Κριτικό σχόλιο επί της άποψης του Βουλευτή Λέσβου της Ν.Δ κ. Παύλου Βογιατζή με βάση το παράδειγμα της Ε.Μ.Χίου.
του Δημήτρη Τσούχλη
«…Όσον αφορά τους Συνεταιρισμούς, νομίζω ότι είναι ντροπή στη σημερινή εποχή που ζούμε κύριε Υπουργέ από φιλελεύθερες κυβερνήσεις -πάντως από κυβερνήσεις που ασπάζονται την ελεύθερη οικονομία- να επιτρέπουν τη συνέχιση των αναγκαστικών συνεταιρισμών. Ξέρετε πως δεν είναι προς όφελος των αγροτών είναι προς όφελος κάποιων στελεχών των συνεταιρισμών, αλλά όχι προς όφελος των αγροτών θα ήθελα λοιπόν μια και εναρμονιζόμαστε με την κοινοτική νομοθεσία να μην το παραπέμπουμε το θέμα στις καλένδες με αποτέλεσμα να φτάσουμε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο να καταδικαστούμε για να το δεχθούμε τότε. Φέτος χάθηκε εξαγωγή από το νησί της Σάμου κρασιών εξαιτίας του ότι η ένωση συνεταιρισμών δεν του έδωσε τη βεβαίωση για να κάνει την εξαγωγή παραγωγού από τη Σάμο με εξαιρετική ποιότητα προϊόντος και επειδή είναι σημαντική η ποιότητα του προϊόντος πρέπει να σας πω ότι αυτό το πράγμα είναι απαράδεκτο και πρέπει να τελειώσει εδώ και τώρα».
Απόσπασμα από την παρέμβαση του Βουλευτή Λέσβου της Ν.Δ κ. Π. Βογιατζή στην ολομέλεια της Βουλής για το σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Με την τοποθέτηση αυτή ο κύριος Βογιατζής ζητά νέτα σκέτα χωρίς κόμματα και υποσημειώσεις την άμεση κατάργηση των αναγκαστικών συνεταιρισμών διότι κατά τη γνώμη του προκαλούν ζημιά στην εθνική οικονομία, η ύπαρξη τους αντίκειται σε ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και διά μέσω αυτών μια μικρή ομάδα στελεχών εκμεταλλεύεται τον παραγωγό. Προφανώς διαφεύγει από τον κ. Βουλευτή η αναγνώριση των μεγάλων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι συνεταιρισμοί, η αναγκαιότητα στήριξης τους από τις συνέπειες των καταστροφικών μνημονιακών πολιτικών και η συμβολή τους στην απασχόληση και το εισόδημα των νησιών.
Πριν αξιολογήσουμε αυτή τη τοποθέτηση ας ανοίξουμε την εικόνα στο παρελθόν δλδ την στιγμή της ίδρυσης τους, στη συνέχεια, ας δούμε πολύ σύντομα την πορεία τους στο χρόνο έως σήμερα, κυρίως όμως, ας αναρωτηθούμε αν η πρόταση που καταθέτει ο βουλευτής της Ν.Δ εξυπηρετεί εν τέλει τον παραγωγό και την οικονομία των νησιών. Ως παράδειγμα θα χρησιμοποιήσω την Ε.Μ.Χίου.
Η επιλογή της αναγκαστικότητας στις συνεταιριστικές οργανώσεις αποτελεί παρέκκλιση της συνεταιριστικής νομοθεσίας. Ωστόσο, στην ιστορική συγκυρία της ίδρυσης τους και ειδικά για τη Χίο τη δεκαετία του ΄30, ήταν η μόνη επιβεβλημένη επιλογή προκειμένου (ι) να διασφαλιστούν τα συμφέροντα των πολλών έναντι ολιγομελών εμπόρων και (ιι) αναγκαία συνθήκη προκειμένου να επιτύχει το συνεργατικό εγχείρημα. Αυτό γιατί οι έμποροι είχαν πανίσχυρα δίκτυα εκμετάλλευσης και ελέγχου στα χωριά κυρίως όμως διότι έλεγχαν τις αγορές πώλησης της μαστίχας η οποία ως προϊόν πολυτελείας απαιτεί αγορές στη μεγάλη πλειοψηφία τους εκτός συνόρων. Άλλωστε οι μαζικές συνελεύσεις παραγωγών της εποχής επιβεβαίωσαν την ανάγκη να προστατευθεί ο παραγωγός από την ασυδοσία των εμπόρων.
