του Στέλιου Κραουνάκη
Τα δίκτυα προκύπτουν από την θέληση των ανθρώπων για αυτοδιάθεση και αλληλεγγύη. Αναζητούν ένα διαφορετικό τρόπο οργάνωσης της ζωής μας, ο οποίος δεν μπορεί να είναι άλλος από συλλογικός.
Μπορεί η κρίση να ευνοεί (θεωρητικά) την δημιουργία δικτύων αλλά δεν είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για την δημιουργία τους. Βασικοί παράγοντες για να μπορέσουν να λειτουργήσουν τα δίκτυα είναι η ύπαρξη νοοτροπίας του συλλογικού, η έννοια της συμμετοχής, η αλληλεγγύη, οι κοινοί στόχοι και η εξασφάλιση της καλής γειτονίας μεταξύ των μελών.
Στην ουσία τα δίκτυα αποτελούν πλατφόρμες που επιτρέπουν στα μέλη να αναπτύσσουν δραστηριότητα μεταξύ τους. Τα μέλη είναι αποκλειστικά υπεύθυνα για την συνύπαρξη, τις ανταλλαγές και την ποιότητα της συνέργιας μεταξύ τους.
Το συλλογικό πάντως είναι το μεγάλο όπλο και αυτό πρέπει να το καλλιεργήσουμε, να το δούμε να ανθίσει και να παίρνει διάφορες μορφές. Αποτελεί την πιο αποτελεσματική εναλλακτική επιλογή απέναντι στην καθήλωση του ατομικού, στον κρατικό εκφοβισμό και στον φασισμό-ρατσισμό.
Δίκτυο ανταλλαγής και αλληλεγγύης Λέσβου “Ήλεκτρο” – λίγα λόγια.
Η προσπάθεια ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2011, από πολύ λίγα άτομα, που προσπάθησαν να στήσουν ένα δίκτυο στόμα με στόμα, χρησιμοποιώντας τους φίλους και τους γνωστούς τους. Τίποτα δεν ετοιμάστηκε από πριν, η ευθύνη της προσπάθειας βάρυνε τα άτομα που συμμετείχαν, όλη η προσπάθεια ξεκίνησε από τα κάτω. Όταν μαζεύτηκαν αρκετοί και μπορούσε να λειτουργήσει υποτυπωδώς μία αγορά για να μπορούμε να ανταλλάσσουμε υπηρεσίες, έγινε η πρώτη συνέλευση, τον Φεβρουάριο του 2012. Υπήρξε μία προεργασία 5 μηνών δηλαδή.
Τα πρώτα μέλη ήταν 33, φτάσαμε τα 150 μέλη πολύ γρήγορα και μέχρι τον Ιούλιο είχαν πραγματοποιηθεί πάνω από 300 ανταλλαγές.
Το πρώτο μεγάλο θέμα που έπρεπε να λύσουμε ήταν το ζήτημα της τιμολόγησης των προσφερόμενων υπηρεσιών. Ομόφωνα αποφασίσαμε να μην προωθήσουμε την συναλλαγή αλλά να τονίσουμε την αξία της συμμετοχής και της αλληλεγγύης ορίζοντας την ίδια τιμή για οποιοδήποτε υπηρεσία, ανεξάρτητα αγοραστικής αξίας, εξοπλισμού, χρόνου, κόπου και δυσκολίας. Με αυτό τον τρόπο θέλαμε να τονίσουμε την θέληση να συμμετέχουν οι άνθρωποι σε ένα δίκτυο και ας “χάσουν” κάποια φορά παρά να δώσουμε την εντύπωση ότι συμμετέχει σε μία εναλλακτική αγορά που πρέπει να σκέφτεται συνέχεια αν κάτι τον συμφέρει ή όχι. Στο δίκτυο Ήλεκτρο λοιπόν ότι πάρεις αξίζει 10 μονάδες ήλεκτρο.
