Πρόταση τροποποίησης «Ιστορικών και Φυσικών Περιπατητικών Διαδρομών Χίου»

του Γιώργου Χαλάτση

Το ποσοστό των ανθρώπων που έχει αποδράσει από τον παθητικό τρόπο ψυχαγωγίας και έχει στραφεί σε ενεργητικές μορφές κάλυψης του ελεύθερου χρόνου του (πεζοπορία – ποδηλασία – αναρρίχηση κ.λ.π.) σημειώνει τα τελευταία χρόνια θεαματική αύξηση στην Ευρώπη, στην Ελλάδα, αλλά και στη Χίο. Επίσης, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανακαλύπτουν τον τόπο που επισκέπτονται περπατώντας.

Στη Χίο ειδικότερα έχουμε, ακόμα, αρκετές προϋποθέσεις για την προσέλκυση φυσιολατρών και πεζοπόρων όλο το χρόνο, αρκεί βέβαια να στραφούμε στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν (Φύση – Κλίμα – Μνημεία κ.α.). Θα πρέπει βέβαια να δούμε αυτό το θέμα συνολικά και όλες οι παρεμβάσεις και οι ενέργειες διαχείρισης του Περιβάλλοντος και των Μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, να διέπονται από την ίδια φιλοσοφία και να μην συγκρούονται μεταξύ τους π.χ. η διάνοιξη ενός αγροτικού δρόμου, όταν απαιτείται, να μην προκαλεί ανεπανόρθωτες ζημιές σε αγροτικά μνημεία (αλώνια – καλύβια – ξερολιθιές – διαβατά κ.λ.π.) και σε φυτά σπάνια και ενδημικά.

Παραθέτω σκέψεις, ιδέες και προτάσεις που εκπορεύονται από την πολύχρονη ενασχόλησή μου με την Πεζοπορία και Ορειβασία, αλλά και από την έρευνα που κάνω για τον εντοπισμό, αξιολόγηση, διάνοιξη και καταγραφή μονοπατιών στη Χίο (διαθέτω υλικό για περίπου 160 διαδρομές στο νησί).

Προτάσεις

Α) Δημιουργία καταλόγου Μνημείων που θα περιλαμβάνει:
1) Περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
2) Αγροτικά μνημεία (αλώνια, μάντρες, καλύβια, καμίνια, πεζούλες, πηγάδια, καμάρια, γεφύρια, μελισσόκηποι κ.α.).
3) Οδικά μνημεία (παλιοί πετρόχτιστοι δρόμοι, παλιά διαβατά, λιθόστρωτα μονοπάτια, τσοπάνικες στράτες, προσκυνηματικοί δρόμοι).
4) Περιοχές όπου εντοπίζονται αξιόλογα και σπάνια ή μοναδικά είδη της Χλωρίδας και της Πανίδας.
5) Αρχαιολογικoί χώροι (Ναός Αθηνάς, Μπαμπακιές, Φράγκου Λάκκοι, Εγγύσα, Αντρόλακκος, Ρού Λιβάδι, Φουντάνα Αίπους, Φαρδύ Πηγάδι, Ρημόκαστρο, Φανά, κ.α.).
6) Ερειπωμένα χωριά (Κυδιάντα, Αγρελωπό, Λαρδάτο, Παλιά Ποταμιά).
7) Γεωλογικούς σχηματισμούς (Αμμωνίτες, σχιστόλιθοι Πελινναίου, Σπήλαια κ.α.).
8) Τόπους που συνδέονται με θρύλους, μύθους και παραδόσεις (Φαρδύ Πηγάδι, Ανήλιος Βασιλιάς, Ρημόκαστρο, Δρίμακος κ.α.).
9) Μοναστήρια, εκκλησίες, ξωκλήσια και προσκυνητάρια στην ύπαιθρο.

Ο κατάλογος αυτός θα εμπλουτίζεται συνεχώς, αφού η Χίος είναι πλούσια σε ανάλογα μνημεία, που πολλά παραμένουν ακόμα άγνωστα.

