Καιρός για Natura

του Γιώργου Κάκαρη

Έχεις στα χέρια σου ένα θησαυρό, αλλά δεν κάνεις τίποτα για να τον προστατέψεις. Διαθέτεις κάτι σπάνιο, κάτι πολύτιμο αλλά το αφήνεις χρόνο με το χρόνο να υποβαθμίζεται και δεν επιχειρείς να το αναδείξεις. Συνειδητοποιείς ότι οι πρακτικές που ακολουθούσες έχουν οδηγήσει στο σημερινό αδιέξοδο, αλλά συνεχίζεις την περπατημένη και δεν τολμάς να δοκιμάσεις το διαφορετικό. Γιατί;

Το μεγαλύτερο τμήμα της Βόρειας Χίου έχει ενταχθεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000, στο οποίο περιλαμβάνονται μόλις το 15% των εκτάσεων της Ε.Ε.. Περιοχές στις Δημοτικές Ενότητες Ομηρούπολης, Καρδαμύλων και Αμανής, περιλαμβάνουν τόσο «Ζώνες Ειδικής Προστασίας», δηλαδή περιοχές για τη διασφάλιση της επιβίωσης και της αναπαραγωγής ειδών ορνιθοπανίδας, όσο και «Περιοχές Κοινοτικής Σημασίας», δηλαδή σημαντικές περιοχές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για τη διατήρηση σπάνιων ζωικών και φυτικών ειδών.

Μια 20ετία μετά την κήρυξη, ακόμα δεν έχει εκπονηθεί Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που θα ερευνήσει σε βάθος τον περιβαλλοντικό πλούτο της Βόρειας Χίου και θα καθορίσει τις ζώνες προστασίας και τους περιορισμούς στις χρήσεις και στις δραστηριότητες. Η κωλυσιεργία αυτή συμβάλει στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και στην απώλεια των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μιας περιοχής Natura, λόγω παράνομων διανοίξεων δρόμων, καταπατήσεων και εγκαταστάσεων μη συμβατών με τον προστατευόμενο χαρακτήρα της περιοχής. Παράλληλα, η αδυναμία της πολιτείας να καθορίσει δασικές και αγροτικές περιοχές (μέσω Δασολογίου και Κτηματολογίου) εντείνει την καχυποψία των κατοίκων που θεωρούν ότι με την κήρυξη γίνεται δυσχερέστερη η εκμετάλλευση των ιδιοκτησιών τους. Δυστυχώς όλα αυτά τα χρόνια δεν βρέθηκε κάποιος αιρετός με όραμα για την περιοχή να πείσει τους ντόπιους για τα οφέλη που θα αποκομίσουν από την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη του φυσικού και ζωικού κεφαλαίου της περιοχής.

Αντίθετα με εμάς, πολλές περιοχές στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη αξιοποίησαν τα οφέλη που τους προσφέρει η φύση και πλέον οι κάτοικοί τους απολαμβάνουν υψηλό βιοτικό επίπεδο που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό από τους διαρκώς αυξανόμενους οικοτουρίστες και στο εμπόριο ποιοτικών γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων που ενσωματώνονται στο τουριστικό προϊόν. Το βραβείο στην κατηγορία «Κοινωνικο-οικονομικά οφέλη» των πρώτων βραβείων Natura 2000 που απονεμήθηκαν το Μάη, δόθηκε σε ένα ολοκληρωμένο project που εφαρμόστηκε στην επαρχία Sighișoara-Târnava Mare της Ρουμανίας. Το σχέδιο συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και στο βιώσιμο βιοπορισμό των γεωργών, οι οποίοι απολαμβάνουν μια καλύτερη ζωή εκμεταλλευόμενοι μια υψηλής φυσικής αξίας γη, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στη διατήρηση ενός μοναδικού τοπίου με πλούσια βιοποικιλότητα.

Για να μην πάμε μακριά, στη γειτονική Λέσβο, χάρη στην πλούσια ορνιθοπανίδα της και το φυσικό της περιβάλλον συντελείται ένα μικρό τουριστικό «θαύμα». Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το νησί επισκέπτονται κυρίως την άνοιξη 3 – 5 χιλιάδες ορνιθοπαρατηρητές οι οποίοι διαμένουν 5-14 ημέρες, διευρύνουν σημαντικά την τουριστική περίοδο, τζιράρουν 4-5 εκατομμύρια ευρώ και δίνουν οικονομική ανάσα σε καταλύματα και επιχειρήσεις που εδρεύουν σε περιοχές εκτός της πόλεως της Μυτιλήνης. Πρόσφατα δημοσιεύματα στη Λέσβο, επεσήμαναν τα οφέλη από την προσέλευση των οικοτουριστών και την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος, ώστε η Λέσβος να καθιερωθεί σε έναν κορυφαίο προορισμό για εναλλακτικό τουρισμό.

Στην επαναπαυμένη Χίο της μαστίχας και τη ναυτοσύνης, η προστασία και η ανάδειξη του περιβάλλοντος δεν αποτελούσαν προτεραιότητα για την πλειοψηφία των πολιτών και των κυβερνώντων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, νέοι άνθρωποι με φρέσκες ιδέες και όσοι αναγνωρίζουν την ανάγκη αλλαγής πορείας με ήπιες παρεμβάσεις στον τόπο και στόχο την αειφορία, ζητούν την περιβαλλοντική ενσωμάτωση στο σχεδιασμό για το μέλλον της Χίου. Η προγραμματική περίοδος 2014 – 2020 παρέχει πολλές δυνατότητες χρηματοδότησης έργων για το περιβάλλον που δεν πρέπει να μείνουν ανεκμετάλλευτες. Πριν λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ένα τεχνικό οδηγό με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης του Δικτύου Natura 2000, που αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την προστασία και την βιώσιμη αξιοποίηση των περιοχών αυτών. Είναι καιρός να θωρακίσουμε το περιβάλλον της Βόρειας Χίου και να αναδείξουμε της Χίο ως έναν προορισμό οικοτουρισμού. Ίσως είναι η τελευταία μας ευκαιρία.