Την περασμένη Πέμπτη 21 Μαΐου ήταν η Πανευρωπαϊκή ημέρα για το δίκτυο Natura 2000. Η ημέρα αυτή που συμπληρώνει φέτος τρία χρόνια, θεσμοθετήθηκε με σκοπό την ευρύτερη και καλύτερη ενημέρωση των πολιτών για το Δίκτυο, τις υπηρεσίες και τα οφέλη που αποφέρει στο περιβάλλον και στην κοινωνία. Στη Χίο βέβαια καμιά εκδήλωση περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης δεν διοργανώθηκε, αφού παρά την εικοσαετή και πλέον θέσπισή του επικρατεί άγνοια για το Δίκτυο Natura που εκτείνεται στο μεγαλύτερο τμήμα της κεντρικής και βόρειας Χίου.
Ας γνωρίσουμε καλύτερα το Δίκτυο Natura 2000
Το Natura 2000 αποτελεί ένα ευρωπαϊκό δίκτυο περιοχών, το οποίο λειτουργεί µε κοινούς ευρωπαϊκούς κανόνες με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας. Περιλαμβάνει τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας (ΖΕΠ) και τους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) για τα υπόλοιπα είδη και το περιβάλλον. Στις περιοχές αυτές πρέπει να εφαρµόζονται µέτρα διαχείρισης, να αποφεύγεται η υποβάθµιση και η σηµαντική όχληση και να εφαρµόζεται η δέουσα εκτίµηση των επιπτώσεων, σχεδίων, έργων και δραστηριοτήτων. Το δίκτυο θεσπίστηκε στις 21 Μαΐου του 1992 με την υιοθέτηση της οδηγίας των οικοτόπων η οποία συμπληρώνει την οδηγία για τα πουλιά (79/409/ΕΟΚ) και από κοινού αποτελούν την νομική βάση του δικτύου.
Το Ελληνικό Δίκτυο Natura 2000
Σήμερα το ελληνικό δίκτυο Natura 2000 περιλαμβάνει 419 περιοχές: 241 ΤΚΣ, ή Ειδικές Ζώνες Διατήρησης όπως έχουν ονομαστεί και 202 ΖΕΠ, ενώ 24 περιοχές είναι ταυτόχρονα ΤΚΣ και ΖΕΠ. Καλύπτει συνολικά περίπου 4.200.000 εκτάρια, εκ των οποίων τα 2.800.000 είναι ΤΚΣ και τα 2.900.000 είναι ΖΕΠ. Συνολικά οι περιοχές του δικτύου, καλύπτουν το 27,2% της χέρσου και το 6,1% των εθνικών χωρικών υδάτων. Αυτό αντιστοιχεί στο 4,5% της έκτασης του ευρωπαϊκού δικτύου, πράγμα που φέρνει την Ελλάδα στη δέκατη θέση σε σχέση με τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο μέσος όρος κάλυψης εθνικού εδάφους χέρσου της Ευρώπης είναι 17,5%, οπότε το 27,2% της Ελλάδας την τοποθετεί στην έκτη θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών, μετά τη Σλοβενία, τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία, την Κύπρο και την Ισπανία.
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από τις Ευρωπαϊκές αρχές 2 φορές αναφορικά με το Δίκτυο Natura. Η πρώτη είχε να κάνει με τον αριθμό και τη συνολική επιφάνεια των Ελληνικών ΖΕΠ που υπολείπονταν σημαντικά σε αριθμό και σε έκταση του καταλόγου ΙΒA 2000 του Birdlife International βάσει του οποίου θα έπρεπε να γίνει η απογραφή των ΖΕΠ. Ωστόσο εκ των υστέρων υποβλήθηκε από την Ελλάδα ένας σημαντικός αριθμός νέων ΖΕΠ με τελικό αποτέλεσμα η υπόθεση της καταδίκης να αρχειοθετηθεί το Νοέμβριο του 2011. Επίσης, η χώρα μας έχει καταδικαστεί για τη μη θέσπιση και εφαρμογή ενός συνεκτικού, συγκεκριμένου και ολοκληρωμένου νομικού πλαισίου, ικανού να εξασφαλίσει τη βιώσιμη διαχείριση και την αποτελεσματική προστασία των ΖΕΠ. Έτσι, η Ελλάδα, μετά την καταδίκη της, εκπόνησε συμπληρωματική μελέτη και εναρμόνισε την περιβαλλοντική προστασία με την Οδηγία 2009/147.
