του Mike Taylor
Έρευνες των τελευταίων 20 ετών για τη βιοποικιλότητα της Χίου έχουν αποδείξει τον πλούτο και την ποικιλία της άγριας ζωής και έχουν ενθαρρύνει έναν αυξανόμενο αριθμό φυσιολατρών να επισκέπτονται το νησί. Οι οικοτουρίστες μέχρι σήμερα προσελκύονται κυρίως από τον πλούτο της Χίου σε αγριολούλουδα, ιδιαίτερα ορχιδέες, αλλά και πουλιά, πεταλούδες, νυχτοπεταλούδες, ακρίδες και γρύλους.
Το φθινόπωρο του 2012 έλαβα ένα αντίγραφο του βιβλίου της Julia Lopau, Studien zur Libbelenfauna Griechenlands IV .LIBELLULA., στο οποίο συνοψίζονται όλες οι καταγραφές λιβελούλων στην Ελλάδα και το οποίο αναφέρει 11 είδη στη Χίο.
Τα τελευταία δύο χρόνια, έχουν πραγματοποιηθεί εντατικές έρευνες για την πανίδα των λιβελούλων, αποκαθιστώντας έτσι την απουσία σχετικής μελέτης. Έρευνες στο πεδίο έχουν ανακαλύψει πολλά σπάνια και περιζήτητα είδη στο νησί, ενώ ο συνολικός κατάλογος λιβελούλων αριθμεί προς το παρόν 29 είδη.
Χίος: Τοπίο και ενδιαιτήματα
Η Χίος βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Αιγαίου Πελάγους, κοντά στις τουρκικές ακτές, νότια της Λέσβου και βόρεια της Σάμου. Είναι το 5ο μεγαλύτερο νησί στην Ελλάδα, με συνολική έκταση 904km², με ποικίλη γεωλογία και τοπογραφία και με ψηλότερο βουνό το Πελινναίο (1297 μ) στα βόρεια του νησιού. Η θέση της Χίου κοντά στην τουρκική ενδοχώρα, απέναντι από τη χερσόνησο της Σμύρνης, έχει ως αποτέλεσμα η πανίδα και η χλωρίδα της να είναι ένα μείγμα, με στοιχεία από την Ευρώπη και τη Ασία/Μέση Ανατολή. Η γεωργική δραστηριότητα δεν είναι εκτεταμένη, ούτε εντατική με αποτέλεσμα την διατήρηση του μεγαλύτερου μέρους του φυσικού τοπίου και των ενδημικών φυτών και ζώων. Επίσης, το περιβάλλον της Χίου δεν έχει υποβαθμιστεί από υπέρμετρη, επιζήμια και ακατάλληλη «ανάπτυξη», όπως άλλες περιοχές της Μεσογείου. Επιπλέον, πολλές παλιές κατοικίες στα χωριά σταδιακά αναπαλαιώνονται με καλαισθησία και έτσι εξασφαλίζεται η διατήρηση του χαρακτήρα τους, προς όφελος των μελλοντικών γενεών, των κατοίκων και των επισκεπτών. Η πλειοψηφία των 50.000 κατοίκων είναι συγκεντρωμένοι στην πόλη της Χίου στην ανατολική ακτή, ενώ ο πληθυσμός του υπόλοιπου του νησιού είναι εξαιρετικά χαμηλός.
Η Χίος διαθέτει ένα ευρύ φάσμα ενδιαιτημάτων που περιλαμβάνει πεδινά και ορεινά φρύγανα, λιβάδια πλούσια σε λουλούδια, πευκοδάση, υπολείμματα δάσους βελανιδιάς, έλη γλυκού νερού, βραχώδεις κοιλάδες και φαράγγια. Οι παράκτιοι οικότοποι περιλαμβάνουν πετρώδεις και αμμώδεις παραλίες, καλαμιώνες, λιμνούλες με υφάλμυρο νερό και απόκρημνα βράχια.