Όλα αυτά τα μνημεία πρέπει να προστατεύονται από ανθρώπινες δραστηριότητες π.χ. διάνοιξη δρόμων, ελεύθερη βόσκηση, εξόρυξη οικοδομικών υλικών, «εξωραϊσμούς» (παλιές εκκλησίες βεβηλώνονται με ακαλαίσθητες παρεμβάσεις) κ.λ.π..

Β) Τροποποίηση προτεινόμενων διαδρομών

Η επιλογή ενός τόπου ως πεζοπορικού προορισμού εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό και από τους παρακάτω παράγοντες:

α) Ύπαρξη δικτύου μονοπατιών: Αυτό σημαίνει ότι οι προτεινόμενες διαδρομές συνδέονται μεταξύ τους και παρέχεται η δυνατότητα έτσι για ατομική διαμόρφωση εξορμήσεων αλλά και για μεγάλες διασχίσεις π.χ. να ξεκινήσει κάποιος από τον Άγ. Γεώργιο Συκούση και να τερματίσει σε 4 ημέρες (με 3 διανυκτερεύσεις σε χωριά) στα Καμπιά.

β) Μήκος διαδρομών: Ο χρόνος που συνήθως ένας πεζοπόρος περπατάει κυμαίνεται από 2 μέχρι 8 ώρες. Αυτό σημαίνει μήκος διαδρομών από 5 μέχρι 20 χλμ.

γ) Τύπος διαδρομών: Υπάρχουν 3 τύποι διαδρομών :

• Π/Ε (πήγαινε / έλα από την ίδια διαδρομή)
• Διάσχιση (διαφορετικά σημεία αφετηρίας και τερματισμού)
• Κυκλική (αφετηρία και τέρμα το ίδιο σημείο)

Οι διαδρομές που προτιμούνται είναι οι κυκλικές.

Πιστεύω ότι είναι εφικτό, αξιοποιώντας ορθολογικά τους πόρους που προβλέπονται, να αρχίσει και στη Χίο η δημιουργία εκτεταμένου, σε όλο το νησί, δικτύου μονοπατιών. Έτσι θα προσφέρονται στους συντοπίτες μας, αλλά και στους πεζοπόρους που θα ήθελαν να περπατήσουν στη Χίο, πάρα πολλές επιλογές.

Προτείνω την τροποποίηση (επαναχάραξη και επέκταση) των «7 διαδρομών της Χίου» , ώστε να γίνουν πιο λειτουργικές και να ανταποκρίνονται στις αυτονόητες «απαιτήσεις» Φυσιολατρών, Πεζοπόρων και Ορειβατών.

• Διαδρομή Μαλαγκιώτη
Η διαδρομή αυτή (όπως προτείνεται) κινείται σε άσφαλτο και σε χωματόδρομο, που δυστυχώς κατέστρεψε παμπάλαια τοιχογύρια, καθώς διασχίζει ιδιοκτησίες. Η πρόσβαση δε στους 4 Νερόμυλους της περιοχής και στην Παναγία των Λουτρών γίνεται μέσα από ιδιοκτησίες. Υπάρχει η δυνατότητα αυτή η διαδρομή να γίνει αυθεντική, πολύ πιο ενδιαφέρουσα αλλά και κυκλική (8 χλμ. περίπου). Θα διατρέχει παλιό διάβα (που περνάει δίπλα από 2 εκπληκτικές παλιές εκκλησίες με εντοιχισμένο αρχαίο δομικό υλικό), καθώς και το βυζαντινό μονοπάτι (πετρόχτιστο), που συνέδεε τον Άγιο Γεώργιο στα Βασιλικά, με τους Νερόμυλους και την Παναγία στα Λουτρά, δίπλα στον παλιό νεραύλακα (εκπληκτικής κατασκευαστικής δεξιοτεχνίας). Η διαδρομή θα επιστρέφει στη Βολισσό από τμήματα του παλιού διαβατού (περνάει ακριβώς δίπλα από ένα πανέμορφο παλιό αλώνι) και από το παλιό λιθόστρωτο που πήγαινε από το Κάστρο στα 2 πηγάδια της περιοχής (πέτρινα σε άριστη κατάσταση) και στον κάμπο.

