γράφει ο Γιώργος Χατζελένης
Δεκαπέντε χρόνια μετά την αριστουργηματική «Αγέλαστος Πέτρα, ο Φίλιππος Κουτσαφτής μας μάγεψε για μία ακόμη φορά με το νέο του έργο «Αρκαδία Χαίρε». Όπως και στην Αγέλαστος Πέτρα, έτσι και στη νέα ταινία έχω τόσα πολλά να πω αλλά δε ξέρω από που να αρχίσω. Βγήκα από τον κινηματογράφο φορτωμένος συναισθήματα, εικόνες, γνώσεις, μαρτυρίες, συγκίνηση και σιωπηλός επέστρεψα με τα πόδια σπίτι, προσπαθώντας να ταξινομήσω την εσωτερική μου σύγχυση.
Η νέα ταινία του Φίλιππου Κουτσαφτή είναι ένα ταξίδι στο χρόνο, στην Ιστορία, στις εποχές, στην ανθρωπιά, στην παράδοση, στους μύθους και στην μαγική ύπαιθρο της Αρκαδίας. Τα τοπία είναι μαγευτικά. Πραγματικά ξαφνιάζεσαι με την ομορφιά της περιοχής, προκαλώντας την επιθυμία για μία επίσκεψη στην Τεγέα και τα γύρω χωριά, μα πάνω απ’ όλα για μια συνάντηση με τους καλοσυνάτους ανθρώπους που εμπιστεύτηκαν τις σκέψεις τους με τον σκηνοθέτη.
Δύσκολα κατάφερα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου στο παράπονο της γιαγιάς αγρότισσας που μιλούσε για την ερήμωση του τόπου της. «Αν πάθεις κάτι δε θα υπάρχει ψυχή να σε βοηθήσει». Περισσότερο όμως συγκινήθηκα με τον παππούλη που διάβαζε τα ονόματα των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς στην εκκλησία του χωριού του. Η συγκεκριμένη λίστα είχε μία ξεχωριστή αξία γι’ αυτόν. Το πρώτο όνομα άνηκε σε έναν γείτονά του. Το δεύτερο όνομα σε έναν άλλον που το σπίτι του είναι αντικριστά με το δικό του. Το τρίτο όνομα ήταν ξάδελφός του. Είχε σκύψει ευλαβικά μπροστά στη στήλη και χρησιμοποιώντας το δάχτυλο, συλλάβιζε με σεβασμό ένα ένα τους νεκρούς. Συγκλονίστηκα με την αλλοδαπή γυναίκα που εμφανώς συγκινημένη έδειχνε την αγάπη της για τον νέο της τόπο επειδή της θυμίζει πολύ την πατρίδα της και τα παιδικά της χρόνια. Προσπαθούσε με τα σπαστά ελληνικά της να ερμηνεύσει τα συναισθήματα που της προσφέρει απλόχερα η Αρκαδία. Κρίμα που δεν άκουσα από τα χείλη της τις λέξεις «νόστος» κι «άλγος» αν και τα διάβαζα πεντακάθαρα μέσα από τα μεγάλα της μάτια.
Το «Αρκαδία Χαίρε» είναι ένα δυνατό όπλο κατά της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Τόποι που ερήμωσαν από τους Έλληνες, κατάφεραν να μείνουν ζωντανοί από τους ξένους, οι οποίοι με μεράκι κι όρεξη για δημιουργία κράτησαν ζωντανές τις ψυχές των αγρών. Άνθρωποι αγνοί που προτίμησαν να βγάλουν ρίζες σε νέα εύφορα χώματα. Μαζί με τους ξένους, οι τελευταίοι εναπομείναντες Έλληνες γητευτές των αγρών μιλούν για μία παράδοση που χάνεται. Με προσήλωση γίναμε μάρτυρες εικόνων που θα εξαφανιστούν σε λίγα χρόνια. Όπως η μορφή μιας γριούλας που αλέθει με τα χέρια της το σιτάρι, δείχνοντας με καμάρι τους καρπούς που φανερώνονται μέσα στις ροζιασμένες της παλάμες.
