Την ιστορία της Porta Di Marina, της λεγόμενης «Σφραγισμένη πύλη του Κάστρου της Χίου» μας παρουσιάζει η Εθελοντική Ομάδα του Κάστρου, με ανάρτηση στην ιστοσελίδα της chioscastle.gr
Είναι ευρέως γνωστό ότι το Κάστρο της Χίου είχε δύο εισόδους/πύλες, την κύρια είσοδο, Porta Maggiore και το Επάνω Πορτέλο. Δεν είναι όμως τόσο γνωστό στο ευρύ κοινό ότι υπήρχε και μία τρίτη πύλη, η λεγόμενη Θαλασσινή Πύλη (Porta di Marina), η οποία εξυπηρετούσε τις εμπορικές ανάγκες του Κάστρου. Μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε την ύπαρξη της Πύλης αυτής, δηλαδή αυτής που «έβλεπε» προς τη θάλασσα, μόνο μέσα από γραπτές μαρτυρίες και γκραβούρες εποχής. Και αυτό γιατί ένα μεγάλο μέρος του επιλιμένιου τείχους είχε κατεδαφιστεί για τις ανάγκες επέκτασης του λιμανιού (διαβάστε περισσότερα για το επιλιμένιο τείχος http://www.chioscastle.gr/?page_id=1188).
Επειδή, όπως άλλωστε είναι φυσικό, το Κάστρο γνώρισε πολλές αλλαγές ανά τους αιώνες, ήταν άγνωστο σε εμάς αν η Πύλη σωζόταν και ποια ήταν ακριβώς η θέση της. Μία ευχάριστη έκπληξη μας περίμενε όμως όταν πριν ένα περίπου χρόνο η αναπαλαίωση ενός κτιρίου της Πλατείας Φρουρίου, στο οποίο προηγουμένως στεγαζόταν ο κτιστός φούρνος του Βακάλογλου, φανέρωσε την εσωτερική πλευρά της έως τότε χαμένης Θαλασσινής Πύλης.
Ο ρόλος της Πύλης
Η εξωτερική πλευρά της Πύλης οδηγούσε σε μια αποβάθρα της οποία η ανεφοδιαστική χρησιμότητα ήταν αμφίδρομη. Ενώ από τη μία πλευρά η αποβάθρα και η Πύλη εξυπηρετούσαν τις εκφορτώσεις των εμπορευμάτων που προορίζονταν για τον εφοδιασμό του Κάστρου, από την άλλη χρησίμευαν για τον ανεφοδιασμό των πλοίων με νερό, τρόφιμα και πυρομαχικά.
Το σημείο στο οποίο βρίσκεται η Πύλη
Η Θαλασσινή Πύλη κατέληγε στο εσωτερικό του λιμανιού της Χίου, στην περιοχή πίσω από το Ναυτικό Σταθμό Χίου. Πιο συγκεκριμένα, μαρτυρίες φανερώνουν ότι η Πύλη βρισκόταν στην πίσω πλευρά του σημερινού Παλατάκι Ιουστινιάνι, όπου υπήρχε μια μικρή πλατεία, γνωστή ως Καγκελαρία ή Loggia.
Ιστορικές περιγραφές αναφέρουν ότι σε μία από τις γωνίες της πλατείας αυτής υπήρχε στοά, γνωστή ως Forum, όπου συναθροίζονταν οι έμποροι, ενώ δίπλα σε αυτήν βρισκόταν η Πύλη του λιμανιού και η ξύλινη αποβάθρα ως προέκτασή της.
