Αποκαλύπτοντας τα παλιά μονοπάτια της Χίου

Η «Α» ακολούθησε την ομάδα των εθελοντών που με την καθοδήγηση του Γιώργου Χαλάτση πραγματοποίησε την Κυριακή 15 Ιανουαρίου καθαρισμό σε τμήμα της ιστορικής διαδρομής που κινείται εκατέρωθεν του ρέματος της Ελίντας και σας παρουσιάζει τα πιο ενδιαφέροντα στιγμιότυπα

Το κάλεσμα

«Αγαπητοί συνοδοιπόροι,

γι’ αυτήν την Κυριακή υπάρχει μια ενδιαφέρουσα πρόταση: Μαζί με Πιτυανούς θα ξεκινήσουμε την συντήρηση του ιστορικού μονοπατιού που συνδέει τον Άγιο Ισίδωρο του Πιτυούς με τον Ανάβατο. Πρόκειται για το μονοπάτι της Λυγερής, που χρησιμοποιούσαν οι αγωγιάτες από Αυγώνυμα και Ανάβατο για την βόρεια Χίο. Η διαδρομή δίπλα στο ρέμα της Ελιντας είναι εκπληκτική και η δουλειά είναι σχετικά εύκολη. Θα πρέπει να απομακρυνθούν μερικά κλαδιά ώστε να είναι εύκολη η κίνηση.

Το ραντεβού είναι στις 9.30 στο καφεγλυκοπωλείο της Άννας στον Άη Σίδερο. Κατά το μεσημέρι λέμε να δοκιμάσουμε την κουζίνα της Άννας. Θα χρειαστούμε πριονάκια, ψαλίδες και γάντια. Αυτό το τμήμα είναι ίσως το ωραιότερο της διαδρομής της Χίου που θα προταθεί για πιστοποίηση. Άγρια ομορφιά με βατό μονοπάτι!!! Υπέροχες εικόνες!!! Ο καιρός προβλέπεται πολύ καλός.

Σας περιμένουμε!!!

Χαλάτσης Γιώργος»

Αυτή ήταν η πρόσκληση που απηύθηνε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο Γιώργος Χαλάτσης σε «Φίλους των Μονοπατιών Χίου» που κατά καιρούς συνδράμουν σε καθαρισμούς και συντηρήσεις παλιών διαδρομών παραδομένων στη λήθη από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Στο κάλεσμα ανταποκρίθηκαν 3 φίλοι, οι οποίοι μαζί με άλλα 3 άτομα από το γειτονικό χωριό του Πιτυούς αποτέλεσαν την ομάδα κρούσης στον κυριακάτικο καθαρισμό. Είχε προηγηθεί η επικοινωνία της Ευγενίας, κάτοικο Αθηνών με ρίζες από το Πιτυός, με τον Γιώργο Χαλάτση για το συντονισμό της δράσης. Η ίδια μας είπε περιχαρής ότι περίμενε πάρα πολύ την ημέρα που θα συμμετείχε στη διάνοιξη κάποιου μονοπατιού και το μόνο που φοβόταν μήπως ο βαρύς ουρανός της χαλούσε τα σχέδια και αναγκαζόταν να επιστρέψει στην πρωτεύουσα άπραγη. Ευτυχώς όμως, ο καιρός δεν της χάλασε το χατίρι.

Στο καφεγλυκοπωλείο της Άννας

Στο καφεγλυκοπωλείο της Άννας, το παλιό καφενείο «της Κουρούναινας» στον Άγιο Σίδερο, ο Χαλάτσης έφτασε πρώτος. Ένα τέταρτο πριν το προκαθορισμένο ραντεβού. Η χαλαρή κουβέντα και τα πειράγματα με τους ιδιοκτήτες και τους θαμώνες φανερώνουν την καλή σχέση που έχει χτίσει όλα αυτά τα χρόνια με τους ανθρώπους στα χωριά. Σε κάθε ευκαιρία μιλάει με πάθος για τα μονοπάτια της Χίου και το όραμά του για την ολοκλήρωση της διαδρομής από το Λιθί μέχρι τα Αγιάσματα που θα διεκδικήσει πιστοποίηση ποιότητας από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Πεζοπορικών Συλλόγων.

«Σήμερα θα καθαρίσουμε τμήμα της διαδρομής που ενώνει τον Ανάβατο με τον Άγιο Σίδερο και έχει συνολικό μήκος γύρω στα 9 χλμ. Παράλληλα είναι ένα μέρος της μεγάλης υπό πιστοποίησης διαδρομής από το Λιθί μέχρι τα Αγιάσματα… Είναι ένας ιστορικός δρόμος χτισμένος με πέτρα, τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι Αυγωνυμούσοι και Αναβατούσοι αγωγιάτες για να περάσουν μέσα από το δύσβατο τοπίο του ρέματος της Ελίντας για να ρθουν στα χωριά της Αμανής και του Πελινναίου… Έχω μαρτυρία ενός παλιού Αυγωνυμούση αγωγιάτη που αναφέρει ότι έφευγε από το χωριό του και σε 7 ώρες έφθανε στη μάντρα του Κριτούλη στα 1000 μέτρα υψόμετρο στο Όρος. Αυτός μας καθοδήγησε να βρούμε αυτό το μονοπάτι» μας είπε ο Γιώργος Χαλάτσης μέχρι να φθάσουν όλοι οι εθελοντές.

