περί Gene Εditing
γράφει ο Τέλης Τύμπας
Ποιός είναι ο μεγαλύτερος από τους δύο σολωμούς της φωτογραφίας; Όπως θα δούμε, τα φαινόμενα μπορεί και να απατούν. Η επέκταση της αδειοδότησης μεταλλαγμένων από τους φυτικούς στους ζωϊκούς οργανισμούς είναι από την εβδομάδα που πέρασε γεγονός, με έναν σολωμό «ταχείας ανάπτυξης» να είναι ο πρώτος που θα φτάσει στο τραπέζι. Ο τεχνητός σολωμός που θα μεγαλώνει σε 18 μήνες όσο μεγαλώνει ο φυσικός σε 36 (δηλαδή στο μισό χρόνο) παρουσιάστηκε από την εταιρεία που τον προωθεί και το κράτος που την αδειοδοτεί ως απολύτως ασφαλής για τους καταναλωτές. Τόσο που δεν θα απαιτείται κάποια ειδική σήμανση που θα ενημερώνει τους υποψήφιους αγοραστές ότι ο σολωμός είναι τεχνητός, μεταλλαγμένος. Ένα μάλλον ουδέτερο πρωτοσέλιδο στους New York Times της Παρασκευής διαπίστωνε ότι ανοίγει πλέον η εποχή αυτού που ονομάζεται gene editing ως προς όλους τους ζωϊκούς οργανισμούς. Το κύριο παράδειγμα του άρθρου ήταν ένα ζευγάρι από μοσχάρια με γονίδια στα οποία έγινε editing για να γεννηθούν χωρίς κέρατα. Με την τοποθέτηση μιας διάταξης που θα αποσπά μηχανικά σπέρμα από τα ίδια αυτά μοσχάρια, θα επιδιωχθεί η παραγωγή μιας ράτσας που θα είναι πιο κερδοφόρα επειδή δεν θα έχει κέρατα κι έτσι δεν θα τραυματίζονται τα μοσχάρια ώστε να μολύνονται και να ασθενούν. Η δικαιολόγηση για το gene editing σολομών και μοσχαριών είναι η γνωστή: χωρίς gene editing θα πεινάσει ο πλανήτης και δεν θα εξαλειφθούν ασθένειες. Η εταιρεία των ΗΠΑ που πήρε την άδεια για την έκδοση σολωμού ταχείας ανάπτυξης μέσω gene editing έχει δεσμευτεί ότι όλα θα γίνονται σε περιβάλλοντα αποκομμένα από τη φύση, ενώ, για επιπλέον ασφάλεια, θα εκτρέφονται μόνο στείρα θηλυκά. Ο όποιος προβληματισμός περιορίζεται για μια ακόμη φορά στο επίπεδο της φιλοσοφίας και πιο συγκεκριμένα της ηθικής. Επικεντρώνεται σε ερωτήματα που αφορούν, για παράδειγμα, το πόσο είναι ηθικό να έχεις ένα αρσενικό χωρίς κέρατα, ένα στείρο θηλυκό, κτλ. Αυτό σε συνδυασμό με το ερώτημα του πόσο είναι ηθικό να μην έχεις ταύρο χωρίς κέρατα και στείρο θηλυκό σολωμό αλλά να έχεις εκατομμύρια παιδιά να πεθαίνουν από την πείνα ενώ θα μπορούσαν να σωθούν από χωρίς κέρατα αρσενικά και στείρα θηλυκά. Από μια τέτοια διατύπωση του ερωτήματος κερδίζει τελικά εκτιμώ η προώθηση του gene editing, η εκδιδόμενη ζωή, η χωρίς όρια εμπορευματοποίηση-έκδοση της φύσης.
Αυτό στο οποίο επιμένω προσωπικά αφορά κάτι που θεωρώ πιο θεμελιώδες, κάτι που κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να πλαισιώνει τα ερωτήματα ως προς την ηθική του gene editing. Αναφέρεται στην εγγενή αδυναμία προσδιορισμού αυτού που προκύπτει μέσω τεχνικών παρεμβάσεων όπως το gene editing. Οι δύο βασικές τεχνικές gene editing ονομάζονται TALEN (η συγκριτικά παλαιότερη) και CRISPR. Μια πρόσφατη σύγκριση των δύο τεχνικών καταλήγει συμπεραίνοντας ότι η τεχνική CRISPR είναι καλύτερη όταν βιάζεσαι να κάνεις ένα gene editing σε μια περιοχή του γενετικού υλικού αλλά μειονεκτεί από την άποψη του ενδεχόμενου εμφάνισης απρόβλεπτων επιπτώσεων σε περιοχές πέραν αυτής που αποτελούσε στόχο. Αυτό σημαίνει ότι το μεγαλύτερο κέρδος έρχεται με κόστος ως προς το απρόβλεπτο των συνεπειών. Πολύ απλά, το gene editing παράγει ένα αποτέλεσμα που δεν είναι πλήρως γνωστό, εμπεριέχει έναν άγνωστο κίνδυνο. Ο οποίος, επειδή ακριβώς είναι άγνωστος, δεν μπορεί να εντοπιστεί-ελεγχθεί-αντιμετωπιστεί από το κράτος. Πριν λοιπόν συζητήσουμε την ηθική του να στειρώνεις θηλυκούς σολωμούς και να εξαφανίζεις κέρατα ταύρων θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι παρά τις διαβεβαιώσεις της εταιρείας και του κράτους δεν ισχύει ότι το κέρδος κάποιων από την εκδιδόμενη ζωή δεν εξωτερικεύεται ως κόστος-κίνδυνος για όλους τους υπόλοιπους. Κόστος-κίνδυνος που αν συνυπολογιστεί μπορεί να κάνει τον τεχνητό σολωμό της φωτογραφίας ίσο με (αν όχι πολύ μικρότερο από) τον φυσικό.