Σημαντικές περιοχές της Χίου για τις Λιβελούλες
1. Λιμνοδεξαμενή Αρμολίων
Η αρδευτική δεξαμενή που βρίσκεται βόρεια του χωριού είναι η πιο πλούσια σε λιβελούλες τοποθεσία της Χίου, με 18 είδη να έχουν εντοπιστεί εκεί μέχρι σήμερα. Σχεδόν όλα τα είδη πιστεύεται ότι αναπαράγονται στην περιοχή, η οποία είναι ιδανική για κοντινή παρακολούθηση και φωτογράφηση λιβελούλας, καθώς πολλές από αυτές ίπτανται πάνω από τη λιμνοδεξαμενή. Η περιοχή αυτή, «ναός» της λιβελούλας, αποτελεί επίσης έναν σημαντικό πόλο έλξης για τα αποδημητικά πουλιά.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 5,6,7,8,9,10,12,13,14,17,19,21,22,24,25,26,28,29.
2. Έλος Μαρμάρου
Βρίσκεται στη νοτιοανατολική άκρη του παραθαλάσσιου οικισμού Μάρμαρο Καρδαμύλων και είναι ο πιο εκτεταμένος υγρότοπος γλυκού νερού που έχει απομένει στη Χίο. Πριν την αποστράγγιση του βάλτου στο Κοντάρι για την κατασκευή του αεροδρομίου στα νότια της πόλης της Χίου, το Κοντάρι ήταν πιθανότατα τόσο σημαντικό όσο είναι σήμερα το έλος στο Μάρμαρο. Το έλος Μαρμάρου έχει κηρυχθεί πρόσφατα ως περιοχή απόλυτης προστασίας με προεδρικό διάταγμα. Η τοποθεσία αυτή, της οποίας το έδαφος ενεργεί σαν ένα γιγάντιο σφουγγάρι, συνήθως πλημμυρίζει από τις βροχές του χειμώνα. Στο παρελθόν έχει καλλιεργηθεί κατά περιόδους, με συνέπεια τα πολλά κανάλια αποστράγγισης και οι τάφροι που έχουν κατασκευαστεί να δρουν ως καταφύγια για είδη της άγριας πανίδας, όπως λιβελoύλες, ζυγόπτερα, «ελικοπτεράκια» και υδρόβια σκαθάρια. Η παρακολούθησή όλων αυτών είναι εύκολη από δρόμους και μονοπάτια που διασχίζουν το έλος.
Το έλος αυτό αναμφίβολα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τους φυσιολάτρες, καθώς εκεί εμφανίζονται πολλά μεταναστευτικά πουλιά, νεροχελώνες, μεγάλα καβούρια του γλυκού νερού, βάτραχοι δέντρων και φίδια, αλλά και σπάνια Λεπιδόπτερα.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 4,5,9,12,13,14,19,20,21,24,26,27.
3. Ποταμός Μαλαγκιώτης
Ο ποταμός Μαλαγκιώτης είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Χίου με 15 χιλιόμετρα μήκος. Ξεκινά από τους δυτικούς πρόποδες του Πελιναίου στα βορειοανατολικά του χωριού Φυτά και τροφοδοτείται από χιόνια που λιώνουν, πηγές και εποχιακές βροχές. Στις αρχές της άνοιξης οι ορεινοί χείμαρροι κατεβάζουν νερό και γεμίζουν αρκετές γούβες οι οποίες κρατάνε νερό μέχρι το μεγαλύτερο μέρος του καλοκαιριού. Ο χείμαρρος μήκους 3 χλμ που διασχίζει το δρόμο ανάμεσα στα Φυτά και τη Σπαρτούντα, περίπου 1 χιλιόμετρο από την πηγή του Μαλαγκιώτη έχει ερευνηθεί εκτενώς για την ύπαρξη λιβελούλων.
Καμία έρευνα για λιβελούλες δεν έχει γίνει στο κεντρικό τμήμα 5 χλμ του ποταμού από το συγγραφέα, ούτε είναι γνωστή κάποια άλλη μελέτη από άλλους ερευνητές.
Ο Μαλαγκιώτης εκβάλει στην παραλία του Μάναγρου κοντά Λιμνιά, νότια της Βολισσού. Στα τελευταία 3 χλμ ο ποταμός γίνεται αρκετά πλατύς και στις αρχές της άνοιξης, συχνά, η διάσχισή του είναι δύσκολη εξαιτίας του βάθους και της έντονης ροής του. Κατά τα τέλη της άνοιξης και του καλοκαιριού, η ροή μειώνεται σημαντικά. Ωστόσο, ο καλαμιώνας που βρίσκεται στα τελευταία 100 μέτρα του ποταμού, εξακολουθεί να έχει ροή γλυκού νερού μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 1,2,4,9,10,12,13,14,15,16,18,19,21,23,24,26,28.