• Κάστρο Γριάς
Η διαδρομή μπορεί να γίνει κυκλική (8 χλμ. περίπου) με Αφετηρία και Τέρμα την πλατεία των Άνω Καρδαμύλων περνώντας και από το αρχαίο πηγάδι του Κουλαλά, αλλά και από τον Νερόμυλο Ροδοκανάκη. Έτσι θα γίνει και αυτή η διαδρομή πολύ πιο ενδιαφέρουσα, αλλά παράλληλα θα δώσει και τη δυνατότητα στις ταβέρνες του χωριού να προσελκύσουν περισσότερους πελάτες.

• Φαράγγι Καμπιών
Ολοκληρώνεται σύντομα από εθελοντές (πεζοπόρους και φυσιολάτρες) η διάνοιξη της ιστορικής, αλλά και ωραιότερης ίσως διαδρομής του τόπου από τα Καμπιά για το Αγρελωπό. Αυτό θα δώσει την δυνατότητα να γίνει και αυτή η διαδρομή κυκλική (9 χλμ. περίπου). Χρειάζεται βέβαια η συνδρομή σας στην προσπάθεια αποκατάστασης μικρών τμημάτων κάποιων πέτρινων τοίχων του παλιού μονοπατιού αλλά και στη διάνοιξη μικρής συνδετήριας διαδρομής (περίπου 500μ.).

• Κάστρο Απολίχνων
Αυτή η διαδρομή μπορεί να επεκταθεί και διασχίζοντας (με χωματόδρομο) ένα πανέμορφο δάσος να περνάει δίπλα από παλιές πεζούλες και να καταλήγει στη Βέσσα.

• Ολύμποι → Μεστά
Το μονοπάτι έχει υποστεί σημαντικές φθορές και ένας καινούργιος (παράνομος υποθέτω) χωματόδρομος αλλοίωσε την «ατμόσφαιρα» της πανέμορφης περιοχής. Μπορεί να επεκταθεί και να συνδεθεί με τους ανεμόμυλους των Μεστών αλλά και να γίνει μία μεγάλη κυκλική διαδρομή.

• Άγιο Γάλα → Άγιος Γιάννης
Δυστυχώς αυτή η διαδρομή έχει αλλοιωθεί σοβαρά από διανοίξεις χωματόδρομων, που κατέστρεψαν τμήματα του παλιού μονοπατιού και έχασε έτσι μεγάλο μέρος από την αυθεντικότητά της. Μπορεί να ερευνηθεί η δυνατότητα επαναχάραξής της και η μετατροπή της, ενδεχομένως, σε κυκλική διαδρομή.

• Νέα Μονή → Άγιοι Πατέρες
Αυτή η διαδρομή μπορεί να επεκταθεί μέχρι τα Αυγώνυμα, αλλά και να γίνει κυκλική επιστρέφοντας στη Νέα Μονή ή στους Άγιους Πατέρες από άλλη ιστορική και πανέμορφη διαδρομή.

Γ) Ένταξη νέων διαδρομών

• Παλιός (τούρκικος) δρόμος Βολισσού
Ένα μοναδικό, στην Ευρώπη ίσως, οδικό μνημείο. Πρέπει άμεσα να προστατευτεί από παρεμβάσεις που το καταστρέφουν. Μπορεί (και είναι πιθανώς μεγάλη ευκαιρία τώρα) να διατεθούν χρήματα από αυτά που συνήθως προβλέπονται για να κατασκευαστούν κιόσκια, παγκάκια, τραπέζια, καλάθια απορριμμάτων, μεγάλες ενημερωτικές πινακίδες και ακριβές χαρτογραφήσεις και εκδόσεις για άλλες διαδρομές και να αρχίσει επιτέλους η αποκατάσταση ενός τμήματος του παλιού δρόμου.

• Πέτρινος δρόμος από Αυγώνυμα για Ελίντα και Σιδερούντα
Ακόμα ένα εκπληκτικό οδικό μνημείο που επιβάλλεται να συντηρηθεί.

