της Μαριάννας Πελαντή
Ένας από τους «θησαυρούς» της Δ.Κ.Ι.Β. Χίου «Κοραής» είναι το Περιοδικό Εστιάδα που αυτοπροσδιορίζεται ως «Μηνιάτικη Φιλολογική Έκδοση». Θα κυκλοφορήσει μόνο 12 τεύχη από τον Οχτώβρη του 1921 ως τον Σεπτέμβρη του 1922.
Μετά το Χιακόν Μουσείον του Κ. Σ. Κόντου, το οποίο θα εκδοθεί την 1η Φεβρουαρίου 1862, δεν έχουμε κάποιο άλλο περιοδικό που να εκδίδεται στη Χίο και να έχει φιλολογικό περιεχόμενο¹.
Εξήντα χρόνια αργότερα, στα 1921, μόλις εννέα χρόνια μετά την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους (1912), θα εκδοθεί η Εστιάδα. Ιδιοκτήτης και διευθυντής είναι ο δικηγόρος Γ. Σγόντζος , ενώ υπεύθυνος ύλης ο ποιητής Αντρέας Λοΐζος. Το περιοδικό θα τυπωθεί στο τυπογραφείο της εφημερίδας Παγχιακή στη Χίο.
Η Εστιάδα στο πρώτο φύλλο της δημοσιεύει ένα γράμμα του Γ. Ψυχάρη, που όχι μόνο συγχαίρει τους συμπατριώτες του για την απόφασή τους να εκδώσουν φιλολογικό περιοδικό, μα και υπερθεματίζει : «Η Εστιάδα να μας ζήση. Πήτε μου τι θέλετε και τι μπορώ να κάμω»²
Η σχέση του Γ. Ψυχάρη με τον ποιητή Αντρέα Λοΐζο μνημονεύεται και από τον Γ. Πλουμή στο άρθρο του «Φιλολογικές Αναμνήσεις. Ο Ψυχάρης στη Χίο» που θα δημοσιευτεί στο Περιοδικό Το Νησί στα 1938³.
Η δημοσίευση του γράμματος του Ψυχάρη δίνει το στίγμα του δημοτικισμού, που διέπει όλη την ύλη της Εστιάδας και σηματοδοτεί, όχι μόνο τις γλωσσικές, αλλά και τις λογοτεχνικές επιλογές των εκδοτών της.
Στο περιοδικό θα δημοσιευτούν ποιήματα όλων των σπουδαίων δημοτικιστών ποιητών της Β’ Αθηναϊκής Σχολής, αλλά θα δημοσιεύσουν και Χιώτες καταξιωμένοι στην εποχή τους ποιητές, όπως ο Αριστείδης Καράβας , ο Αντρέας Λοΐζος, η Ελένη Καρδαμίτση, ο Δημ. Κλούβας, ο Γ. Σγόντζος.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα άρθρα που δημοσιεύονται στην Εστιάδα, φιλολογικά κυρίως άρθρα, όπως ο σχολιασμός του «Προφητικού» του Παλαμά από τον «Δωδεκάλογο του Γύφτου», μια διάλεξη του Δ. Π. Ταγκόπουλου και η δημοσίευση Χιώτικων Δημοτικών Τραγουδιών με σχολιασμό από τον Στυλιανό Βίο.
Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα άρθρα είναι το «Γλώσσα και Μπολσεβισμός» του Ι. Ψυχάρη όπου «απαντά» σε ένα άρθρο του Κ. Παρορίτη δημοσιευμένο στον Νουμά.
Μεγάλο μέρος της ύλης της Εστιάδας κατέχουν οι μεταφράσεις γαλλικών και ρωσικών διηγημάτων και ποιημάτων των Τουρκένιεφ, Λερμόντωφ, Κορολιένκο, Remy de Gourmout, Ch. Boudelaire, Paul Ch. Bourget, G. Flaubert, Em. Verhaeren, E. A. Poe, Paul Verlaine, Antone Albalat.
Οι μεταφραστές είναι Έλληνες λογοτέχνες, όπως ο Μιχαήλ Στασινόπουλος, ο Φώτης Κόντογλου, ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, ο Ηλίας Φ. Ηλιού, ο Γιάννης Θεοδωρίδης κ.ά.
Στο τελευταίο τεύχος της Εστιάδας (Αύγουστος- Σεπτέμβριος 1922) δημοσιεύεται μεταφρασμένο ένα άρθρο του A. Steinmetz με τίτλο «Η ιδέα του Ανθρωπισμού. Ανθρωπιστικό πρόγραμμα του Λαντάουερ» σε αυτό μας δίνεται ένα μικρό δείγμα της ιδεολογικής τοποθέτησης, πολιτικής και πολιτιστικής, των εκδοτών της και συγχρόνως μας φανερώνεται το δημοκρατικό και ελεύθερο πνεύμα, με βάση το οποίο γίνονταν οι επιλογές της ύλης του περιοδικού.
Στο άρθρο καυτηριάζονται τα εγκλήματα που είχαν συντελεστεί ενάντια στους Σοσιαλιστές της μεταπολεμικής Γερμανίας (τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου) καθώς και οι αντιδημοκρατικές ιδέες που έχουν αρχίσει να δηλητηριάζουν ολόκληρη την Ευρώπη.
Όλα αυτά όμως, θα διακοπούν απότομα και αιφνίδια. Η Μικρασιατική καταστροφή αναγκάζει τον Αντρέα Λοΐζο ένα χρόνο μετά την έκδοση του Α’ τεύχους να διακόψει την έκδοση του περιοδικού. Ο Γ. Σγόντζος βρίσκονταν στην Σμύρνη τις μέρες της Καταστροφής και η τύχη του αγνοείται.
Η βραχύβια ύπαρξη του περιοδικού, που αρκετοί κατέκριναν στον τοπικό τύπο για τις ακραίες γλωσσικές του απόψεις, θ’ αφήσει στη Χίο μια θλιμμένη ανάμνηση, που μαζί με την άσχημη μοίρα των εκδοτών της (ο Αντρέας Λοΐζος θα πεθάνει λίγα χρόνια αργότερα) θα δημιουργήσει την αίσθηση ενός κενού, που θα έρθει να πληρώσει το περιοδικό «Το Νησί» (1937-1939).
¹ Σ. Φασουλάκης «Χιακά Περιοδικά», περ. Χιακά Χρονικά T.IH Vol. XVIII, Aθήνα 1987, σελ. 38
² Περ. Εστάδα, φύλλ. 1, Οχτώβρης 1921, σελ.1
³ Γ. Πλουμής, «Φιλολογικές Αναμνήσεις. Ο Ψυχάρης στη Χίο» περ. Το Νησί, Χρονιά Α’, φύλλ. 10ο, 1938, σελ. 229-232.
Η Μαριάννα Πελαντή γεννήθηκε το 1966, είναι δασκάλα στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Βροντάδου, Παναγίας Ερειθιανής. Υπηρέτησε 3 έτη ως διευθύντρια του 8ου Δημ. Σχ. Χίου. Έχει Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Σπουδών στην Διδακτική της Λογοτεχνίας και σπουδάζει στον Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας του ΕΚΠΑ. Έχει ασχοληθεί με το έργο του χιώτη Λογοτέχνη Γιώργου Θεοτοκά και με θέματα που αφορούν τη χιακή Λογοτεχνία και Λαογραφία. Μελέτες, έρευνες και άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και αγγλικά περιοδικά.