του Στέλιου Κραουνάκη
Στην Ελλάδα η χρήση του ποδήλατου σαν μέσο μετακίνησης καθημερινής χρήσης δυστυχώς αφορά πολύ μικρό κομμάτι του ενεργού πληθυσμού. Δεν είναι και παράλογο βέβαια όταν υπάρχουν τόσο λίγοι πολίτες που τολμούν να βάλουν την ποδηλασία στις καθημερινές μετακινήσεις τους και να αναμετρηθούν με ένα άκρως εχθρικό σύστημα κυκλοφορίας φτιαγμένο σχεδόν αποκλειστικά για αυτοκίνητα και μηχανάκια εκθέτοντας τον εαυτό τους σε σοβαρή πιθανότητα τραυματισμού ακόμα και θανάτου (24 Νοεμβρίου παγκόσμια ημέρα μνήμης θυμάτων τροχαίων δυστυχημάτων με “μαύρες” ποδηλατοπορείες κ.α.). Εκτός από το σύνδρομο του οδηγού αυτοκινήτου «άρχοντα της ασφάλτου» που όλοι πρέπει να παραμερίζουμε στο πέρασμα του, υπάρχει παντελής έλλειψη υποδομών που να επιτρέπει την ομαλή κίνηση των ποδηλάτων στις πόλεις (δίκτυο ποδηλατοδρόμων, πεζοδρομήσεις, πάρκα κ.α). Πέρα όμως από τα αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματα της χρήσης του ποδηλάτου στην φυσική άσκηση και στην καλή υγιεινή κατάσταση σε όσους τα χρησιμοποιούν σαν καθημερινό μέσο μετακίνησης, ποιο είναι άραγε το οικονομικό όφελος της κοινωνίας από τη χρήση του και πόσο μπορεί να αποτιμηθεί; Τα ποσά που διακινούνται είναι τέτοιου ύψους που να μπορούν να πείσουν τους πολιτικούς (κυρίως αυτοδιοικητικούς) να το «δουν» ξερά οικονομικά και να «επενδύσουν» ποδηλατικά;
Στη διπλανή Ιταλία χαρακτηριστικά, το 2012 πουλήθηκαν 1,75 εκατομμύρια ποδήλατα, αριθμός μεγαλύτερος από την πώληση αυτοκινήτων τη συγκεκριμένη χρονιά. Σύμφωνα με την έκθεση European Cyclists Federation (ECF) της 24ης Ιουνίου 2013 ο αριθμός των ευρωπαϊκών πολιτών που χρησιμοποίησαν ποδήλατο το 2010 ανέρχεται στο ποσοστό του 7,4% του συνολικού πληθυσμού, για να διανύσουν περίπου 94.000.000.000 χιλιόμετρα. Τα οικονομικά πλεονεκτήματα γι΄ αυτή τη χρονιά αποτυπώνονται στην έκθεση ως εξής
- Τα πλεονεκτήματα της καθημερινής άσκησης στην υγεία από την χρήση του ποδηλάτου αποτυπώνονται σε 114 – 121 δις. Σε αυτό προσμετρώνται τα έξοδα από την αποφυγή χρήση φαρμάκων και νοσηλείας των ποδηλατών σε σχέση με τον αντίστοιχο μέσο όρο του πληθυσμού.
- Οι καθυστερήσεις λόγω κυκλοφοριακών μποτιλιαρισμάτων αποτυπώνονται οικονομικά για την ΕΕ σε περίπου 130 δις το χρόνο. Η αποσυμφόρηση που έφερε το ποδήλατο το 2012 αποτιμάται σε 24,2 δις. Ενδεικτικά από μία λωρίδα ενός τυπικού δρόμου περνάνε 2.000 αυτοκίνητα περίπου, ενώ την ίδια λωρίδα έχουν τη δυνατότητα να την διανύσουν σε μία ώρα 14.000 ποδηλάτες.
- Η εξοικονόμηση σε καύσιμα το 2010 ανήλθε από 2,7 έως και 5,9 δις και σε αποφυγή εκπομπής 11 με 24 εκατομμύρια τόνων διοξειδίου του άνθρακα στο περιβάλλον από την κατανάλωση αυτών των καυσίμων.
- Μείωση ατμοσφαιρικής ρύπανσης λόγω χρήσης ποδηλάτων που την αποτιμά σε 0,9 δις το χρόνο (με έτος αναφοράς πάντα το 2010).
- Μείωση ηχητικής ρύπανσης αποτιμώμενη σε 0,3 δις το χρόνο.
- Οφέλη από τον ποδηλατικό τουρισμό αποτιμώμενα σε 44 δις το χρόνο. Οι υπολογισμοί βασίζονται περισσότερο στα οργανωμένα ποδηλατικά ταξίδια σε όλη την Ευρώπη.
- Κέρδη για την ποδηλατική βιομηχανία περίπου 18 δις το χρόνο. Το 2011 πουλήθηκαν περίπου 20 εκατομμύρια ποδήλατα σε όλη την ΕΕ και η πρόβλεψη είναι ότι τα επόμενα χρόνια θα πουλιούνται 2 ποδήλατα για κάθε αυτοκίνητο.
