Υπό τη σκιά της νέας απώλειας ζωών μεταναστών, αυτή τη φορά στο Φαρμακονήσι, και με 10 αγνοούμενους (2 γυναίκες, 8 παιδιά και βρέφη), αλλά και πολλαπλά ερωτηματικά αναφορικά με τις συνθήκες της τραγωδίας και τις τυχόν ευθύνες για αυτήν, οργανώθηκε από τους ευρωβουλευτές Νίκο Χρυσόγελο, (Πράσινοι), και Μαριλένα Κοππά, (Σοσιαλιστές και Δημοκράτες), εκδήλωση με θέμα «Η Γκετοποίηση της πολιτικής ασύλου, από τη Λαμπετούσα στη Λέσβο», την Δευτέρα στις 27 Ιανουαρίου 2014, στο Γραφείο του Ευρωκοινοβουλίου στην Αθήνα.
Κατά την εισήγησή της, η Μαριλένα Κοππά αναφέρθηκε στο δουλεμπόριο και το trafficking, τις τεχνικές εκφοβισμού και ελέγχου και σε άλλες μορφές εκμετάλλευσης των μεταναστών, υπογραμμίζοντας ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) υπάρχουν παγκοσμίως 20 εκατομμύρια σκλάβοι. Η ευρωβουλευτής επεσήμανε ότι το φαινόμενο της αύξησης της παράτυπης μετανάστευση και του trafficking οδηγεί σε ενίσχυση της πολιτικής ελέγχου των συνόρων στην Ελλάδα, ωστόσο, η λήψη μέτρων όπως η δημιουργία φράχτη στον Έβρο, ενισχύει τη χρήση των θαλάσσιων διαδρομών, που όμως ενέχουν περισσότερους κινδύνους, όπως απέδειξαν με τον πιο τραγικό τρόπο οι πρόσφατες τραγωδίες σε Λαμπεντούσα και Φαρμακονήσι. Ταυτόχρονα, υπογράμμισε τη μετατόπιση των συνόρων στο εσωτερικό της επικράτειας των κρατών μελών που αποτελούν χώρες υποδοχής μεταναστών με συνακόλουθο την άνθιση των ακροδεξιών μορφωμάτων, όπως συμβαίνει στη χώρα μας με την άνοδο της Χρυσής Αυγής. Αναφερόμενη στη συμφωνία Δουβλίνο ΙΙ και ΙΙΙ τόνισε πως έχει μετατρέψει τις χώρες του Νότου σε στρατόπεδο συγκέντρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπογράμμισε την ανάγκη αναθεώρησης της ισχύουσας νομοθεσίας στη βάση οριζόντιου άξονα πολιτικής και σύνθετου σχεδίου που θα καλύπτει όλες τις πτυχές της μετανάστευσης.
Ο Νίκος Χρυσόγελος επισήμανε ότι «το Φαρμακονήσι, η Λαμπεντούσα, η Λέσβος, η Χίος είναι μερικές μόνο από τις επαναλαμβανόμενες τραγωδίες στη Μεσόγειο. Τα επίσημα στοιχεία μαρτυρούν ότι σε μια δεκαετία έχουν βρει το θάνατο στα νερά της Μεσογείου περισσότεροι από 17.500 άνθρωποι στην προσπάθειά τους να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη». Αναρωτήθηκε: «Ως πότε θα είμαστε θεατές στο ίδιο έργο με πρωταγωνιστές ανθρώπους να πεθαίνουν, μεταξύ των οποίων και πολλά παιδιά, στην προσπάθειά τους ξεφύγουν από συνθήκες που απειλούν τη ζωή τους ή αναζητώντας καλύτερη ζωή στην Ευρώπη; Μήπως έχουμε οδηγηθεί σταδιακά σε απάνθρωπες καταστάσεις; Χάθηκαν ζωές, γυναικών και παιδιών, εξαιτίας είτε μιας αποτυχημένης προσπάθειας διάσωσης είτε μιας εγκληματικής επιχείρησης επαναπροώθησης, όπως αυτές που οργανώνονται πολύ συχνά με εντολές άνωθεν. Τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και οι ελληνικοί φορείς έπρεπε πρώτα από όλα να εκφράσουμε τη θλίψη και τη συμπόνια μας. Μετά να υπάρξει δέσμευση για ανεξάρτητη διερεύνηση των αιτίων της τραγωδίας, απόδοση ευθυνών αλλά και αναθεώρηση πολιτικών και πρακτικών που οδηγούν στην απώλεια χιλιάδων ανθρώπινων ζωών. Παράλληλα θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει προσπάθεια ανέλκυσης του σκάφους και γενικότερα αναζήτησης των κορμιών των 10 γυναικών και παιδιών που αγνοούνται, να υπάρξει στήριξη και βοήθεια σε όσους επιβίωσαν από την τραγωδία. Η υποχρέωση διάσωσης ανθρωπίνων ζωών που βρίσκονται σε κίνδυνο θα πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτη. Η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζητάει νέους κανόνες αναφορικά με τη δράση του FRONTEX, σύμφωνα με τους οποίους θα συμπεριλαμβάνεται στις αρμοδιότητές της η συμβολή της σε έκτακτες ανάγκες ανθρωπιστικού χαρακτήρα και επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα. Συνολικότερα, υπάρχει ανάγκη για χάραξη και υλοποίηση κοινής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής που θα βασίζεται στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και την αρχή της μη επαναπροώθησης, τον επιμερισμό των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών, τη μη επιβολή κυρώσεων στους διασώστες ανθρωπίνων ζωών στη θάλασσα, την ενθάρρυνση των νόμιμων οδών μετανάστευσης και την κοινωνική ένταξη.
