Το μεγάλο άλμα προς τα πίσω

Η έκθεση του Ερευνητικού Κέντρου της UNICEF Innocenti «Τα παιδιά της ύφεσης: Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην παιδική ευημερία στις πλούσιες χώρες» που ήρθε πρόσφατα στη δημοσιότητα, κατατάσσει τις 41 χώρες του ΟΟΣΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανάλογα με τη μεταβολή στο επίπεδο της παιδικής φτώχειας από το 2008 έως το 2012.

Στο διάγραμμα που αφορά τις μειώσεις στο εισόδημα των νοικοκυριών από το 2008 έως το 2012, η Ελλάδα φιγουράρει στην πρώτη θέση αποτυπώνοντας, με στατιστικές μεθόδους, αυτό που οι περισσότεροι βιώνουμε καθημερινά. Οι οικογένειες με παιδιά έχασαν το ισοδύναμο 14 ετών εισοδηματικής προόδου, δηλαδή το μέσο οικογενειακό εισόδημα των νοικοκυριών με παιδιά βυθίστηκε στα επίπεδα του 1998. Η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και η Ισπανία έχασαν από 10 χρόνια, η Ισλανδία έχασε 9 και Ιταλία, Ουγγαρία και Πορτογαλία από 8.

Ένα από τα κύρια συμπεράσματα της Έκθεσης είναι ότι σε πολλές αναπτυγμένες χώρες 1 στα 3 παιδιά ζει στην φτώχεια (Ελλάδα (40,5%), Ισπανία (36,3%), Ιταλία (30,4%), ΗΠΑ (32,2%)) ενώ 1 στα 5 παιδιά ζει στη φτώχεια σε πάνω από τις μισές από τις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου. Συγκεκριμένα ο συνολικός αριθμός των παιδιών στον αναπτυγμένο κόσμο που ζουν σε συνθήκες φτώχειας ανέρχεται περίπου σε 76,5 εκατομμύρια σε 41 αρκετά εύπορες χώρες, ενώ 2,6 εκατομμύρια περισσότερα παιδιά βυθίστηκαν στη φτώχεια στις πλούσιες χώρες κατά τη διάρκεια της Μεγάλης ύφεσης, από το 2008 έως και το 2013 .

Μία Μια άλλη μέτρηση αναφέρει ότι στην Ευρώπη περίπου 7,5 εκατομμύρια νέοι άνθρωποι (σχεδόν ο πληθυσμός της Ελβετίας) δεν έχουν απασχόληση, δεν σπουδάζουν, δεν εργάζονται και δεν συμμετέχουν σε κανένα πρόγραμμα κατάρτισης (δείκτης ΝΕΕΤ). Οι υψηλοί δείκτες ΝΕΕΤ δείχνουν ότι μία μια νέα γενιά ανθρώπων δεν έχει προς τα πού να βαδίσει όταν τελειώνει το σχολείο με ότι ό,τι αυτό σημαίνει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα για τους ίδιους, τους δικούς τους που αναγκαστικά τους στηρίζουν όσο μπορούν καθώς και την κοινωνία στην οποία ανήκουν. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το μέσο εισόδημα στα νοικοκυριά με παιδιά έχει μειωθεί περίπου στις μισές από τις 40 χώρες ενώ η ανικανότητα να αντιμετωπίσουν τις απρόσμενες χρηματοοικονομικ ές δαπάνες έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 60% κατά μέσο όρο, σε νοικοκυριά με παιδιά, στις 12 χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο.

Θα μπορούσαν να παρατεθούν και άλλα στοιχεία από την πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση της Unicef αλλά η εμπειρία λέει ότι όποιος δεν θέλει να πει κάτι συγκεκριμένο, χωρίς στο τέλος να μένει κάτι, αναλώνεται σε νούμερα και ποσοστά. Εδώ η κατάσταση απεικονίζεται ξεκάθαρη. Είτε τερματιστεί, είτε συνεχιστεί η πορεία της οικονομικής κρίσης, η κοινωνική έχει ήδη ξεκινήσει και δεν σταματιέται εύκολα. Μιλάμε για τους νέους και τα παιδιά που σήμερα υποφέρουν και στο άμεσο μέλλον θα πλαισιώσουν την αυριανή κοινωνία, θα διαμορφώσουν καταστάσεις και θα δώσουν το δικό τους στίγμα για το αύριο. Βασανίζονται από την κοινωνική και οικονομική ανέχεια με τρόπο που θα τα καθορίσει για μία τουλάχιστον γενιά, αυτό μας λέει αυτή η έκθεση με νούμερα, μετρήσεις και σχεδιαγράμματα.

Το τι θεωρείται σημαντικό και τι απασχολεί κάθε φορά τους πολίτες εξαρτάται από την ωριμότητα και τις ανάγκες τους, πραγματικές ανάγκες ή καλλιεργημένες με τέτοιο επιτήδειο τρόπο που να φαίνονται σαν πραγματικές. Ο οικονομολόγος John Kenneth Galbraith επινόησε τον περίφημο όρο «συμβατική σοφία», για να περιγράψει κάποιες γενικές δηλώσεις που οι περισσότεροι άνθρωποι δέχονται ως αλήθεια, ακόμα κι αν δεν είναι. Στην περίπτωση της μεγάλης ύφεσης (πριν το έγραψες με κεφαλαία αυτό), η συμβατική σοφία λέει ότι ο πόνος ήταν αναπόφευκτος, κατανεμήθηκε όμως ισομερώς μεταξύ των κοινωνικών ομάδων και θα ανακουφιστεί από τη μακροοικονομική ανάκαμψη. Τα μεγάλα ΜΜΕ έχουν προσφέρει τα μάλα για να διαδώσουν αυτό το μύθο.