Στη σφαίρα της κεντρικής πολιτικής και οικονομικής πραγματικότητας της εποχής η αγροτική παραγωγή ήταν η ναυαρχίδα της εθνικής οικονομίας με ποσοστό μεγαλύτερο από το 60% του Α.Ε.Π. Η αγροτική πολιτική της εποχής επεδίωκε μεταξύ άλλων: την αύξηση της κυκλοφορίας του χρήματος στην ύπαιθρο και τον αποτελεσματικό έλεγχο του αγροτικού χώρου ώστε να εγγράφεται στο κεντρικό σχέδιο της εθνικής αγροτικής ανάπτυξης η περιφερειακή αγροτική παραγωγή και ο κατακερματισμένος αγροτικός χώρος με τις πολλαπλές ιδιαιτερότητες και την ισχυρή ιδιοκατανάλωση. Επιπλέον, η επιλογή συγκρότησης συνεταιρισμών ήταν το σημαντικότερο εργαλείο για την βελτίωση της θέσης του παραγωγού οικονομικά και κοινωνικά. Η επιλογή της αναγκαστικότητας εκπορεύονταν από τις αντικειμενικές συνθήκες κάθε τόπου ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Πράγματι, τα διαχειριστικά αποτελέσματα και οι τιμές παραγωγού το πρώτο μόλις έτος λειτουργίας της ΕΜΧ επιβεβαίωσαν τις προσδοκίες των παραγωγών.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ΄40 μέχρι σήμερα έχουν διαφοροποιηθεί άρδην όλα τα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα και προφανώς δεν μπορούμε να προβάλουμε στο σήμερα με συμμετρικό τρόπο τα ίδια επιχειρήματα. Ωστόσο, οφείλουμε να επισημάνουμε δύο ιστορικές στιγμές για τον ρόλο των συνεταιρισμών. Η πρώτη αφορά στον καθοριστικό ρόλο που είχαν οι συνεταιριστικές δομές τη δεκαετία του εξήντα στην ίδρυση των αγροτικών βιομηχανιών και η δεύτερη στις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα με την επέλαση στελεχών του ΠΑΣΟΚ στις συνεταιριστικές οργανώσεις, την υποχώρηση της εθνικής αγροτικής πολιτικής και την δέσμευση σε μοντέλα κοινοτικών ενισχύσεων και άρσης προστατευτικών μέτρων της μικρής παραγωγής σε μια σειρά αγροτικών προϊόντων, τα οποία στην σύνθεση τους οδήγησαν το σύνολο σχεδόν των συνεταιρισμών σε τραγικά οικονομικά αδιέξοδα και απαξίωση.
Σήμερα, η ΕΜΧ έχει 4850 μέλη με διανομή στους συνεταίρους περί τα 12 εκ ευρώ σε ετήσια βάση διασφαλίζοντας κατά προτεραιότητα το συμφέρον των πολλών με έμφαση στον μικροπαραγωγό. Άλλωστε η αναγκαστικότητα έχει διττό χαρακτήρα δεσμεύει τον παραγωγό ως προς τη διάθεση της παραγωγής του, από την άλλη όμως δεσμεύει και τον συνεταιρισμό να παραλάβει και την μικροποσότητα του κάθε παραγωγού ανεξάρτητα από την συχνότητα παραγωγής και τον όγκο δίνοντας κατά το δυνατό την καλύτερη τιμή χωρίς να παρακρατά κέρδος. Αυτή η καταστατική συνθήκη στον ιστορικό χρόνο διασφάλισε την συνέχιση της καλλιέργειας της μαστίχας με καθολικό τρόπο σε όλη τη νότια Χίο και προστάτευσε τον μικροπαραγωγό.