Οι κυβερνήσεις αντί να σπαταλούν τεράστια ποσά για τα σύνορα, χρειάζεται να έχουν ισορροπημένες κι ολοκληρωμένες πολιτικές. Για παράδειγμα, η Ελλάδα, την περίοδο 2008 – 2013, έλαβε 119.037.305 € από το Ταμείο για τα Εξωτερικά Σύνορα, 52.242.000 € από το Ταμείο για Επιστροφές μεταναστών στις χώρες τους, αλλά αξιοποίησε μόνο 14.0759.000 € από το Ταμείο για τους Πρόσφυγες και 12.470.000 € από το Ταμείο Ένταξης, γεγονός που μαρτυρά ποιες είναι οι προτεραιότητές της σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής! Σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερους πόρους για κοινωνική ένταξη, ενίσχυση των δομών πρώτης υποδοχής και βελτίωση των συνθηκών ζωής και υγιεινής, ώστε να λάβει τέλος η γκετοποίηση των μεταναστών αλλά και η υποβάθμιση περιοχών στις οποίες συγκεντρώνονται οι μετανάστες χωρίς υποδομές.»
Ο Γιώργος Τσαρμπόπουλος, Επικεφαλής του γραφείου για την Ελλάδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τόνισε ότι είναι επιβεβλημένος ο επανασχεδιασμός της μεταναστευτικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις τραγωδίες σε Φαρμακονήσι και Λαμπεντούσα, καθώς και ότι πλέον επιλέγονται όλο και περισσότερο τα θαλάσσια περάσματα, στα οποία η πρακτική της αποτροπής που ακολουθείται ως επί το πλείστον έχει σοβαρές πιθανότητες για έκθεση της ανθρώπινης ζωής σε κίνδυνο (καιρός, κατάσταση πλοίου, κλπ). Αναφερόμενος στο ναυάγιο στο Φαρμακονήσι, επικαλέστηκε τις μαρτυρίες των διασωθέντων που δόθηκαν στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και οι οποίες διαφέρουν σε σχέση με αυτές που δόθηκαν στο Λιμενικό, επισημαίνοντας ότι οι τελευταίες είδαν το φως της δημοσιότητας δύο ημέρες μετά το τραγικό συμβάν, ενώ δεν είναι γνωστό αν οι μαρτυρίες δόθηκαν παρουσία μεταφραστών, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Ο Γιώργος Τσαρμπόπουλος τόνισε ότι μολονότι δεν έχουν διερευνηθεί οι συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη η τραγωδία, είτε πρόκειται για αποτυχημένη επιχείρηση διάσωσης, είτε για επιχείρηση επαναπροώθησης, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: η απώλεια ανθρωπίνων ζωών. Κλείνοντας, υπογράμμισε πως η τακτική της αποτροπής και των επαναπροωθήσεων είναι τα κύρια εργαλεία της πολιτικής συνόρων, τη στιγμή η πλειοψηφία των μεταναστών είναι Σύροι, Αφγανοί και Σομαλοί και κατά πάσα πιθανότητα χρήζουν προστασίας και ασύλου.
Στην εκδήλωση συμμετείχαν οι Tommaso Della Longa και Laura Bastianetto, Ιταλοί δημοσιογράφοι και συγγραφείς του βιβλίου: «Λαμπετούσα: Χρονικό από τη Χώρα του Πουθενά», το οποίο μέσα από 15 ιστορίες ανθρώπων μας μετέφεραν τις εμπειρίες των μεταναστών, των τοπικών αρχών, της τοπικής κοινωνίας, των εθελοντών και των μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων και φωτίζουν τις ιστορίες ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρας τους. Συχνά οι μετανάστες, ακόμα και όταν πνίγονται αντιμετωπίζονται ως αριθμός, αντί να αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι, με ταυτότητα, ιστορία, ανάγκες.
Με παρεμβάσεις τους συμμετείχαν, επίσης, ο Στέλιος Κραουνάκης, μέλος της ομάδας διαχείρισης της «Απλωταριάς», με την ιδιότητα του εθελοντής υποδοχής και υποστήριξης προσφύγων στη Λέσβο και η Μαρία Πίνιου Καλλή, Δρ Ιατρός Δερματολόγος, εμπειρογνώμονας του Istanbul Protocolγ ια την πιστοποίηση θυμάτων βασανιστηρίων, η Γεωργία Αραπίδου, εκπρόσωπος της Ελληνικής Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η Ευθαλία Παππά, επικεφαλής του Οικουμενικού Προγράμματος Προσφύγων, ο Κούσα Μπαχράμι, μέλος του Δ.Σ. της Διεθνούς Αμνηστίας καθώς και εκπρόσωποι από το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, την PRAKSIS, και τηνKASAPI Hellas που μετέφεραν την εμπειρία τους μέσα από την μακροχρόνια δουλειά και παρεμβάσεις τους.
