Η οικογένεια Σγούτα

Το 26ο μέρος του αφιερώματος του Βασίλη Αγιαννίδη στον Κάμπο της Χίου με τα σπίτια της οικογένειας Σγούτα

Διαβάστε εδώ το εισαγωγικό σημείωμα του αφιερώματος

Οι Σγούτα προέρχονται μάλλον από την Γενοβέζικη οικογένεια Mentoni¹ και χωρίζονται στους κλάδους των Λιναρδήδων και Χατζηλουκήδων. Η γενεαλογία τους ξεκινά από τα μέσα του 16ου αιώνα, εποχή όπου αναφέρονται για πρώτη φορά σε γραπτές πηγές στην Χίο.

Ασχολούνται με το εμπόριο και τις τραπεζικές συναλλαγές στην Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη από το 18ο αιώνα. Από την Σφαγή του 1822 και έπειτα εγκαθίστανται στην Γαλλία, στην Ρωσία, στην Τεργέστη, στην Αθήνα και πρόσφατα στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στην Κωνσταντινούπολη αποτελούν εξέχοντα μέλη της Ελληνικής κοινότητας, του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου, της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Κυριών Σταυροδρομίου και του Ομίλου Βεσίκτας. Αναδεικνύονται σε Ευεργέτες του Πατριαρχικού τυπογραφείου και σε Δωρητές της Εκπαιδευτικής Φιλανθρωπικής Αδελφότητος.

Από την οικογένεια διακρίνονται οι:

• Λεονάρδος Σγούτας ή Μενδώνης (δεύτερο μισό του 16ου αιώνα), ιατρός του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιερεμία Β΄.
• Πιπής Λ. Σγούτας, επίτροπος της Σχολής της Χίου το 1812.
• Μεταξή Σ. Σγούτα, η οποία κληροδοτεί το 1822 σημαντικό μέρος από την μεγάλη περιουσία της στα φιλανθρωπικά καταστήματα της Χίου.
• Ιωάννης Σγούτας, συναγωνιστής του Φαβιέρου στην εκστρατεία του 1827 για την απελευθέρωση της Χίου.
• Λεωνίδας Λ. Σγούτας (1820-1878), ένας από τους διακεκριμένους νομικούς του σύγχρονου Ελληνικού κράτους. Κληροδοτεί ανεκτίμητα χειρόγραφα και το Σγούτειον Νομικόν Διαγώνισμα του Εθνικού Πανεπιστημίου που τίθεται σε ισχύ από το 1881 και κατατάσσεται στους δωρητές του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου.
• Δημήτριος Λ. Σγούτας (1842-1921), μετάλλιο του Τάγματος του Σωτήρος.

Το 1822 σφαγιάζεται ο Ιάκωβος Λ. Σγούτας και η αδελφή του Λούλα, σύζυγος Παντελή Κοντοσταύλου.

Στη σύγχρονη εποχή ο αρχιτέκτων Κώστας Β. Σγούτας μετά από σπουδές στο Παρίσι ανεγείρει μερικά από τα ωραιότερα κτήρια του Μεσοπολέμου στην Αθήνα². Διατελεί Διευθυντής της Τεχνικής Υπηρεσίας της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων από το 1923 ως το 1928 και με το όραμα, τις πολεοδομικές και χωροταξικές μελέτες του τίθενται τα θεμέλια της ανάπτυξης της προπολεμικής Ελλάδας. Σε πολλές περιπτώσεις, όπως στην κατασκευή του γηπέδου που χρηματοδοτεί το Αμερικανικό ίδρυμα Near East στην Καισαριανή, προσφέρει αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες του. Τα αστικά κτήρια του Κώστα Σγούτα διακρίνονται από «έκδηλο και ρωμαλέο κοσμοπολιτισμό»³ ενώ οι προσφυγικές κατοικίες του φέρονται σαν «δείγματα καθαρά λαϊκής αρχιτεκτονικής κινημένης από τις αδήριτες ανάγκες της στιγμής που τη γέννησε και φορτισμένης με πικρές ιστορικές μνήμες»⁴. Δραστηριοποιείται σαν μέλος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και της Αερολέσχης Αθηνών και είναι ανιψιός του διακεκριμένου αρχιτέκτονα-πολεοδόμου του 19ου αιώνα Λουκά Κ. Σγούτα ο οποίος εκπονεί το σχέδιο του Νέου Φαλήρου και οικοδομεί την έπαυλη Γεωργίου Σουρή.

Γιος του Κώστα Σγούτα είναι ο αρχιτέκτων Βασίλης Σγούτας, Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων κατά τα έτη 1999-2002, και εγγονός του ο επίσης αρχιτέκτων Δημήτρης Σγούτας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία: Philip Argenti, Libro d’Oro de la Noblesse de Chio, 1-2, London 1955, Γεωργίου Ζολώτα, Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, Αθήνα 1923.

1. Φασολάς. Το περιβόλι του Αγίου Γεωργίου Χατζηλουκή. Αναφέρεται στην σελίδα 403 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 44 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 12 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Σγούτα, κατόπιν Σκυλίτση και μετά Παΐδα.

2. Φασολάς. Το «Φωτάκικο». Αναφέρεται στις σελίδες 220 και 418 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 82 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 205 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 10 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ροΐδη, κατόπιν Σγούτα, μετά Τζίφου, έπειτα Σκυλίτση, αργότερα Φωτάκη και ύστερα Κατσάλα.