Τσάι, καφές και χειροποίητοι λουκουμάδες κερασμένοι από την Άννα «για τόνωση» και φύγαμε για το ρέμα της Ελίντας.

Στο ρέμα της Ελίντας

Καθώς περπατούσαμε τα πρώτα 800 περίπου μέτρα πάνω σε χωματόδρομο και πριν μπούμε στο πευκοδάσος της περιοχής, ο Χαλάτσης ενημέρωνε τους «πρωτάρηδες» για το τι θα επακολουθήσει. «Θα συντηρήσουμε λίγο το παλιό μονοπάτι, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να περνάει ένας πεζός με σχετική άνεση».

Μπαίνοντας στο δάσος το τοπίο δίπλα από το ξεροπόταμο της Ελίντας -μόνο στα πρώτα μέτρα είχε ροή νερού- σε μαγεύει. Θεόρατα πεύκα που κρύβουν τον ήλιο, στρώμα οι πευκοβελόνες από κάτω κάνουν το βάδισμα απόλαυση. Που και που ξέφωτα, μικρές βάθρες με νερό, πέτρες γεμάτες βρύα αμετακίνητες για χρόνια από πόδι ανθρώπου, ακόμα και πολυκαιρισμένοι αμανίτες.

Η αποκάλυψη του μονοπατιού

Μετά από έρευνα αρκετών ημερών που προηγήθηκε, ο Χαλάτσης είχε σημαδέψει με ερυθρόλευκες κορδέλες τη διαδρομή και ήταν αυτός που καθοδηγούσε τους υπόλοιπους εθελοντές. Μερικά δέντρα κλαδεύτηκαν, κάποιες πέτρες απομακρύνθηκαν και λίγα -ευτυχώς- καμένα πεύκα από την καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου του 2012 παραμερίστηκαν, ώστε το ιστορικό μονοπάτι μέχρι τα Διπόταμα, το σημείο που συγκλίνουν δηλαδή τα ρέματα του Άγιου Ισιδώρου και των Αρίων, να ανοίξει ξανά μετά από δεκαετίες.

Πέρα από τα ίχνη της παλιά στράτας, η ομάδα καθώς προχωρούσε ανακάλυπτε και σημάδια που μαρτυρούν την έντονη αγροτική και ποιμενική ζωή παλαιότερων εποχών: Ξερολιθιές, καλυβάκια, μαντριά και ένα εντυπωσιακά μεγάλο αλώνι προκάλεσαν τον ενθουσιασμό των εθελοντών -ιδιαιτέρως όσων αντίκριζαν για πρώτη φορά τέτοια «μνημεία της υπαίθρου». Μάλιστα ένα μικρό ντάμι που σχεδόν εφάπτονταν της διαδρομής καθαρίστηκε επιμελώς για να είναι ορατό και προσβάσιμο από τους μελλοντικούς περιπατητές του μονοπατιού.

Ο ανθρώπινος παράγοντας

Όσο περνούσε η ώρα, όσο προχωρούσε η ομάδα μέσα στο δάσος, τόσο τα σημάδια της κόπωσης γίνονταν εντονότερα, ενώ μετά από ένα ζόρικο κουβάλημα ενός καμένου κορμού, ο Γιώργος -εθελοντής με αρκετά ένσημα στην πλάτη- άρχισε να διαμαρτύρεται για πόνους στη μέση.

«Αρχηγέ τελειώνουμε; Κοντεύει τρεις η ώρα και υποτίθεται ότι στις δυο θα είχαμε τελειώσει» είπε κάποια στιγμή ο Βασίλης, εκφράζοντας την κρυφή επιθυμία των περισσοτέρων να πάρουν τον δρόμο της επιστροφής. «Παιδιά ότι θέλετε», είπε ο Χαλάτσης, «αλλά είμαστε πολύ κοντά στον στόχο. Θέλουμε λίγο ακόμα για να φθάσουμε στα Διπόταμα» πρόσθεσε. «Αν θέλετε να γυρίσουμε, γυρνάμε, αλλά αν θέλετε τη γνώμη μου, πρέπει να κάνουμε λίγο κουράγιο ακόμα». Ποιος θα τολμούσε να του χαλάσει το χατίρι; Ποιος θα άντεχε να χαρακτηριστεί φυγόμαχος; Φαινομενικά διαλλαχτικός μεν, άλλα με τόσο έντονη την επιθυμία να φθάσει μέχρι τα Διπόταμα, ο πεισματάρης Χαλάτσης έπιανε στο φιλότιμο τους υπόλοιπους και κατάφερε να τους πείσει να προχωρήσουν και τις 3 φορές που τέθηκε θέμα για επιστροφή στο καφενείο της Άννας.