Το Δίκτυο Natura της Χίου και των Οινουσσών
Μεγάλο μέρος της κεντρικής και βόρειας Χίου, καθώς και το σύνολο των Οινουσσών είναι ενταγμένα στο Δίκτυο Natura. Συνολικά 322 τ.χλμ. γης σε σύνολο 904 τ.χλμ (ποσοστό 35%) του Νομού Χίου, τουλάχιστον στα χαρτιά, θεωρείται προστατευόμενη περιοχή. Δυστυχώς όμως αν και έχουν περάσει 2 δεκαετίες από τη θέσπιση του Δικτύου Natura, ακόμα δεν έχει εκπονηθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που θα ερευνήσει σε βάθος τον περιβαλλοντικό πλούτο της Βόρειας Χίου, θα ορίσει τις ανάγκες της και θα καθορίσει τις ζώνες προστασίας και τους περιορισμούς στις χρήσεις.
Στην 900σίων και πλέον σελίδων μελέτη με τίτλο “Καταγραφή, Αναγνώριση, Εκτίμηση και Χαρτογράφηση των Τύπων Οικοτόπων και των Ειδών Χλωρίδας και Πανίδας της Ελλάδας”, βάσει της οποίας έγινε η ένταξη των περιβαλλοντικά πλούσιων περιοχών της Ελλάδας στο Δίκτυο Natura αναφέρονται μεταξύ άλλων οι αξιοσημείωτοι οικότοποι της Χίου, οι οποίοι είναι: Εκτάσεις θαλάσσιου βυθού με βλάστηση (Ποσειδώνιες), Αβαθείς κολπίσκοι και κόλποι, Ύφαλοι, Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και αμπώτιδας, Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο (με ενδημικά Limonium spp.), Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi), Ευτροφικές φυσικές λίμνες με βλάστηση τύπου Magnopotamion ή Hydrocharition, Η επιπλέουσα βλάστηση υδροχαρών φυτών (βατραχιώδη) των ποταμών στους πρόποδες των βουνών και στις πεδιάδες, Φρύγανα Sarcopoterium spinosum, Ευμεσογειακά ασβεστολιθικά απόκρημνα βράχια της Ελλάδας, Δάση με Quercus brachyphylla στην Κρήτη, Δάση με Olea και Ceratonia, Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου.
Οι λόγοι ένταξης της Χίου
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη που υλοποιήθηκε (1994-1996) με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Γεωργίας και για την οποία εργάστηκαν για 2 χρόνια 100 περίπου επιστήμονες και ερευνητές, «η οικολογική σπουδαιότητα των περιοχών της Χίου και των Οινουσσών οφείλεται στην ποικιλότητα των τύπων οικοτόπων, στην ενδιαφέρουσα χλωρίδα που περιλαμβάνει αρκετά ενδημικά και σπάνια είδη, στο ότι γενικά η Χίος βρίσκεται σε μεταναστευτικό δρόμο των πουλιών, στον μεγάλο αριθμό ερπετών, στις ενδιαφέρουσες κοινωνίες φυτών και ζώων στους υγρότοπους και στα εκτεταμένα θαλάσσια οικοσυστήματα υφάλων και ποσειδώνιας».
Αξιόλογη Χλωρίδα και Πανίδα της Χίου
- ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΦΥΤΑ
- Astragalus ptilodes (Αστράγαλος ο πτιλώδης)
Campanula hagielia
Cephalanthera epipactoides
Convolvulus scammonia
Cyclamen persicum
Fritillaria bithynica
Fritillaria carica
Galanthus elwesii
Limodorum abortivum abortivum
Lomelosia polykratis (Λομελόζια του Πολυκράτη)
Orchis coriophora fragrans
Orchis provincialis
Orchis sancta
Polygonum icaricum
Senecio bicolor bicolor (Σενέκιο το δίχρωμο)
Sideritis sipylea
Silene urvillei (Σιληνή του Ουρβίλ)
Thlaspi bulbosum
Αξιόλογα Θηλαστικά
Crocidura suaveolens balcanica (Κηπομυγαλή των Βαλκανίων)
Lepus europaeus carpathous (Λαγός της Καρπάθου)
Pipistrellus pipistrellus (Νανονυχτερίδα)