Η άλλη πλευρά της Πύλης φαίνεται να γειτνίαζε με τον ένα από τους δύο Πύργους του επιλιμένιου τείχους, απομεινάρια του οποίου αναφέρεται ότι σώζονται μέχρι και σήμερα. Μάλιστα, είναι γνωστό ότι με την ανακατασκευή του λιμανιού το 1895 μ.Χ, βρέθηκαν πάσσαλοι της αποβάθρας μπηγμένοι στον πυθμένα. Δεν είναι γνωστό πότε ακριώς η Πύλη κτίστηκε. Κατά μία εκδοχή, η Πύλη σφραγίστηκε και καταργήθηκε μετά την επισκευή του γωνιακού Νότιου Προμαχώνα το 1694 μ.Χ από τους Ενετούς, ενώ άλλη εκδοχή θέλει να σφραγίστηκε από τους Οθωμανούς. Σίγουρα η Πύλη όμως κλείστηκε μετά το 1688 μ.Χ, διότι κατά το έτος αυτό υπάρχει σχετική γκραβούρα του Olfert Dapper που απεικονίζει την Πύλη σε λειτουργία. Το κλείσιμό της ίσως οφείλεται σε λόγους ασφαλείας, αλλά πιθανότερα στο ότι δεν ήταν πλέον χρήσιμη για το εμπόριο, μιας και ο εκτελωνισμός των προϊόντων μετακινήθηκε σύμφωνα με μαρτυρίες δυτικότερα από το σημείο της Πύλης.
Η αρχιτεκτονική της Πύλης
Δυστυχώς δεν έχουμε βρει στοιχεία για τη μορφή της Πύλης. Εικάζουμε όμως, ότι δεν θα έμοιαζε με τις δύο άλλες Πύλες ούτε ως προς την αρχιτεκτονική, ούτε ως προς τη διακόσμησή της. Ο λόγος γι’ αυτό οφείλεται στη χρήση της η οποία ήταν τελείως διαφορετική μιας και σε αντίθεση με τις άλλες δύο Πύλες του Κάστρου, είχε καθαρά εμπορικό χαρακτήρα πράγμα που σήμαινε πως θα έπρεπε να υπάρχει εύκολος τρόπος πρόσβασης των εμπορευμάτων προς και εκτός του Κάστρου. Όσον αφορά την ασφάλεια της Πύλης από επιδρομές, γνωρίζουμε ότι το λιμάνι, όταν βρισκόταν σε κίνδυνο, κλεινόταν από αλυσίδα που ένωνε τις δύο πλευρές της εισόδου του, πράγμα το οποίο δυσχέραινε την προσπάθεια κατάκτησής του από την επιλιμένια πλευρά. Εξάλλου, ο πύργος δίπλα από την Πύλη είχε αμυντικό ρόλο, ενώ επίσης σημαντικός γα την προστασία της ήταν και ο Νότιος Προμαχώνας.
Η Θαλασσινή Πύλη σήμερα
Συνυφασμένες με την ιστορική διαδρομή της Χίου είναι και οι διαρκείς μετατροπές που υπέστη το Κάστρο της ανά τους αιώνες. Δεδομένης της άγνοιας για το εάν διασώζεται η Θαλασσινή Πύλη όσο και για την ακριβή της θέση, είναι εύλογη η έκπληξη που νοιώσαμε όταν διαπιστώσαμε ότι η Θαλασσινή Πύλη σώζεται και μάλιστα «βλέπει» στη σημερινή κεντρική πλατεία του Κάστρου από την πλευρά του λιμανιού. Το εσωτερικό σφαγισμένο-τείχος, οι πέτρινοι υποδοχείς των πόλων των θυρόφυλλων μαζί με την πέτρινη αψίδα της Πύλης μαρτυρούν την ακριβή της θέση επιβεβαιώνοντας τις καταγραφές και τις γκραβούρες που είχαμε ως μοναδικά στοιχεία για την ύπαρξη και τοποθεσία της ως τώρα. Με μεγάλη χαρά διαπιστώνουμε ακόμη μια φορά ότι το Κάστρο συνεχίζει να μας εκπλήσσει, αποκαλύπτοντας τη Χαμένη Πύλη και τη θέση της στην οχυρωματική αρχιτεκτονική ιστορία του Κάστρου μας.