Ο Φίλιππος Κουτσαφτής είναι εξαιρετικός γνώστης της Ιστορίας. Ξέρει να παίζει μαζί της και να την αναδεικνύει όχι για να εξυψώσει το ένδοξο παρελθόν αλλά για να μας δείξει ξεκάθαρα το πόσο ασεβείς κι ανάξιοι είμαστε για έναν τόπο που κάποτε ονομαζόταν Ελλάδα, Ελευσίνα, Αρκαδία, Τεγέα…
Μέσα από τα υπέροχα πλάνα ανακαλύπτουμε πως η αληθινή γαλήνη κι η αρμονική ζωή, βρίσκονται πολύ μακριά από το τσιμέντο και τους θορύβους. Πόσο όμορφο είναι να ανοίγεις τα παράθυρα του σπιτιού σου και να απολαμβάνεις την παραπάνω θέα, τα απομεινάρια ενός μεγάλου δωρικού ναού και μία γριούλα ανάμεσα στα διάσπαρτα μάρμαρα να μαζεύει με ένα μαχαίρι χόρτα. Πόσο συγκινητικό είναι να ανακαλύπτεις την ταύτιση των ντόπιων εργόχειρων υφασμάτων με τα τετράγωνα μοτίβα με το μοίρασμα των χωραφιών στην ύπαιθρο. Πόσο σεβαστή είναι η συνύπαρξη των χωραφιών που εκπροσωπούν τη ζωή ενός τόπου με το νεκροταφείο της περιοχής. Υπέροχη αρμονία ανθρώπου, φύσης, παράδοσης και πολιτισμού.
Η ύπαιθρος είναι ένας τόπος έμπνευσης, ενέργειας και ζωής. Το διαπιστώνεις εύκολα μέσα από το έργο του Φίλιππου Κουτσαφτή. Το βλέπεις στα πρόσωπα των ανθρώπων που είναι μεν σημαδεμένα από τη δύσκολη ζωή των αγρών αλλά φωτεινά από ένα υπέροχο και ζεστό χαμόγελο. Αυτό που λείπει στα αστικά κέντρα. Το ανθρώπινο χαμόγελο. Η ανθρώπινη υπόστασή μας. Οι δεσμοί μας με την παράδοση και την Ιστορία. Μέσα από την ματιά του δημιουργού βιώνουμε την σταδιακή μας μετάλλαξη σε απάνθρωπα όντα.
Η λυρικότητα και η αυθεντικότητα του έργου, το καθιστούν ως μία ταινία σταθμός στον ελληνικό και ευρωπαϊκό κινηματογράφο. Ένα έργο-μάρτυρας του παρόντος (αν κι αναφέρεται σε μία εποχή λίγο πριν μπούμε στην οικονομική κι ανθρωπιστική κρίση που βιώνουμε επτά χρόνια τώρα) που σίγουρα θα βοηθήσει τους ιστορικούς κι ευσυνείδητους ανθρώπους του μέλλοντος. Ένα έργο που μας κάνει καλύτερους ανθρώπους πετυχαίνοντας έτσι το ρόλο της τέχνης και της έκφρασης.
Μία κινηματογραφική εμπειρία που σπάνια συναντάει κανείς στις σκοτεινές αίθουσες, κι αυτό επειδή λίγοι δημιουργοί μπορούν να το πετύχουν μιας και σπανίζει πια στο χώρο της τέχνης η ειλικρίνεια, η ουσία και η αυθεντικότητα. Τρία στοιχεία που είναι εμφανή τόσο στη δουλειά όσο και στην προσωπικότητα του κύριου Φίλιππου Κουτσαφτή. Ήταν η γλυκύτητα της φωνής του που μας περιέγραφε ένα ένδοξο παρελθόν και μας προειδοποιεί για το αβέβαιο μέλλον που έρχεται. Όπως η γη της Αρκαδίας, πλούσια σε αμυγδαλιές, μηλιές και χωράφια στην αρχαιότητα αλλά έρημη κι ακαλλιέργητη σήμερα…
Φυσικά δε πρέπει να παραλείψουμε την καταπληκτική μουσική του Κωνσταντίνου Βήτα που δένει όμορφα με την ζεστή φωνή του σκηνοθέτη και των τοπίων της Αρκαδίας.
Δείτε το οπωσδήποτε.