Plecotus austriacus (Μεσογειακή ωτονυχτερίδα)
Tadarida teniotis (Νυχτονόμος) - ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΠΤΗΝΑ
- Alauda arvensis arvensis (Σταρήθρα)
Anthus campestris campestris (Χαμοκελάδα)
Apus apus apus (Σταχτάρα)
Apus melba melba (Σκεπαρνάς)
Ardea cinerea (Σταχτοτσικνιάς)
Ardeola ralloides (Κρυπτοτσικνιάς)
Buteo buteo buteo (Γερακίνα)
Buteo rufinus rufinus (Αητογερακίνα)
Caprimulgus europaeus (Γυδοβυζάχτρα)
Charadrius dubius (Ποταμοσφυριχτής)
Circaetus gallicus (Φιδαητός)
Circus aeruginosus (Καλαμόκιρκος)
Columba palumbus palumbus (Φάσσα)
Coracias garrulus (Χαλκοκουρούνα)
Coturnix coturnix (Ορτύκι)
Delichon urbica urbica (Σπιτοχελίδονο)
Egretta garzetta (Λευκοτσικνιάς)
Emberiza caesia (Σκουρόβλαχος)
Emberiza cineracea (Σμυρνότσιχλονο)
Emberiza hortulana (Βλάχος)
Emberiza melanocephala (Αμπελουργός)
Falco biarmicus feldeggi (Χρυσογέρακο)
Falco naumanni (Κιρκινέζι)
Falco peregrinus brookei (Πετρίτης)
Falco vespertinus (Μαυροκιρκίνεζο)
Gallinago gallinago (Μεκατσίνι)
Hieraaetus fasciatus (Σπιζαητός)
Hippolais pallida elaeica (Ωχροστριτσίδα)
Hirundo rustica rustica (Χελιδόνι)
Jynx torquilla torquilla (Στραβολαίμης)
Lanius collurio collurio (Αητόμαχος)
Lanius minor (Γαϊδουροκεφαλάς)
Lanius nubicus (Παρδαλοκέφαλος)
Lanius senator senator (Κοκκινοκέφαλος)
Larus ridibundus (Καστανοκέφαλος γλάρος)
Lullula arborea arborea (Δεντροσταρήθρα)
Merops apiaster (Μελισσοφάγος)
Monticola saxatilis (Πετροκότσυφας)
Motacilla flava beema (Κιτρινοσουσουράδα)
Muscicapa striata neumanni (Σταχτομυγοχάφτης)
Oenanthe hispanica (Ασπροκώλα)
Oenanthe isabellina (Αμμοπετρόκλης)
Oriolus oriolus oriolus (Συκοφάγος)
Otus scops (Γκιώνης)
Pernis apivorus (Σφηκιάρης)
Phalacrocorax aristotelis (Θαλασσοκόρακας)
Phalacrocorax carbo sinensis (Κορμοράνος)
Phoenicurus phoenicurus phoenicurus (Κοκκινονούρης)
Riparia riparia riparia (Οχθοχελίδονο)
Scolopax rusticola (Μπεκάτσα)
Streptopelia turtur (Τριγώνι)
Sylvia hortensis crassirostris (Δεντροτσιροβάκος)
Sylvia rueppelli (Μουστακοτσιροβάκος)
Tringa ochropus (Δασότριγγας) - ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΑΜΦΙΒΙΑ / ΕΡΠΕΤΑ
- Agama stellio daani (Κροκοδειλάκι το νταάνιο)
Bufo bufo bufo (Χωματόφρυνος)
Bufo viridis viridis (Πρασινόφρυνος)
Chamaeleo chamaeleon chamaeleon (Χαμαιλέων)
Coluber caspius (Ζαμενής (Αστραπόφιδο))
Elaphe situla (Σπιτόφιδο)
Hemidactylus turcicus turcicus (Σαμιαμίδι)
Hyla arborea arborea (Δεντροβάτραχος)
Malpolon monspessulanus insignitus (Σαπίτης)
Mauremys caspica rivulata (Ποταμοχελώνα)
Natrix natrix persa (Ντρόφιδο το Περσικό)
Ophisops elegans macrodactylus (Οφίσωψ)
Testudo graeca ibera (Γραικοχελώνα)
Vipera xanthina (Οθωμανική οχιά) - ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ
- Archon apollinus (Αρχων ο Απολλώνιος)
Charaxes jasius (Χαράξης ο ιάσιος)
Το Δίκτυο Natura Χίου σήμερα
Πηγές
- Περιοδικό «Η Φύση», Απρίλιος – Μάιος 2012
- Το έργο οικοτόπων στην Ελλάδα: Δίκτυο Φύση 2000, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων
- Φιλότης, βάση δεδομένων για την Ελληνική Φύση
- Natura 2000 network
Φωτογραφίες: Γιώργος Κυριαζής