Περίπου 655.000 εργάζονται στον «ποδηλατικό τομέα» –ο οποίος περιλαμβάνει την παραγωγή, τον τουρισμό, τις πωλήσεις λιανικής και τις υπηρεσίες- σύμφωνα με την πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται στον ποδηλατικό τομέα. Νέες καινοτομίες όπως τα ηλεκτρικά ποδήλατα, εκστρατείες οδικής ασφάλειας για ποδηλάτες αλλά και τα έργα υποδομής θα μπορούσαν να ενισχύσουν την ποδηλατική οικονομία ακόμη 10%, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ποδηλατική Ομοσπονδία, η οποία ζητάει το 10% του προϋπολογισμού της Ευρώπης να διατίθεται για τη βελτίωση της μετακίνησης με ποδήλατο.
Στα παραπάνω δεν προσμετρώνται αρκετά κόστη που είναι δύσκολο να αποτιμηθούν και για τα οποία δεν υπάρχουν διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα. Τέτοια είναι η αποτίμηση της ενίσχυσης της αίσθησης συνοχής μίας κοινότητας που καταργεί ένα δρόμο ταχείας κυκλοφορίας που την χωρίζει στη μέση και προσθέτει στρες στην καθημερινή ζωή με ένα δρόμο με πιο ήπια κυκλοφορία, με εκτενή χρήση ποδηλάτου. Άλλα τέτοια κόστη δύσκολο να αποτιμηθούν είναι η υποβάθμιση του τοπίου και της φύσης καθώς και το κόστος της εναλλακτικής χρήσης γης που χρησιμοποιείται για δρόμους και για πάρκινγκ κ.α. Η σπατάλη υλικών επίσης (εκατομμύρια αυτοκίνητα, λάστιχα, πετρέλαιο, λάδια κ.α.), η βιομηχανική χρήση υδάτινων πόρων, οι επιπτώσεις στην άγρια φύση κ.α.
Η ECF προσπαθώντας να ασκήσει πολιτική επιρροή έκανε συγκεκριμένες προτάσεις σε ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για την υλοποίηση ποδηλατικών σχεδίων δράσης με έμφαση στην υγεία από την άσκηση και στη σχεδόν μηδενική ρύπανση σαν μεταφορικό μέσο.
Στη χώρα μας υπάρχουν πόλεις που παλεύουν χρόνια να εγκαταστήσουν ποδηλατόδρομους. Η Καρδίτσα, τα Τρίκαλα, η Κομοτηνή, ο Βόλος, η Αθήνα τα έχουν καταφέρει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Το πρόβλημα συνήθως έγκειται στην απουσία συνολικού σχεδιασμού (πεζοδρομήσεις, σεβασμός χώρου πεζοδρομίου, δημιουργία θέσεων παρκινγκ για αυτοκίνητα, ανάπτυξη δημοσίων συγκοινωνιών, κίνητρα ή αντικίνητρα για αποφυγή χρήσης ΙΧ στο κέντρο της πόλης κ.α.), που δημιουργεί συνήθως περισσότερα προβλήματα απ’ όσα υποτίθεται ότι λύνει.
Ένα πολύ ενδιαφέρων σχέδιο με υπό κατασκευή δικτύου ποδηλατοδρόμων εξελίσσεται στο Ρέθυμνο με έντονο οικοτουριστικό ενδιαφέρον. Το προτεινόμενο δίκτυο, όπως εξηγεί η αντιδήμαρχος τουρισμού και πολιτισμού του Δήμου Ρεθύμνης κα Πέπη Μπιρλιράκη-Μαμαλάκη είναι αρκετά πυκνό. «Προβλέπεται να υπάρχει ποδηλατική διαδρομή κάθε 10 περίπου χιλιόμετρα η οποία να συνδέει την ορεινή ενδοχώρα με την πόλη του Ρεθύμνου και την πεδινή παραλιακή διαδρομή. Το συνολικό μήκος του δικτύου θα είναι 168 χιλιόμετρα. Στα σημεία θέασης, στα σημεία στάθμευσης και στις διακλαδώσεις του δικτύου θα πάρχουν πληροφοριακοί χάρτες με το πλήρες δίκτυο, τη θέση του ποδηλάτη και τα γύρω φυσικά και πολιτιστικά αξιοθέατα (αρχαιολογικοί χώροι, παραδοσιακοί οικισμοί, φυσικά τοπία). Το προτεινόμενο ποδηλατικό δίκτυο, όπως προτείνεται από την υλοποίηση τέτοιων δικτύων στον ευρωπαικό χώρο, θα προσελκύσει επισκέπτες που απωθούνται από έντονα αστικοποιημένες τουριστικές περιοχές και επισκέπτονται περιοχές που έχουν διατηρήσει τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους.»
Όσο όμως δεν υπάρχουν υποδομές και πίεση από τους ποδηλάτες και την εν γένει ποδηλατική αγορά για αστικά ποδηλατικά δίκτυα, ασφαλές ποδηλατικές μετακινήσεις μέσα και έξω από την πόλη, η κατάσταση στη χώρα μας δεν πρόκειται να βελτιωθεί. Μέχρι τότε η σύγκριση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θα δείχνει τεράστιες αποκλίσεις.
Υ.Γ Στη φωτογραφία απεικονίζεται το Hovenring, μία όμορφη κυκλική διασταύρωση για ποδηλάτες και πεζούς, χτισμένη πάνω από τον αυτοκινητόδρομο που συνδέει τις πόλεις Eindhoven και Veldhoven, στην Ολλανδία.