4. Φαράγγι και ποτάμι Καμπιών
Το ποτάμι των Καμπιών έχει περίπου 5 χιλιόμετρα μήκος και αρχίζει ψηλά στην κοιλάδα που βρίσκεται δυτικά του χωριού Καμπιά. Κατεβαίνει απότομα με κατεύθυνση προς το βορρά μέσω ενός θεαματικού φαραγγιού και καταλήγει σε μια μόνιμη λιμνούλα με γλυκό νερό πολύ κοντά στην παραλία. Το ποτάμι έχει διαμορφώσει αρκετούς μικρούς καταρράκτες και βαθιές γούβες, μερικές από τις οποίες διατηρούν νερό όλο το χρόνο. Η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη καθώς υπάρχει γνωστό μονοπάτι που προσελκύει τουρίστες, το οποίο εκτείνεται παράλληλα με το ποτάμι, ενώ οι μεγάλες ξύλινες γέφυρες επιτρέπουν τη διάσχιση του ποταμού καθόλη τη διάρκεια του έτους.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 1,9,10,12,13,14,16,18,19,21,24,26.
5. Έλος Λαγκάδας
Το έλος της Λαγκάδας διαφέρει από αυτό στο Μάρμαρο. Είναι μικρό σε μήκος και πολύ πυκνό. Ο ποταμός που το τροφοδοτεί, ξεκινάει από μια φυσική πηγή και έχει μόλις 1 χιλιόμετρο μήκος. Μέχρι την εκβολή του στη θάλασσα, ο ποταμός έχει μικρή κλίση, είναι μέσου πλάτους και ρέει με σχετικά σταθερό ρυθμό ακόμα και την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 1,12,13,14,20,21,24,26.
6. Αγία Μαρκέλλα
Πίσω από την παραλία της Αγίας Μαρκέλλας, υπάρχει ένας μεγάλος καλαμιώνας και μια λιμνούλα με γλυκό νερό, στην οποία καταλήγει χείμαρρος που μεταφέρει νερό από τους λόφους βόρεια της παραλίας.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 9,12,13,14,21,24,26.
7. Λιμνούλα στα Κεραμεία
Βρίσκεται 9 χιλιόμετρα νότια της πόλης της Χίου, στην ανατολική ακτή του νησιού. Η μεγάλη γούβα βρίσκεται κοντά στο παλιό εργοστάσιο των Κεραμείων που παρήγαγε τούβλα και κεραμίδια μέχρι τη δεκαετία του 80. Η λιμνούλα, η οποία τροφοδοτείται από υπόγειες πηγές, δημιουργήθηκε αρχικά για να συγκεντρώνει νερό, το οποίο αναμειγνύονταν με άργιλο για την κατασκευή των τούβλων. Η περιοχή είναι περιφραγμένη εξαιτίας της επικινδυνότητας των ερειπωμένων κτιρίων του εργοστασίου. Στο νότιο τμήμα της παραλίας, κατά μήκος της ακτογραμμής, υπάρχουν αρκετές γούβες με υφάλμυρο νερό που τροφοδοτούνται και αυτές από πηγές. Η περιοχή αυτή έχει αξιοσημείωτους πληθυσμούς νυμφών και υδρόβιων σκαθαριών καθώς και σημαντικά είδη από Οδοντόγναθα.
Πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να διατηρηθεί και να προστατευθεί η λιμνούλα επειδή συγκεντρώνει πληθυσμούς από έντομα που δεν έχουν βρεθεί πουθενά αλλού στη Χίο και αποτελεί πόλο έλξης αποδημητικών πουλιών.
