Ονειρεύεσαι έναν κόσμο όπου η γνώση είναι ελεύθερη, οι αποφάσεις παίρνονται συλλογικά, το κοινό καλό είναι σημαντικότερο από το ατομικό και το χρήμα δεν είναι το μόνο μέσο για να καλυφθούν οι ανάγκες σου; Θα ήθελες να μπορείς να διασκευάσεις ελεύθερα ένα τραγούδι, να συνδιαμορφώσεις ένα κινηματογραφικό σενάριο, να παρακολουθήσεις ελεύθερα πανεπιστημιακά μαθήματα ή να χτίσεις μαζί με τους φίλους σου ένα σπίτι με φυσική δόμηση;
Επτά φίλοι από το Ηράκλειο Κρήτης και ακόμα περισσότερες συλλογικότητες ενώνουν τις εμπειρίες τους και υπόσχονται να μας δείξουν το δρόμο για να δημιουργήσουμε τον κόσμο που θέλουμε μέσα στον κόσμο που θέλουμε να ξεπεράσουμε. 14-21 Απριλίου, στο Ηράκλειο Κρήτης, διοργανώνεται για πρώτη φορά το Φεστιβάλ των Κοινών (CommonsFest), μια πρωτοβουλία για την προώθηση της ελεύθερης γνώσης, της ομότιμης συνεργασίας και τη διαχείριση των κοινών.
Μιλήσαμε με τον Αντώνη και τον Δημήτρη από τους CommonsFest, οι οποίοι μας έλυσαν τις απορίες μας και μας μετέφεραν τον ενθουσιασμό τους για έναν κόσμο “ανοικτό”, βασισμένο στην ελεύθερη ανταλλαγή γνώσης, προς όφελος της ίδιας της κοινωνίας.
Τι είναι τα “κοινά”;
Πρόκειται για ένα πλήθος υλικών ή και πνευματικών αγαθών τα οποία δεν χαρακτηρίζονται ούτε ως ιδιωτικά, άλλα ούτε και ως δημόσια. Τα ονομάζουμε “κοινά αγαθά”, δηλαδή αγαθά στα οποία υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση από τον καθένα στη βάση ενός συνόλου αδειών που ορίζει τη μη-ιδιωτική χρήση τους (Creative Commons, GPL κ.α.).
Γιατί έχουμε αφήσει τον όρο “δημόσιο” και μιλάμε πλέον για τα “κοινά”;
Δυστυχώς, στη γλώσσα μας το δημόσιο έχει μπλεχτεί με το κρατικό. Δεν έχει την ίδια έννοια όπως παλιά. Στην ουσία, όμως, το δημόσιο θα έπρεπε να είναι κοινό.
Πως ξεκίνησε η ιδέα του Φεστιβάλ;
Με τα παιδιά γνωριζόμαστε μέσα από πολλές διαφορετικές ομάδες και δραστηριότητες, που κινούνται, όσον αφορά στο πνεύμα τους, γύρω από την έννοια των κοινών, του peer to peer και του ανοιχτού κώδικα, όπως το κίνημα Zeitgeist, το τοπικό hackerspace “to labaki”, κ.α. Το καλοκαίρι είχαμε την ιδέα να οργανώσουμε ένα event για την προώθηση του ελεύθερου λογισμικού, του οpen source hardware, της οικολογίας ανοιχτού κώδικα και όλων αυτών των ιδεών που θεωρούμε ότι μπορούν να επιφέρουν άμεση αλλαγή στο σύστημα ή σε κάποια μέρη του συστήματος. Η ιδέα σταδιακά μεγάλωσε και το event έγινε φεστιβάλ!
Ας υποθέσουμε ότι είστε σ’ ένα λεωφορείο και θέλετε μέχρι την επόμενη στάση να πείσετε κάποιον συνεπιβάτη σας να ασχοληθεί με τα κοινά. Τι θα του λέγατε;
Σου αρέσει το που πηγαίνει αυτό το λεωφορείο; Θα ήθελες να έχεις κι εσύ ένα λόγο στην κατεύθυνση; Τότε πρέπει να μάθεις για τα κοινά.
Πως θα πείθατε ένα δημιουργό να δώσει άδεια creative commons στο έργο του;
Αυτό θα το κάνουμε και μέσα στο φεστιβάλ. Θα υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν επιλέξει άδειες creative commons, gpl και public domain και θα εξηγούν γιατί και πως. Π.χ. κάποια συγγραφέας που έχει εκδώσει βιβλίο με γνωστό εκδοτικό οίκο στην Ελλάδα, δεν έχει την ελευθερία να προωθήσει το έργο της όπως θέλει. Στην πρόταση που δέχτηκε για να μεταφραστεί και να εκδοθεί το έργο της στην Αμερική, ο εκδοτικός οίκος απάντησε αρνητικά. Αν όμως είχε βγάλει το έργο της με creative commons, τώρα δε θα είχε αυτά τα προβλήματα.