Συμπεράσματα της ημερίδας:
Τα συμπεράσματα που προέκυψαν και αφορούν στην προστασία της ανθρώπινης ζωής χωρίς να εξετάζονται τα θέματα ασύλου, θα μπορούσαν να συνοψιστούν ακολούθως:
- Να διερευνηθούν οι συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη η τραγωδία στο Φαρμακονήσι, να αποδοθούν τυχόν ευθύνες για την απώλεια ανθρωπίνων ζωών και να καταβληθούν όλες οι δυνατές προσπάθειες για ανεύρεση των σωρών. Είτε η τραγωδία είναι αποτέλεσμα αποτυχημένης προσπάθειας διάσωσης είτε εγκληματικής προσπάθειας επαναπροώθησης κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, θα πρέπει να οδηγήσει σε αναθεώρηση πρακτικών που έχουν ως αποτέλεσμα απώλειες ανθρώπινων ζωών.
- Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να τηρούν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο, τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες και το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να διασφαλίζουν την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Επίσης, δεν θα πρέπει να εφαρμόζονται επαναπροωθήσεις πουθέτουν σε κίνδυνο τις ζωές ανθρώπων ή παραβιάζουν το δίκαιο.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταργήσουν ή να επανεξετάσουν κάθε νομοθετική διάταξη που επιβάλλει κυρώσεις σε όσους παρέχουν βοήθεια προς μετανάστες που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα.
- Με δεδομένο ότι η μετανάστευση είναι διαχρονικό φαινόμενο και τα σύνορα θα είναι διαπερατά από ανθρώπους που προσπαθούν να σώσουν τη ζωή τους είτε να ζήσουν καλύτερη ζωή, απαιτείται αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών μέσα και από επιμερισμό υπευθυνοτήτων μεταξύ των κρατών μελών, ώστε να μην έχουν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα μόνο οι χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
- Χρειαζόμαστε περισσότερους πόρους για κοινωνική ένταξη, ενίσχυση των δομών πρώτης υποδοχής και βελτίωση των συνθηκών ζωής και υγιεινής τόσο των ντόπιων όσο και των μεταναστών στις περιοχές που ζουν – οι οποίες είναι συχνά υποβαθμισμένες – ώστε να λάβει τέλος η γκετοποίηση των μεταναστών και η αποξένωσή τους από τους ντόπιους.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη θα πρέπει να εστιάσουν στην ενθάρρυνση των νόμιμων οδών μετανάστευσης και τη διευκόλυνση της μετανάστευσης των εργαζομένων, καθώς η νόμιμη είσοδος στην ΕΕ είναι προτιμότερη σε σχέση με την παράτυπη.
- Η αναθεώρηση του Κανονισμού «Δουβλίνο II» υπό το πρίσμα των τραγωδιών στη Μεσόγειο είναι αναγκαία. Ταυτοχρόνως, όμως, υπάρχει ανάγκη επανεξέτασης της νομοθεσίας των κρατών μελών, ώστε να μην ενισχύεται ο ρατσισμός και η ξενοφοβία.
- Τροχοπέδη αποτελεί η πρόβλεψη που έχουν επιβάλει οι Βόρειες χώρες, σύμφωνα με την οποία αν η Ελλάδα ή άλλες χώρες δεν μπορούν να διαφυλάξουν τα σύνορά τους απειλούνται με έξοδο από τη Συμφωνία Σένγκεν. Η απειλή αυτή των Βόρειων χωρών, που την ίδια στιγμή δεν δέχονται επιμερισμό των υπευθυνοτήτων, λειτουργεί ως μαξιλάρι για τις αποτροπές εισόδου αλλά και τις παράνομες επαναπροωθήσεις.
- Ιδιαίτερα σημαντική για τις χώρες υποδοχής, όπως η Ελλάδα, είναι και η βελτίωση της απόδοσης των υπηρεσιών που σχετίζονται με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες.
- Στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας και δεδομένου ότι τα θέματα μετανάστευσης συγκαταλέγονται στις προτεραιότητές της, θα επιδιωχθεί, ως συνέχεια της εκδήλωσης, η διοργάνωση ενός ευρύτερου διαλόγου με την αρμόδια Επίτροπο, εκπροσώπους του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ελληνικής Προεδρίας, αλλά και της κοινωνίας των πολιτών. Οι δυο ευρωβουλευτές θα φέρουν στο Ευρωκοινοβούλιο με ερωτήσεις και παρεμβάσεις κρίσιμα θέματα που ανέδειξε και η πρόσφατη τραγωδία στο Φαρμακονήσι.