Ως προς το νομικό κομμάτι της αναγκαστικότητας όλα δείχνουν ότι έχει ήδη προδιαγραφεί η εξέλιξη, με αφορμή την προσφυγή ιδιώτη έναντι του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού της Σάμου στην Επιτροπή ανταγωνισμού της ΕΕ. Προφανώς ενόψει αυτής της πρόκλησης οι αναγκαστικοί συνεταιρισμοί οφείλουν να επεξεργαστούν συγκεκριμένες προτάσεις οι οποίες θα τους επιτρέψουν να υπερασπίσουν αποτελεσματικά τα συμφέροντα των συνεταίρων τους. Ωστόσο, εκτιμώ ότι δεν υπάρχει συμμετρία ως προς τη στάθμιση των δεδομένων αυτών από τον κ. Βογιατζή που θεωρεί τις χιλιάδες των συνεταίρων και τη συμμετοχή των αναγκαστικών συνεταιρισμών στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία των νησιών του ΒΑ Αιγαίου ως ίση πολιτική, κοινωνική και οικονομική αξία με το συμφέρον ισχνών ιδιωτικών συμφερόντων. Επιπλέον, ως εκλεγμένος βουλευτής της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου θα ήταν σκόπιμο να ενημερωθεί σε βάθος για το ζήτημα και στο βαθμό που επιθυμεί μπορεί να παρέμβει λ.χ για την οικονομική ασφυξία που υφίστανται οι συνεταιρισμοί αλλά και για τα ληστρικά επιτόκια δανεισμού των τραπεζών.
Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου
Ιδρύθηκε το 1938 βάσει του Νόμου 1390, είναι Αναγκαστικός Συνεταιρισμός και αποτελεί το φορέα αποκλειστικής διαχείρισης της φυσικής Μαστίχας Χίου τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Αποτελεί την συλλογική έκφραση 20 πρωτοβάθμιων συνεταιρισμών των 24 Μαστιχοχωρίων που βρίσκονται στην νότια Χίο. Σήμερα, η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου αριθμεί περίπου 4.850 μέλη και είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε μέγεθος οργανισμούς της περιφέρειας Βορείου Αιγαίου.
Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου
Ιδρύθηκε το 1934, με τη συμμετοχή 25 τοπικών συνεταιρισμών, που αντιπροσωπεύουν όλους τους καλλιεργητές αμπέλου του νησιού. Με χαρακτήρα συνδικαλιστικής οργάνωσης, στάθηκε από την αρχή ουσιαστικός αρωγός προς τους αγρότες, για την προστασία των δικαιωμάτων τους απέναντι στους εμπόρους. Από την ίδρυσή της, έως και σήμερα, η ΕΟΣΣ συλλέγει το σταφύλι και παράγει το κρασί, στα δύο οινοποιεία της στο Μαλαγάρι και στο Καρλόβασι. Στη συνέχεια το διαθέτει, χύμα ή εμφιαλωμένο, στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο. Οι εξαγωγές είναι πολύ σημαντικές και καλύπτουν το 80% της ετήσιας παραγωγής, που είναι περίπου 7.000 τόνοι κρασί. H Γαλλία από μόνη της εισάγει το 60% της παραγωγής του νησιού, ενώ άλλες χώρες που εισάγουν σημαντικές ποσότητες σαμιακών οίνων είναι η Αγγλία, η Αυστραλία ,η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Δανία, η Ελβετία, οι ΗΠΑ, η Ιταλία, ο Καναδάς, η Ολλανδία, η Σιγκαπούρη, η Σουηδία, η Φινλανδία, οι Σκανδιναβικές χώρες και, προσφάτως, χώρες της Άπω Aνατολής.