Ειδικότερα, οι μελέτες σκοπιμότητας για την πιθανολογούμενη δημιουργία ξενοδοχείου και καζίνο, οφείλουν να συμπεριλάβουν σχέδιο για τη διατήρηση της λιμνούλας, η οποία πρέπει να ενσωματωθεί στα σχέδια εξωραϊσμού της περιοχής ως ένα τουριστικό αξιοθέατο. Η προέλευση και η ποιότητα του νερού της πηγής που τροφοδοτεί τη λιμνούλα και η καθιερωμένη βιοποικιλότητά της διασφαλίζει ότι ο αριθμός των κουνουπιών θα είναι ελάχιστος.
Σημειώνεται ότι η πρόσβαση στην λιμνούλα μπορεί να γίνει μόνο μετά από συνεννόηση με τους διαχειριστές της περιφραγμένης περιοχής.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 9,12,13,14,21,22,26,28.
8. Κάτω Φανά
Ο κόλπος στα Κάτω Φανά, στο κέντρο της νότιας ακτής του νησιού, είναι μια περιοχή πολύ πλούσιας βιοποικιλότητας. Η μεγάλη αμμώδης παραλία -πολύ ασφαλής για κολύμβηση- είναι παρθένα, καθώς δεν έχουν αναπτυχθεί κτήρια τριγύρω. Κοντά στην παραλία βρίσκεται μια σχετικά βαθιά λιμνοθάλασσα με υφάλμυρο νερό, που τροφοδοτείται από έναν χείμαρρο, η οποία διατηρεί νερό όλο το χρόνο. Πίσω από τη λιμνοθάλασσα υπάρχει μια μικρή αλυκή με αρκετές λιμνούλες -άλλες μόνιμες και άλλες όχι- με υφάλμυρο νερό, που οριοθετείται ανατολικά από έναν τάφρο αποστράγγισης με υφάλμυρο νερό.
Ο δρόμος από το Πυργί προς τα Κάτω Φανά έχει μια σειρά από βρύσες και ποτίστρες για τα κατοικίδια ζώα, τα νερά των οποίων όταν υπερχειλίζουν καταλήγουν σε μερικά χαντάκια με καλάμια.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 3,9,12,13,14,18,21,24,26.
9. Αλυκή Λιθίου.
Κοντά στην παραλία στο Λιθί, στο κέντρο της δυτικής ακτής της Χίου, υπάρχει μια μεγάλη αλυκή. Η περιοχή αυτή έχει καλλιεργηθεί (κυρίως για σανό) τους τελευταίους αιώνες, ενώ κατά καιρούς έχουν γίνει διάφορες αναποτελεσματικές προσπάθειες για την αποστράγγισή της. Αποτέλεσμα των ενεργειών αυτών είναι η συγκέντρωση σήμερα αρκετών ειδών λιβελούλας στους τάφρους αποστράγγισης.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 3,5,9,12,13,14,21,26.
10. Λιμνοθάλασσα Κώμης
Στην παραλία της Κώμης υπάρχει μια λιμνοθάλασσα στην οποία καταλήγει ένας χείμαρρος. Καθόλη τη διάρκεια του χρόνου υπάρχει νερό τόσο στη λιμνοθάλασσα, όσο και στο πέρασμα με καλάμια που εκτείνεται για 100 περίπου εκατό μέτρα μέχρι την ακτή.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 9,12,13,14,21,24,26.
11. Παραλία Ελίντας
Στο κέντρο της δυτικής ακτής, βόρεια από το Λιθί, υπάρχει η Ελίντα, ένας απάνεμος κολπίσκος με καλαμιώνα στον οποίο καταλήγει ένας χείμαρρος. Δεδομένου ότι ο χείμαρρος αυτός πηγάζει από ένα μεγάλο βουνό στα βόρεια και το υπόστρωμα του εδάφους είναι αργιλώδες και αδιαπέραστο, υπάρχει τροφοδοσία νερού σχεδόν σε όλο το μήκος της παραλίας. Ο καλαμιώνας είναι μόνιμος και διατηρεί φρέσκο νερό, ακόμη και στο τέλος του καλοκαιριού.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 9,12,13,14,21,24,26.
12. Ορεινοί χείμαρροι στη Βορειοανατολική Χίο
Το λιώσιμο των χιονιών και οι πηγές του όρους Πελινναίο τροφοδοτούν αρκετούς χειμάρρους στη Βορειοανατολική Χίο. Η κάλυψη των αναγκών σε νερό του ανθρώπου από πηγές και γούβες χειμάρρων συνέβαλε στη δημιουργία αρχαίων οικισμών στο Ναγό, στο Γιόσωνα, στις Αμάδες, στο Βίκι και στη Σπαρτούντα.
