Αριστεία, Φτώχεια και Βιοπολιτική

γράφει ο Τέλης Τύμπας

Είναι προφανές ότι αποτελεί πολιτική άποψη και όχι επιστημονικό δεδομένο το ότι «οι φτωχοί κάνουν λάθος πολιτικές επιλογές σε κρίσιμες στιγμές». Ως τέτοια, ως πολιτική δηλαδή άποψη, έτυχε μαζικής διακωμώδησης όταν διατυπώθηκε δημόσια από την κοινοβουλευτική εκπρόσωπο του πιο αμιγώς νεοφιλελεύθερου ελληνικού κόμματος την εβδομάδα πριν το πρόσφατο δημοψήφισμα. Δεν προκάλεσε όμως την παραμικρή αντίδραση η ταυτόχρονη περίπου είδηση ότι ολοκληρώθηκε διεθνής επιστημονική μελέτη που αποδίδει τις κακές σχολικές επιδόσεις σε γονιδιακές και όχι ταξικές διαφορές (‘Θέμα γονιδίων ή επιτυχία ή η αποτυχία στις σχολικές εξετάσεις’). Μελέτη που υποστηρίζει ότι φτωχοί έχουν κακές σχολικές επιδόσεις λόγω γονιδίων. Δεν υπάρχει δηλαδή κοινωνική αιτία που οι φτωχοί έχουν κακές επιδόσεις στις κρίσιμες στιγμές των εισαγωγικών εξετάσεων. Τίποτα διαφορετικό από το ότι δεν υπάρχει κοινωνική αιτία που οι φτωχοί έχουν κακές επιδόσεις στις κρίσιμες στιγμές των πολιτικών διαδικασιών, όπως στο πρόσφατο δημοψήφισμα. Κι όμως, η πολιτική άποψη της νεοφιλελεύθερης κοινοβουλευτικής εκπροσώπου διακωμωδήθηκε μαζικά ενώ η πολιτική άποψη της επιστημονικής μελέτης δεν αμφισβητήθηκε σχεδόν καθόλου (αναπαράχθηκε ασχολίαστη σε μια σειρά από ελληνικά ΜΜΕ, ακόμη και αριστερών αποχρώσεων). Ο σύγχρονος βιολογισμός (ένας επιστημονισμός στην πραγματικότητα, όχι μια επιστήμη), μια ιδεολογία με την οποία μια υποκειμενική πολιτική άποψη εμφανίζεται ως αντικειμενικό επιστημονικό δεδομένο, καταλαμβάνει τελικά μια πιο αδιαφανή θέση σε σχέση με τον σύγχρονο πολιτικό φιλελευθερισμό (το γνωστό μας νεοφιλελευθερισμό) στο μηχανισμό που αναπαράγει την ιδεολογική ηγεμονία των επωφελούμενων από τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής στις σημερινές κοινωνίες. Και γι αυτό ο σύγχρονος αυτός βιολογισμός μπορεί να είναι και πιο επικίνδυνος από το νεοφιλελευθερισμό.

Δεν υπάρχει όμως κι ένας βιολογισμός στην πολιτική άποψη της κοινοβουλευτικής εκπροσώπου που προαναφέραμε; Ναι, αλλά είναι, κατά τη γνώμη μου, ένας πεπαλαιωμένος και γι αυτό αναποτελεσματικός βιολογισμός, καθώς δεν ισχυρίζεται ότι βασίζεται στην αντικειμενικότητα κάποιας επιστήμης. Είναι κάτι σαν τον βιολογισμό που παρέδωσε η αριστοκρατία του Παλαιού Καθεστώτος στην αστική τάξη του Βιομηχανικού Κεφαλαίου: ένας βιολογισμός που δεν αναφέρονταν σε κάποιο επιστημονικό δεδομένο αλλά σε ένα θρησκευτικό δόγμα που υποβάσταζε τη διαίρεση μεταξύ φυσικά-βιολογικά ανώτερων (αριστοκρατών) και των υπολοίπων. Ο βιολογισμός αυτός εμπόδισε για κάποιες δεκαετίες τη διεκδίκηση της καθολικής ψήφου, δηλαδή του δικαιώματος ψήφου και στους φτωχούς, αλλά τελικά υποχώρησε. Ένας τέτοιος πεπαλαιωμένος βιολογισμός είναι έκτοτε ευάλωτος σε διακωμώδηση. Η αστική κοινωνία του βιομηχανικού κεφαλαίου δεν είναι μια παραδοσιακά αριστοκρατική κοινωνία. Ο σύγχρονος όμως βιολογισμός, όπως διαρθρώθηκε με τον επιστημονισμό αυτού που ο Μισέλ Φουκώ έχει αποκαλέσει ‘βιοπολιτική’, έχει κάνει τη δουλειά του εναντίον των φτωχών σχεδόν απολύτως αθέατος. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν μπορεί να συνδυαστεί με τον πεπαλαιωμένο βιολογισμό που αμφισβητεί την ψήφο των φτωχών. Συνδυάζεται όμως μια χαρά με τον σύγχρονο βιολογισμό της βιοπολιτικής. Όπως στην τρέχουσα νεοφιλελεύθερη άποψη περί αριστείας, από την οποία απουσιάζει η σύνδεση με τη φτώχεια, η εξάρτηση δηλαδή των επιδόσεων στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης από την κοινωνική τάξη. Λες και οι φτωχοί δεν είναι και τόσο άριστοι λόγω των γονιδίων τους. Όπως ακριβώς ισχυρίζεται η μελέτη που αναφέραμε παραπάνω.