3. Κάμπος. Το «Βιτιάδικο». Αναφέρεται στην σελίδα 406 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 209 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 4 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Σγούτα, κατόπιν Βουρνού και μετά Βιτιάδη. Μεταπολεμικά η οικογένεια Βιτιάδη δώρισε το κτήμα στο Σκυλίτσειο Νοσοκομείο Χίου.

Η σκάλα προς τον όροφο πριν και μετά την κατεδάφιση της από τον Δήμο Χίου

Η ανατολική αυλόπορτα του περιβολιού πριν και μετά την κατεδάφιση της

Ας σημειωθεί πως το Βιτιάδικο είναι ιδιοκτησία κοινωφελούς ιδρύματος, του Νοσοκομείου, κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο και βρίσκεται σε ιστορικό και προστατευόμενο οικισμό.

4. Κάμπος. Το περιβόλι «των Σχολείων». Αναφέρεται στις σελίδες 318 και 408 στον Κάμπο του Περρή, νούμερα 73 και 217 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 44 στο φύλλο Ε΄ στο χάρτη του Μαστοράκη. Τμήμα του «Μεγάλου Λιτσάκικου» το οποίο αποτελείτο από τα κτήματα Κάππαρη (Smith 100), Γαλάτη (Smith 101), Σκυλίτση-Λιτσάκη-Παληού (Smith 102), Σκυλίτση «το Κανάκικο» (Smith 103), Τσικάλα-Ροΐδη (Smith 104), Βλαστού-Σκυλίτση-Χουσεΐν Μπέη (Smith 105) και Σγούτα «των Σχολείων» (Smith μεταξύ 105 και 104). Ο Περρής αποδίδει τον ανάγλυφο θυρεό που υπάρχει στο κτήμα στους Σκυλίτσηδες (σελίδες 215, 223, 316 και 318) και στους Σγούτα (σελίδα 408). Επισημαίνει επίσης στην σελίδα 408 πως εσφαλμένα αναφέρεται σαν «Ροΐδικο» το περιβόλι «των Σχολείων».

5. Σιερό. Το κτήμα Καράβα. Αναφέρεται στις σελίδες 319, 397, 404 και 405 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 169 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 296 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 30 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Maruffo, κατόπιν Ροΐδη, μετά Βλαστού, έπειτα Σγούτα, αργότερα Ψυχάρη, κατόπιν Βερναρδάκη, μετά τούρκικο, έπειτα Συγγρού και σήμερα Καράβα. Ο Περρής αναφέρει στην σελίδα 624 πως το κτήμα ανήκε κάποτε και στην οικογένεια Παρόδη.

6. Σπηλάδια. Νούμερο 117 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Σγούτα, κατόπιν Κρομύδα και μετά των Σχολείων της Χίου.

---

¹ Ή Mendoni, Γεώργιος Ζολώτας, Ιστορία της Χίου, 1 β, Αθήνα 1923, σελ.255, 487 & 559, 3 α, Αθήνα 1926, σελ.389-390. Οικογενειακές παραδόσεις θέλουν τους Σγούτα να έχουν είτε Κωνσταντινουπολίτικη είτε λατινική καταγωγή.

² Μεταξύ άλλων τις πολυκατοικίες στις οδούς Βαλαωρίτου 4, Βασιλίσσης Σοφίας 17 και Κουμπάρη, Βασιλίσσης Σοφίας 27 και Νεοφύτου Δούκα, Βουκουρεστίου 35, Λυκαβηττού 5, Μπουμπουλίνας 10, Πλουτάρχου 4, η Αγορά του Βύρωνα, το 2ο Δημοτικό Σχολείο Καισαριανής, το Κολλέγιο Αθηνών στο Ψυχικό.

³ Νίκος Βατόπουλος, «Ο αρχιτέκτων της αστικής Αθήνας, Κώστας Σγούτας: μια ηρωική μορφή με σημαντικά έργα κοινωνικής πολιτικής», εφημερίδα Καθημερινή (6 Δεκεμβρίου 2003) και Henry Morgenthau, I was sent to Athens, Doubleday Doran, New York 1929, σελ.237.

⁴ Όλγα Δακουρά-Βογιατζόγλου, Αρχιτεκτονική κληρονομιά της προσφυγικής Νέας Ιωνίας, διαθέσιμο στον ιστοχώρο http://www.ionianet.gr/hst civ/dakoura.htm , προσπελάστηκε την 30ή Οκτωβρίου 2008.

---

Άλλες οικογένειες

Aγέλαστοι | Αργέντες | Αυγερινοί | Βλαστοί | Βούροι | Γαλάτες | Γριμάλδη | Δαμαλά | Ζυγομαλά | Καζανόβα | Καλβοκορέση | Καλουτά | Καράλη
Καστέλλη | Κοντόσταυλοι | Κορέση | Μάξιμοι | Μαυροκορδάτοι | Πασπάτη | Πετροκόκκινοι | Πρασακάκη | Ράλλη | Ροδοκανάκη | Ροΐδη
Σαλβάγοι | Σεβαστόπουλοι | Σεκιάρη | Σκαναβή | Σκαραμαγκά | Σκυλίτση | Τζίφοι | Τσιτσίνια | Φραγγιάδη | Χρυσοβελόνη