Καμία έρευνα για λιβελούλες δεν έχει γίνει στους χειμάρρους αυτούς από το συγγραφέα, ούτε είναι γνωστή κάποια άλλη μελέτη από άλλους ερευνητές.
13. Ορεινοί χείμαρροι στη Βορειοδυτική Χίο
Ανάλογες παρατηρήσεις όπως στην περίπτωση 12. Στη Βορειοδυτική Χίο βρίσκονται τα χωριά Χαλάνδρα, Νέα Ποταμιά, Αφροδίσια, Κέραμος, Αγιάσματα, Κουρούνια, Νενητούρια, Άγιο Γάλα, Παρπαρά και Πύραμα.
Καμία έρευνα για λιβελούλες δεν έχει γίνει στους χειμάρρους αυτούς από το συγγραφέα, ούτε είναι γνωστή κάποια άλλη μελέτη από άλλους ερευνητές.
14. Μικροί εποχιακοί και μόνιμοι υδάτινοι φορείς
Στη Χίο υπάρχουν πολλοί υδάτινοι φορείς που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους ερευνητές λιβελούλων. Τέτοιοι δημιουργούνται συχνά στο πλάι καινούργιων δρόμων που γειτνιάζουν με πηγές, καθώς η ροή του νερού εμποδίζεται από τα συμπαγή οδοστρώματα. Επιπλέον, φυσικές πηγές δημιουργούν γύρω τους μικρές λιμνούλες που συχνά χρησιμοποιούνται από βοσκούς για πότισμα των ζώων τους.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 2,5,7,9,10,12,13,14,19,20,21,23,24,26,27,28,29.
15. Συντριβάνια και στέρνες
Υπάρχουν πολλά διακοσμητικά συντριβάνια και στέρνες, κυρίως στην εύφορη πεδιάδα του Κάμπου, στα νότια της πόλης της Χίου. Πολλά από αυτά δημιουργήθηκαν το 15ο αιώνα από πλούσιους Βενετούς και Γενουάτες έμπορους. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι η στέρνα, του ξενώνα Περλέα, η οποία περιέχει καλλωπιστικά φυτά και διάφορα είδη αναπαραγωγικών λιβελούλων.
Είδη λιβελούλας που έχουν εντοπιστεί: 9,12,13,14,20,21,22,26,28.
16. Λιμνοδεξαμενή Ζυφιά
Στη λιμνοδεξαμενή του Ζυφιά έχει γίνει μια προκαταρκτική έρευνα τον Οκτώβριο του 2014 που έδειξε ότι πιθανώς εκεί συγκεντρώνονται αξιοσημείωτοι πληθυσμοί από διάφορα είδη λιβελούλων. Μια εκτενής έρευνα της περιοχής έχει προγραμματιστεί για την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2015.
Ο οικότοπος του Ζυφιά διαφέρει σημαντικά από αυτόν στα Αρμόλια. Η λιμνοδεξαμενή Αρμολίων έχει λασπώδη βυθό, λίγη χαμηλή βλάστηση και στάθμη υδάτων με μεγάλη εποχιακή διακύμανση, ενώ η λιμνοδεξαμενή του Ζυφιά έχει αμμώδη βυθό και χαλίκια, πλούσια χαμηλή βλάστηση, μεγάλα κίτρινα νούφαρα σε κάποια τμήματά της και ελάχιστη διακύμανση στα επίπεδα του νερού καθόλη τη διάρκεια του χρόνου.
Η λιμνοδεξαμενή που έχει δημιουργηθεί εδώ και πολλά χρόνια, έχει περίπου το ίδιο μέγεθος με αυτή των Αρμολίων και μπορείτε να την προσεγγίσετε οδικώς από τον καινούργιο περιφερειακό του Ζυφιά, όπου υπάρχει δρόμος που επιτρέπει την πρόσβαση στην περιοχή γύρω από τη λιμνοδεξαμενή, εκτός από τον τοίχο του φράγματος.