Άλλο παράδειγμα είναι το καινούργιο box set με CD των Μotorhead που κυκλοφόρησε πρόσφατα και βγήκε ο ίδιος ο Lemmy στο ίντερνετ και είπε “μην το αγοράσετε”. Ο ίδιος ο δημιουργός δηλαδή ήταν αντίθετος με την παραγωγή του προϊόντος αλλά δεν είχε έλεγχο και βγήκε και είπε στους “οπαδούς” του να μην το αγοράσουν.
Πώς, όμως, ένας καλλιτέχνης του οποίου το έργο διανέμεται με άδεια creative commons μπορεί να βγάλει κάποια χρήματα και να εξασφαλίσει τα προς το ζην;
Μέσω του μοντέλου freemium: δηλαδή προσφέροντας αρχικά κάτι δωρεάν και στη συνέχεια κάτι παραπάνω για να το αγοράσουν κάποιοι που το έχουν ακούσει, μέσα από αποκεντρωμένες οδούς. Υπάρχουν πλέον πολλά web site όπως τα topspin, bandcamp, cdbaby, από τα οποία μπορείς να αγοράσεις αφότου έχεις ακούσει δωρεάν ένα έργο. Ας μην ξεχνάμε ότι η πλειοψηφία των μικρών συγκροτημάτων δε βγάζει τα προς το ζην από τα CD. Από αυτά βγάζουν πλέον μόνο οι δισκογραφικές εταιρείες. Οι καλλιτέχνες περιμένουν τις συναυλίες για να βγάλουν κάτι, ενώ μέσω των αποκεντρωμένων ιστοσελίδων κρατάνε το 90 μέχρι το 100% των κερδών. Έχουν γίνει τουλάχιστον 3 έρευνες τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη που δείχνουν ότι ακόμα και παραπάνω από το 70% των χρηστών που κάνουν “πειρατεία”, θα αγοράσουν αυτά που τους αρέσουν και θα υποστηρίξουν τον καλλιτέχνη.
Τι είναι οι κοινότητες ανοιχτής διαχείρισης;
Είναι κοινότητες που λειτουργούν μέσα σε ένα πλαίσιο ομότιμης, μη ιεραρχικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων, κάτι το οποίο λειτουργεί αποτρεπτικά στη συγκέντρωση εξουσίας σε λίγα άτομα. Όταν βρεθούν οι κατάλληλοι κώδικες επικοινωνίας λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά και ικανοποιητικά για όλους.
Ποια είναι τα εμπόδια για το πέρασμα από τον κερδοσκοπικό τρόπο διαχείρισης σε ένα σύστημα ανοιχτής, ομότιμης διαχείρισης;
Δυστυχώς έχουμε μεγαλώσει με βιώματα από τα ιεραρχικά μοντέλα. Περιμένουμε από κάποιον άλλον να μας πει τι να κάνουμε κι έχουμε μάθει να ρίχνουμε ευθύνες δεξιά κι αριστερά όταν κάτι δεν πηγαίνει καλά. Έχουμε γαλουχηθεί μέσα από ένα σύστημα που προάγει τον ανταγωνισμό και την εξάρτηση από κάποια κέντρα λήψης αποφάσεων. Η γαλούχησή μας μέσα από ένα τέτοιο σύστημα είναι ένα εμπόδιο και προφανώς είμαστε όλοι κομμάτι αυτού του συστήματος.
Τον τελευταίο καιρό, ίσως και λόγω της κρίσης, ξεπηδούν σαν μανιτάρια πρωτοβουλίες πολιτών που οργανώνουν δράσεις αλληλεγγύης. Πιστεύετε ότι το κίνημα των κοινών έχει να προσφέρει κάτι σε όλα αυτά τα κινήματα;
Φυσικά. Τα κοινά έχουν εγγενείς τις έννοιες της ισοτιμίας και της βιωσιμότητας μέσα τους. Αν αυτές οι ομάδες δε συμβαδίσουν με τις έννοιες των κοινών τότε είναι καταδικασμένες. Γιατί ή θα σβήσουν, ή πολύ εύκολα κάποιοι θα τις καπηλευθούν. Θα πρέπει αυτές οι ομάδες να λειτουργούν σε ομότιμη βάση και να είναι ανοιχτές. Είναι όπως λέει η παλιά κινέζικη παροιμία “δώσε σ’ έναν άνθρωπο ένα ψάρι και θα χορτάσει για μια μέρα, μάθε του να ψαρεύει και θα χορτάσει για μια ζωή”. Εμείς του δίνουμε και καλύτερο “καλάμι”, γιατί η τεχνολογία μας προσφέρει τα μέσα για να έχουμε αποτελεσματικότερους τρόπους συνδιαχείρισης.
Περισσότερες πληροφορίες για τις εκθέσεις, τις ομιλίες, τις προβολές και τα εργαστήρια που θα φιλοξενηθούν στο Φεστιβάλ των Κοινών μπορείτε να βρείτε στο website της διοργάνωσης: http://www.commonsfest.info.