Η ομάδα τελικά κατάφερε να φθάσει στα Διπόταμα, αφού καθάρισε περίπου 3 χιλιόμετρα μονοπατιού! Ασυνήθιστα μεγάλη απόσταση, ωστόσο όπως έλεγαν οι πιο παλιοί «το σημερινό καθάρισμα ήταν πολύ πιο εύκολο από ότι συνήθως, γιατί το διάβα ήταν σχετικά ανοιχτό λόγω των πεύκων που δεν αφήνουν από κάτω τους να αναπτυχθεί άλλου είδους βλάστηση».

Λίγο πριν τις 4 η ομάδα έφθασε στα Διπόταμα, όπου κάθισε για ένα ολιγόλεπτο διάλειμμα, με έκδηλη την ικανοποίηση για την επίτευξη του στόχου, αλλά και την κούραση μετά από σχεδόν 4,5 ώρες δουλειάς. Η επιστροφή έγινε ανεμπόδιστα μέσω του καθαρισμένου πλέον μονοπατιού, με τους εθελοντές χωρισμένους σε μικρές ομάδες να συζητούν χαλαρά, ενώ ο Χαλάτσης και ο άλλος Γιώργος κατέγραφαν με προσοχή τη διαδρομή στο gps.

Η ημέρα έκλεισε με φαγοπότι στο καφεγλυκοπωλείο της Άννας μαζί με συγγενείς που περίμεναν καρτερικά για ώρες τους εθελοντές. Μόνο ο Γιάννης δεν γεύθηκε τους νόστιμους μεζέδες της Άννας. Είχε να διανύσει άλλα 50 χιλιόμετρα με τη μηχανή του μέχρι το σπίτι του σε παραλία της Νότιας Χίου και έφυγε για να αποφύγει το κρύο που δυνάμωνε καθώς έπεφτε το σκοτάδι.

Ο ενθουσιασμός και ο στόχος

Στις κουβέντες που ακολούθησαν η Ευγενία ήταν φανερά ενθουσιασμένη από τη συμμετοχή της στον καθαρισμό και εξιστορούσε με χαρά μικρού παιδιού την εμπειρία της. «Είναι πανέμορφα να περπατάς στο δάσος, πάνω σε στρώμα πευκοβελόνες, να πλένεις το πρόσωπό σου στο ρυάκι, να βλέπεις τις χορταριασμένες ξερολιθιές, να ανακαλύπτεις παλιά μαντριά… Ο πάππους μου σίγουρα θα τα γνώριζε όλα αυτά». Η επαφή με την ανεπιτήδευτη ομορφιά της φύσης και η συλλογική προσπάθεια συνεπήραν την Ευγενία που έδειχνε να αναζητά μια αλλαγή από την καθιστική και αποξενωμένη από τη φύση και τον άνθρωπο ζωή των μεγαλουπόλεων. «Μονοπάτια για τον παράδεισο θα έπρεπε να λέγεται η δράση, μονοπάτια για τη ζωή!»

«Οι δράσεις στα μονοπάτια τις Χίου γίνονται με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον και το τοπίο» σημείωσε ο Χαλάτσης. «Κάνουμε έρευνα, εντοπισμό, καταγραφή και αξιολόγηση των παλιών μονοπατιών και στο τέλος συντήρηση με όσο τον δυνατόν μικρότερη παρέμβαση στις διαδρομές».  «Ποιος είναι ο στόχος όλων αυτών των δράσεων» τον ρωτήσαμε. «Στόχος μας είναι η διατήρηση της ιστορικής μνήμης και η προστασία του περιβάλλοντος. Θέλουμε να διασωθούν τα μονοπάτια ως στοιχεία πολιτισμού για να μπορούν να τα περπατάνε οι πεζοπόροι» συμπλήρωσε με τόνο της φωνής που αποπνέει σιγουριά. «Ο αριθμός των ανθρώπων που τους αρέσει η πεζοπορία και επιθυμούν να βγαίνουν στην φύση αυξάνεται. Όλο και περισσότεροι και Έλληνες και Ευρωπαίοι θέλουν να μαθαίνουν τον τόπο που επισκέπτονται περπατώντας. Τα μονοπάτια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση του εναλλακτικού, περιηγητικού, φυσιολατρικού τουρισμού».

---

Φωτογραφίες: Γιάννης Κωσταρής, Γιώργος Μπουκέας