Λίστα λιβελούλων της Χίου και σχετικές πληροφορίες
(όνομα ερευνητή που τις ανακάλυψε, έτος πρώτης καταγραφής παγκοσμίως)
1. Beautiful Demoiselle Calopteryx virgo (Linnaeus, 1758)
Διαδεδομένη, κοινή τοπικά, εμφανίζεται σε ορεινά ρυάκια, αλλά και χαμηλά στο επίπεδο της θάλασσας. Πρώτη καταγραφή στο Ναγό στις 3/6/1994.
2. Migrant Spreadwing Lestes barbarus (Fabricius, 1798)
Εντοπίστηκε σε 2 τοποθεσίες της Χίου. Πρώτη καταγραφή στο Έλος Μαρμάρου στις 17/6/2002.
3. Dark Spreadwing Lestes macrostigma (Eversmann, 1836)
Τοπικά κοινή, αν και έχει εντοπισθεί μόνο σε 2 τοποθεσίες της Χίου. Πρώτη καταγραφή στα Κάτω Φανά στις 12.6.1997.
4. Eastern Willow Spreadwing Lestes parvidens (Artobolevskii, 1929)
Εντοπίστηκε σε 2 τοποθεσίες της Χίου το Φθινόπωρο του 2014. Πρώτη καταγραφή στο Μάναγρο στις 6/9/2014.
5. Common Winter Damsel Sympecma fusca (Vander Linden, 1820)
Διαδεδομένη, κοινή τοπικά. Πρώτη καταγραφή στο Έλος Μαρμάρου στις 30/4/2013.
6. Azure Bluet Coenagrion puella (Linnaeus, 1758)
Έχουν εντοπιστεί λίγα άτομα στη Λιμνοδεξαμενή Αρμολίων. Πρώτη καταγραφή στις 25/4/2013.
7. Dainty Bluet Coenagrion scitulum (Rambur, 1842)
Έχουν εντοπιστεί λίγα άτομα σε μόλις 2 τοποθεσίες. Πρώτη καταγραφή στους Ολύμπους στη 1/5/2013.
8. Common Bluet Enallagma cyathigerum (Charpentier, 1840)
Αφθονεί στη Λιμνοδεξαμενή Αρμολίων, αλλά δεν έχει εμφανιστεί πουθενά αλλού. Πρώτη καταγραφή στις 11/5/2013.
9. Common Bluetail Ischnura elegans (Vander Linden, 1820)
Διαδεδομένη, κοινή τοπικά. Πρώτη καταγραφή στα Θυμιανά στις 15/6/1993.
10. Blue Featherleg Platycnemis pennipes (Pallas, 1771)
Διαδεδομένη, κοινή τοπικά. Πρώτη καταγραφή στις Κηπουριές στις 10/6/1992.
11. Migrant Hawker Aeschna mixta (Latreille, 1805)
Μόνο ένα άτομο έχει καταγραφεί στο Βροντάδο στις 7/10/2006.
12. Vagrant Emperor Anax ephippiger (Burmeister, 1838)
Διαδεδομένη και κοινή. Πρώτη καταγραφή στα Καμπιά στις 2/9/1997.
13. Blue Emperor Anax imperator (Leach, 1815)
Διαδεδομένη και κοινή. Πρώτη καταγραφή στα Διευχά στις 20/5/1995.
14. Lesser Emperor Anax parthenope (Leach, 1815)
Διαδεδομένη και κοινή. Πρώτη καταγραφή στις Κηπουριές στις 20/5/1995.
15. Eastern Spectre Caliaeschna microstigma (Schneider, 1883)
Εμφανίζεται τοπικά σε ορεινά ρυάκια της Βόρειας Χίου. Πρώτη καταγραφή στα Φυτά στις 8/7/1997.
16. Small Pincertail Onycogomphus forcipatus albotibialis (Schmidt, 1954)
Διαδεδομένη και κοινή τοπικά σε ορεινά και πεδινά ρυάκια. Πρώτη καταγραφή στα Φυτά στις 8/6/1997.
17. Bladetail Lindenia tetraphylla (Vander Linden, 1825)
Εμφανίζεται σε μία το πολύ δυο περιοχές. Έχουν εντοπιστεί αρσενικά σε διένεξη. Πρώτη καταγραφή στη Λιμνοδεξαμενή Αρμολίων στις 5/6/2014.
