύγει από συγκρούσεις και διώξεις και τώρα βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά»
Η σημερινή απόφαση από το Συμβούλιο της Επικρατείας έρχεται τη στιγμή που η Διεθνής Αμνηστία δημοσιεύει νέα ευρήματα για παράνομες επιστροφές ανθρώπων από την Τουρκία στη Συρία. Αυτά αποδεικνύουν ότι οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο αντιμετωπίζουν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο επιστροφής στις χώρες καταγωγής του από τότε που τέθηκε η χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης εδώ κι έναν χρόνο.
«Οι σημερινές αποφάσεις του ΣτΕ δημιουργούν απειλητικό προηγούμενο για πολλούς άλλους αιτούντες άσυλο που έχουν διαφύγει από συγκρούσεις και διώξεις και τώρα βρίσκονται εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά. Σύροι πρόσφυγες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή υπό κράτηση μετά την απόρριψη των αιτημάτων ασύλου που είχαν καταθέσεις, διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο», δήλωσε ο John Dalhuisen, Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη.
«Αυτές οι αποφάσεις παραβιάζουν μια πολύ βασική αρχή: Ελλάδα και ΕΕ δεν θα πρέπει να στέλνουν αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες πίσω σε μια χώρα στην οποία δεν μπορούν να έχουν αποτελεσματική προστασία».
Αν απελαθούν οι δύο Σύροι πρόσφυγες, ο 21χρονος Νούρι, φοιτητής νοσηλευτικής, και ο Αφάαζ, θα είναι η πρώτη επίσημη επιστροφή αιτούντος άσυλο από την Ελλάδα στην Τουρκία στη βάση [του ισχυρισμού] ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα από τότε (20/3/2016) που ξεκίνησε η εφαρμογή της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας.
«Οι δικλείδες ενάντια στην επιστροφή προσφύγων και αιτούντων άσυλο πίσω στις χώρες τους όπου αντιμετωπίζουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, βία, βασανιστήρια, ακόμα και κίνδυνο θανάτου, έχουν σημαντικά ατονήσει μετά την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία»
Οι Σύροι πρόσφυγες λαμβάνουν καθεστώς προσωρινής προστασίας στην Τουρκία αλλά πολλοί ζούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Αν και η Τουρκία έχει υποδεχτεί περισσότερους πρόσφυγες από τη Συρία σε σχέση με κάθε άλλο κράτος, οι δικλείδες ενάντια στην επιστροφή προσφύγων και αιτούντων άσυλο πίσω στις χώρες τους όπου αντιμετωπίζουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, βία, βασανιστήρια, ακόμα και κίνδυνο θανάτου, έχουν σημαντικά ατονήσει μετά την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία.
Υπάρχουν επίσης σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη μεταχείριση όσων επιστρέφονται στην Τουρκία στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας. Σε ένα γράμμα που διέρρευσε πέρυσι το Δεκέμβριο, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ανέφερε ότι αντιμετώπιζε εμπόδια στην παρακολούθηση της κατάστασης των Σύρων οι οποίοι επεστράφησαν στην Τουρκία από την Ελλάδα, καθώς δεν της είχε εγκριθεί ανεμπόδιστη πρόσβαση στα προαναχωρησιακά κέντρα στην Τουρκία όπου μεταφέρονταν οι Σύροι πρόσφυγες που είχαν επιστραφεί από την Ελλάδα.
«Η Ελλάδα, δρώντας εκ μέρους ολόκληρης της Ε.Ε., πήρε συνειδητά μία απόφαση η οποία θα έχει έχει ως αποτέλεσμα δύο πρόσφυγες να σταλούν σε μια χώρα η οποία ήδη αγκομαχά για να καλύψει τις βασικές ανάγκες σχεδόν τριών εκατομμυρίων προσφύγων»
«Έως ότου η Τουρκία να μπορεί να εγγυηθεί την αποτελεσματική προστασία των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν θα πρέπει να τους στέλνουν πίσω σε αυτή τη χώρα»
«Σήμερα – για πρώτη φορά μετά την εφαρμογή της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας – η Ελλάδα, δρώντας εκ μέρους ολόκληρης της Ε.Ε., πήρε συνειδητά μία απόφαση η οποία θα έχει έχει ως αποτέλεσμα δύο πρόσφυγες να σταλούν σε μια χώρα η οποία ήδη αγκομαχά για να καλύψει τις βασικές ανάγκες σχεδόν τριών εκατομμυρίων προσφύγων», δήλωσε ο John Dalhuisen, προσθέτοντας:
«Έως ότου η Τουρκία να μπορεί να εγγυηθεί την αποτελεσματική προστασία των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεν θα πρέπει να τους στέλνουν πίσω σε αυτή τη χώρα»
Η Διεθνής Αμνηστία σημειώνει επίσης πως το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε επίσης, με οριακή πλειοψηφία 13 έναντι 12, να μην παραπέμψει τις υποθέσεις στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ώστε αυτό να ορίσει αν η Τουρκία μπορεί να θεωρηθεί «ασφαλής τρίτη χώρα».