Την χρονική στιγμή που δημοσιεύτηκε η έκθεση για την παιδική φτώχεια, κανάλια και εφημερίδες ασχολούνταν με τις επιδόσεις των ελληνικών τραπεζών στα stress tests των Βρυξελλών. Πηχυαίοι τίτλοι, αγωνιώδες κλίμα (θα περάσουν τα stress test οι ελληνικές τράπεζες άραγε;), σοβαροφανείς αναλύσεις για ένα θέμα που αντιμετωπίστηκε εγχωρίως σαν ως διεθνής αγώνας ελληνικής ομάδας με κάποιο ευρωπαϊκό μεγαθήριο. Οι εγχώριοι πανηγυρτζήδες το διασκέδασαν δεόντως (Σαμαράς: Τα stress test των τραπεζών ξεπέρασαν κάθε προσδοκία) και μάλιστα άρχισαν και το κάζο στους αντίπαλους, οι οποίοι μπερδεμένοι από την «επιτυχία» των ελληνικών τραπεζών ζητούσαν επιμόνως να πέσει χρήμα από τα πλεονάζοντα διαθέσιμα των τραπεζών στην αγορά. Όλα αυτά για ένα θέμα που κατοπινές και πιο ψύχραιμες διεθνείς αναλύσεις έδειξαν ότι έχει περισσότερο να κάνει με την προσπάθεια της ίδιας της ΕΕ να βρει τρόπους να αυξήσει την συνολική χρηματοπιστωτική αξιοπιστία της απέναντι στους ανταγωνιστές, εμπλέκοντας προσεκτικά επιλεγμένους στατιστικούς δείκτες και ανακατεύοντάς τους με μπόλικη πολιτική.

Εν τω μεταξύ, το προδιαγεγραμμένο, σχεδιασμένο και αδυσώπητα νοσηρό μέλλον είναι ήδη εδώ. Τα παιδιά αισθάνονται ανήσυχα και αγχωμένα όταν οι γονείς υφίστανται την ανεργία ή την απώλεια εισοδήματος. Οι εξώσεις, οι απλήρωτες δόσεις των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων, οι κατασχέσεις, τα αποδυναμωμένα δίκτυα ασφαλείας στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και τη διατροφή, συνεχίζουν να καταστρέφουν το μέλλον των νέων μελών της κοινωνίας. Περίπου 11,1 εκατομμύρια παιδιά ζούσαν με σοβαρές υλικές στερήσεις το 2012 και 9,5 εκατομμύρια το 2008 σε 30 ευρωπαϊκές χώρες. Όσο περισσότερο αυτά τα παιδιά και οι οικογένειές τους μένουν παγιδευμένα στη δίνη της φτώχειας, τόσο πιο δύσκολο θα είναι γι’ αυτά να ξεφύγουν. Θα μεγαλώσουν και θα βρεθούν αντιμέτωπα με ποσοστά της ανεργίας στο 60 με 65%, χωρίς κάποια συγκεκριμένη κατάρτιση ή εξειδίκευση. Οι πιο φτωχές και ευάλωτες ομάδες πληθυσμού έτσι κι αλλιώς υποφέρουν περισσότερο από την κρίση.

Το συμπέρασμα είναι ότι σαν κοινωνία παράγουμε, βάσει σχεδίου (οικονομικού, αναλογιστικού, χρηματιστηριακού), εργατικό δυναμικό χαμηλής μόρφωσης, χαμηλής εξειδίκευσης, χωρίς να διαθέτει η μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας που το απαρτίζει καμία πιθανότητα να διεκδικήσει δικαιώματα, χαμηλά αμειβόμενους, σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης ανεργίας και συμβάσεων μερικής απασχόλησης. Οι κλιμακωτές και οριζόντιες αλλαγές από τις ανακατατάξεις διαμορφώνουν μια κοινωνία των ελάχιστων προνομιούχων και των πολλών που υποφέρουν χωρίς να έχουν δυνατότητα να αλλάξουν οτιδήποτε. Αυτά βέβαια είναι γνωστά εδώ και καιρό αλλά λίγοι ενδιαφέρονται και ελάχιστοι αντιδρούν.

Η έκθεση της Unicef καταλήγει «Πενήντα χρόνια από τώρα, θα κοιτάξουμε πίσω σε αυτήν την περίοδο ως μια κρίσιμη καμπή στην ιστορία πολλών εύπορων χωρών. Η μεγάλη ύφεση μπορεί να μείνει στην ιστορία, για τη γενιά των ευάλωτων παιδιών που άφησε πίσω της…»”

Πώς θα ξοφλήσουμε το χρέος που οφείλουμε στα παιδιά της ύφεσης;