18. Blue-eyed Goldenring Corduligaster insignis insignis (Schneider, 1845)
Εμφανίζεται σε πολλές τοποθεσίες, αν και σπάνια. Πρώτη καταγραφή στις Κηπουριές στις 11/7/1996.
19. Broad Scarlet Crocothemis erythraea (Brullé, 1832)
Διαδεδομένη και τοπικά συχνή. Πρώτη καταγραφή στις Κηπουριές στις 10/6/1992.
20. Broad-bodied Chaser Libellula depressa (Linnaeus, 1758)
Εμφανίζεται σε πολλές τοποθεσίες, αλλά με μικρό πληθυσμό. Πρώτη καταγραφή στις Κηπουριές στις 10/6/1992.
21. Southern Skimmer Orthetrum brunneum (Fonscolombe, 1837)
Διαδεδομένη και κοινή τοπικά. Πρώτη καταγραφή στα Φυτά στις 10/6/1992.
22. Black-tailed Skimmer Orthetrum cancellatum (Linnaeus, 1758)
Διαδεδομένη, κοινή τοπικά, σε αφθονία στη Λιμνοδεξαμενή Αρμολίων. Πρώτη καταγραφή στα Θυμιανά στις 3/6/1993.
23. Epaulet Skimmer Orthetrum chrysostigma (Burmeister, 1839)
Εμφανίζεται κατά τόπους. Πρώτη καταγραφή στη Σπαρτούντα στις 19/9/1994.
24. Keeled Skimmer Orthetrum coerulescens anceps (Fabricius, 1798)
Διαδεδομένη και κοινή τοπικά. Πρώτη καταγραφή στη Σπαρτούντα στις 26/7/1997.
25. Black Pennant Selysiothemis nigra (Vander Linden, 1825).
Έχει εντοπιστεί ένα μόνο νεαρό αρσενικό στη λιμνοδεξαμενή Αρμολίων στις 15/5/2013.
26. Red-veined Darter Sympetrum fonscolombei (Selys, 1840).
Διαδεδομένη και άφθονη σε κάποιες τοποθεσίες. Πρώτη καταγραφή στις Κηπουριές στις 14/6/1996.
27. Ruddy Darter Sympetrum sanguineum (Müller, 1764).
Διαδεδομένη κατά τόπους. Πρώτη καταγραφή στο Έλος Μαρμάρου στις 29/5/2013.
28. Common Darter Sympetrum striolatum (Charpentier, 1840)
Εμφανίζεται σε πολλές τοποθεσίες, αλλά με μικρούς πληθυσμούς. Πρώτη καταγραφή στο Ακρωτήριο Πύργος στις 24/7/2013.
29. Violet Dropwing Trithemis annulata (Palisot de Beauvois, 1807)
Κοινή τοπικά. Πρώτη καταγραφή στη λιμνοδεξαμενή Αρμολίων στις 11/7/2013.
Είδη λιβελούλας που δεν έχουν εντοπιστεί στη Χίο, αλλά μπορεί να ανακαλυφθούν με περεταίρω έρευνα
A. Πιθανώς να ζουν στη Χίο
1. Calopteryx splendens (Harris, 1782)
2. Epallage fatime (Charpentier, 1840)
3. Erythromma lindenii (Selys, 1840)
4. Aeschna affinis (Vander Linden, 1820)
5. Aeschna isosceles (Müller, 1767)
6. Gomphus schneideri (Selys, 1850)
7. Corduligaster picta (Selys, 1854)
8. Libellula fulva (Müller, 1764)
9. Orthetrum taeniolatum (Schneider, 1845)
10. Sympetrum meridionale (Selys, 1841)
B. Θα μπορούσαν να ζουν στη Χίο
11. Lestes dryas (Kirby, 1890)
12. Lestes virens (Charpentier, 1825)
13. Erythromma viridulum (Charpentier, 1840)
14. Ischnura pumilio (Charpentier, 1825)
15. Anax immaculifrons (Rambur, 1842)
16. Brachytron pratense (Müller, 1764)
17. Somatochlora flavomaculata (Vander Linden, 1825)
18. Orthetrum sabina (Drury, 1773)
Συμπληρωματικές Σημειώσεις
Lestes macrostigma
Ένα μεγάλο σμήνος εμφανίστηκε ξαφνικά στη αλυκή του Λιθίου στις 15 Απριλίου του 2014. Εκτιμάται ότι πάνω από 1000 λιβελούλες αναδείχθηκαν ταυτόχρονα. Επομένως τους επόμενους μήνες πρέπει να εμφανίστηκαν συνολικά στην αλυκή του Λιθίου αρκετές χιλιάδες λιβελούλες.