«Εχουν αυξηθεί οι κίνδυνοι επαναπροώθησης μετά την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία»
Όπως σημειώνει η Διεθνής Αμνηστία:
«Οι νομικές αλλαγές που εισήχθησαν στην Νομοθεσία της Τουρκίας για τους Αλλοδαπούς και τη Διεθνή Προστασία, στο πλαίσιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, έχουν αυξήσει τους κινδύνους επαναπροώθησης, καθώς πλέον η προσφυγή ενάντια στη απέλαση δεν αναστέλλει την εφαρμογή της.
Η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος είχε ήδη δείξει ότι η Τουρκία δεν μπορούσε να θεωρηθεί ασφαλής χώρα για τους αιτούντες άσυλο και τους πρόσφυγες.
Οι μη Σύροι αιτούντες άσυλο στην Τουρκία δεν έχουν πρόσβαση σε δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες για τον καθορισμό του καθεστώτος τους ή την έγκαιρη ή επαρκή πρόσβαση στην ενσωμάτωση και επανεγκατάσταση».
Η ιστορία του Νοori
Ο Noori (ένας από τους δύο αιτούντες στο ΣτΕ) χρειάστηκε να σταματήσει τις σπουδές του ως νοσηλευτής όταν το νοσοκομείο στο οποίο σπούδαζε βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στη Συρία. Τον Απρίλιο του 2015 το χωριό του έγινε στόχος επιθέσεων και είδε πολλά μέλη δύο γειτονικών οικογενειών να πεθαίνουν μπροστά στα μάτια του. Ήταν στενοί φίλοι με τον γιο της μιας οικογένειας. Διέσχισε τα σύνορα με την Τουρκία στις 9 Ιουνίου 2016.
Τον Απρίλιο του 2015 το χωριό του έγινε στόχος επιθέσεων και είδε πολλά μέλη δύο γειτονικών οικογενειών να πεθαίνουν μπροστά στα μάτια του. Ήταν στενοί φίλοι με τον γιο της μιας οικογένειας.
Ο Noori κατέθεσε στη Διεθνή Αμνηστία πως κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων προσπαθειών του να περάσει τα σύνορα με την Τουρκία, τον χτύπησαν Τούρκοι χωροφύλακες πριν τον επαναπροωθήσουν πίσω στη Συρία. Κατά τη διάρκεια της τρίτης προσπάθειας, όπως ανέφερε ο ίδιος ο Νoori, μια ένοπλη ομάδα επιτέθηκε στην ομάδα προσφύγων με την οποία βάδιζε μαζί, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 11 άτομα που προσπαθούσαν να περάσουν τα σύνορα. Κατάφερε να περάσει στην Τουρκία την τέταρτη φορά και έμεινε εκεί για ενάμιση μήνα. Ο Noori κατέθεσε ότι του επιτέθηκαν δύο φορές διακινητές και κλέφτες όσο βρισκόταν στην Τουρκία.
Το αίτημα ασύλου του στην Ελλάδα κρίθηκε απαράδεκτο από την Υπηρεσία Ασύλου με βάση το σκεπτικό πως η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα για αυτόν. Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από μια από τις νέες Επιτροπές Προσφυγών. Ο ίδιος προσέφυγε εναντίον της απόφασης της Επιτροπής Προσφυγών στο Συμβούλιο της Επικρατείας πέρσι τον Σεπτέμβριο και στα μέσα Φεβρουαρίου 2017, το Δ΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας αποφάσισε να παραπέμψει την υπόθεση του Noori στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου λόγω της σοβαρότητας των ζητημάτων που αυτή θέτει – με το αποτέλεσμα που διαβάσατε παραπάνω.
Ο Noori βρισκόταν υπό κράτηση παρανόμως από τις 9 Σεπτεμβρίου 2016 μέχρι τον Ιούλιο του 2017, αρχικά σε αστυνομικό τμήμα υπό άθλιες συνθήκες για πάνω από οκτώ μήνες και στη συνέχεια σε κέντρο κράτησης στη Λέσβο. Ένας ψυχίατρος έχει διαγνώσει ότι ο Noori πάσχει από διαταραχή μετατραυματικού στρες, η οποία συνδέεται με τις εμπειρίες του από τη σύγκρουση στη Συρία, και η ψυχική του υγεία επιδεινώθηκε από την παρατεταμένη κράτηση του.
Και τώρα οι ελληνικές αρχές μπορούν να ετοιμάσουν την απέλασή του…