• Ελληνόστρατα
Ο παλαιότερος δρόμος της Ευρώπης ίσως με ιστορία 3.000 χρόνων.

• Καρυές → Νέα Μονή
Υπάρχει εδώ και 1.000 περίπου χρόνια και καταρρέει.

• Νέα Μονή → Ανάβατος
Συνδέει δύο από τα σπουδαιότερα μνημεία της Χίου.

• Κουρνά → Άγιος Μάρκος → Άγιος Αντώνιος → Άγιος Φανούριος → Άγια Τριάδα
Υπέροχη ιστορική διαδρομή σε παλιά πετρόχτιστα μονοπάτια. Υπάρχει εποχιακός Καταρράκτης στην περιοχή, που δυστυχώς δεν τρέχει πλέον λόγω του γεγονότος ότι συλλέγεται το νερό (με μαύρες σωλήνες που περνούν μέσα απ αυτόν) πριν τον Καταρράκτη, ενώ θα μπορούσε να συλλέγεται μετά απ αυτόν.

• Μονοπάτι Όρους
Συντήρηση του παλιού πέτρινου μονοπατιού για την κορυφή του (υψόμετρο 1.185μ.), όπου βρίσκεται το κτίριο του παλιού κέντρου τηλεπικοινωνιών του ΟΤΕ, που θα έπρεπε να γίνει μικρό μουσείο και καταφύγιο.

• Μονοπάτια Αμεθούντας
Ιστορική και πανέμορφη διαδρομή των Τσοπάνηδων του Πιτυούς.

• Αμάδες → Αη Γιώργης Φροϊσιανός
Πανέμορφη διαδρομή σε παλιό μονοπάτι δίπλα σε ρέμα (με νερό και πλατάνια) που οδηγεί σε παλιές μάντρες και σε 13 παλιά και εκπληκτικής τεχνικής παλιά αλώνια.

• Μεστά → Μερσίνι → Λιμένας Μεστών
Ιστορική διαδρομή από Μεστά στο Μερσίνι (παλιό μετόχι της Νέας Μονής) και μετά στο λιμάνι Μεστών.

• Μονοπάτια από Δαφνώνα για Γεροντιό και Νέα Μονή

• Εγρηγόρος → Ευτύχια (παραλία)

• Μονοπάτια Κορακάρη
Διαδρομή κοντά στην πόλη που συνδέει μνημεία Φύσης (Αμμωνίτες) με σπουδαία μνημεία προβιομηχανικής εποχής (καμίνια Μπάρα) με το Θέατρο Καστρομηνά.

• Γύρος Βρoντάδου
Πρόκειται για ένα πεζοπορικό ημικύκλιο δυτικά του Βροντάδου με θαυμάσια θέα. Περπατώντας κανείς σε παλιά διαβατά διατρέχει την Κλειδού και περνάει δίπλα από ξεχασμένα αγροτικά μνημεία.

• Αρκετές ακόμα ορεινές και παραθαλάσσιες διαδρομές…
Πιστεύω ότι θα αξιολογήσετε αυτές τις προτάσεις και θα προβείτε στις απαιτούμενες ενέργειες που θα αλλάξουν τα πεζοπορικά δεδομένα στη Χίο, αφού θα αποκτήσει ένα σπουδαίο εργαλείο αειφόρου, βιώσιμης και ήπιας ανάπτυξης που επιβάλλει η ιστορία και η κουλτούρα της.

Προσωπικά έχω έτοιμη εργασία (που θα εκδοθεί σύντομα) και θα περιέχει μέρος αυτού του δικτύου μονοπατιών.

Είμαι στη διάθεσή σας για περισσότερες πληροφορίες και περαιτέρω συνεργασία (αφιλοκερδώς).

                             

* Οι προτάσεις του κ. Χαλάτση κατατέθηκαν πέρσι το Γενάρη στην Περιφερειακή Ενότητα και το Δήμο Χίου και δίνονται τώρα στη δημοσιότητα, μετά από την πρόσφατη καταστροφή τμήματος του ιστορικού μονοπατιού μεταξύ Ολύμπων και Μεστών.