Selysiothemis nigra
Μεταξύ 2 και 11 Ιουνίου 2014, σε τέσσερις επισκέψεις μου στη λιμνοδεξαμενή Αρμολίων εντόπισα περίπου 20 άτομα και των δύο φύλων, από νεαρά άτομα στη φάση της σταδιακής μεταμόρφωσης, μέχρι και ώριμα άτομα, ενώ παρατήρησα αναπαραγωγικά ζεύγη πάνω στην επιφάνεια του νερού της δεξαμενής. Πολλές φωτογραφίες ελήφθησαν.
Lindenia tetraphylla
Μεταξύ στις 4 και στις 11 Ιούνη του 2014, σε τρεις επισκέψεις μου πάλι στη λιμνοδεξαμενή Αρμολίων, βρήκα και φωτογράφησα αρκετά αρσενικά. Κάποια στιγμή παρατήρησα μια αρσενική λιβελούλα που βρίσκονταν στο έδαφος να δέχεται επίθεση από ένα άλλο αρσενικό το οποίο πέταξε από ένα κοντινό θάμνο. Αυτή η συμπεριφορά είναι ενδεικτική της ύπαρξης εκεί αναπαραγωγικού πληθυσμού. Τον επόμενο χρόνο θα δω εξετάσω αν υπάρχουν θηλυκά άτομα εκεί και θα προσπαθήσω να παρατηρήσω τη δραστηριότητα αναπαραγωγής.
Περεταίρω έρευνα
Στο βιβλίο της η Julia Lopau αναφέρει ότι μετά από 20 και πλέον χρόνια ερευνών, έχουν εντοπιστεί 44 είδη λιβελούλας στη Λέσβο, 33 στη Σάμο και 17 στην Ικαρία.
Τα μόλις 29 διαφορετικά είδη λιβελούλας που έχουν καταγραφεί στη Χίο, ένα νησί με πολύ ποικίλο ανάγλυφο, πλούσιο σε παρθένους και ανεξερεύνητους οικότοπους λιβελούλων, αφήνουν πολλά περιθώρια στους ενδιαφερόμενους ερευνητές για ανακαλύψεις και συμπλήρωση των γνώσεών μας.
Η Χίος είναι ένα πολύ ευχάριστο μέρος για διακοπές, που δεν έχει διαβρωθεί από την τουριστική ανάπτυξη. Μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει την επόμενη επιλογή όσων φίλων των λιβελούλων ενδιαφέρονται να επισκεφθούν το ανατολικό Αιγαίο.
Ευχαριστίες
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Richard Gabb, για τη βοήθειά του στην έρευνα μου για τα Οδοντόγναθα της Χίου το 2013 και το 2014. Ο Richard έγινε μέλος και ταμίας της Βρετανικής Ένωσης για τις Λιβελούλες αμέσως μετά την ίδρυσή της. Έχει ερευνήσει τις λιβελούλες στην επαρχία Cheshire του Ηνωμένου Βασιλείου και που οδήγησε στην δημοσίευση του βιβλίου ‘The Dragonflies and Damselflies of Cheshire’. Ο Richard τον τελευταίο καιρό καταγράφει και φωτογραφίζει Οδοντόγναθα στην Ανδαλουσία και στο Μαρόκο, όπου εντοπίστηκε για πρώτη φορά η Orthetrum Sabina.
Βιβλιογραφία
Mike Taylor, The Naturalist on Chios, Εκδόσεις Πελινναίο, Χίος, Ελλάδα, 2003.
Εδώ το άρθρο του κ. Taylor στα αγγλικά
Επιμέλεια μετάφρασης: Γιώργος Κάκαρης