Όλες οι αποφάσεις παίρνονται από την συνέλευση που γίνεται περιοδικά ανά 2 εβδομάδες, που ανακοινώνονται και είναι ανοιχτές και για άτομα που δεν είναι μέλη στο δίκτυο. Δεν υπάρχει κάποιο άλλο όργανο (πχ Διοικητικό Συμβούλιο) και όλα τα μέλη έχουν ίσα δικαιώματα ψήφου. Στις συναντήσεις επιδιώκεται και συνήθως επιτυγχάνεται η ομοφωνία μετά από συζήτηση, χωρίς όμως να μας καταπιέζει ένα θέμα και να σέρνεται από συνέλευση σε συνέλευση. Συνήθως προσπαθούμε να είμαστε αποτελεσματικοί και στοχεύουμε σε συγκεκριμένες δράσεις.
Στην ουσία λειτουργούμε σαν παράλληλη αγορά σε αυτή του ευρώ, μην χρησιμοποιώντας όμως ούτε το νόμισμα, ούτε τις αξίες της εγχρήματης οικονομίας. Η ιδέα βασίζεται στην ανταλλαγή υπηρεσιών (κυρίως) και προϊόντων μέσω ενός ηλεκτρονικού νομίσματος που έχουμε ορίσει μόνοι μας, το ήλεκτρο. Έτσι, αν δεχτώ μία υπηρεσία, χρωστάω στο δίκτυο 10 μονάδες ήλεκτρο και το μέλος που μου έχουν παράσχει την υπηρεσία (π.χ. ένας υδραυλικός) έχει “κερδίσει” 10 μονάδες ήλεκτρο από το δίκτυο. Η διαμεσολάβηση του εικονικού νομίσματος είναι αναγκαία για να πραγματοποιηθούν συναλλαγές όταν χρειάζεσαι κάτι από κάποιον αλλά εκείνος που το προσφέρει δεν χρειάζεται κάτι από εσένα. Με τη τιμολόγηση των προσφερόμενων αγαθών σε ήλεκτρο ή οποιοδήποτε άλλο νόμισμα χρησιμοποιεί κάθε δίκτυο, όλοι ανταλλάσσουν υπηρεσίες ή προϊόντα χρεωπιστώνοντας μονάδες ανταλλακτικού νομίσματος που “χρωστάνε” ή “κερδίζουν” από το δίκτυο. Εδώ εξαντλείται και ο ρόλος του δικτύου, σαν πλατφόρμα, όσον αφορά τις ανταλλαγές και η πρωτοβουλία μαζί με την ευθύνη της καλής λειτουργίας περνά στα μέλη. Υπάρχει αναλυτικός πίνακας συμμετεχόντων, όπου κάθε μέλος, μπορεί να δει τι υπηρεσίες και προϊόντα προσφέρονται μέσω του δικτύου και να επικοινωνήσει με το μέλος που το προσφέρει για να συνεννοηθεί για την ανταλλαγή.
Υπάρχουν δίκτυα που δεν χρησιμοποιούν εναλλακτικό νόμισμα όπως η τράπεζα χρόνου στην Αθήνα, που χρεωπιστώνει προσφερόμενο χρόνο, το δίκτυο Πελίτι που βασίζεται στην άμεση ανταλλαγή υπηρεσιών (π.χ το ένα μέλος προσφέρει μαθήματα πιάνου και το άλλο μέλος προσφέρει μαθήματα γαλλικών) και το χιώτικο «Δυο – Δυο» που βασίζεται στην εντελώς εθελοντική προσφορά υπηρεσιών, όποιος ενδιαφέρεται δηλαδή ζητάει κάτι από ένα μέλος χωρίς να υπάρχει αναγκαιότητα να προσφέρει κάτι για την υπηρεσία που δέχεται. Το κάθε δίκτυο ακολουθεί τον δρόμο που του ταιρίαζει.
Δεν υπάρχει οδηγός το πως φτιάχνεις ένα δίκτυο. Το κάθε δίκτυο αποκτά τη δική του μορφή και ανταποκρίνεται στις τοπικές ανάγκες που το γεννούν. Αυτό είναι πολύ θεμιτό, όπως θεμιτό είναι τα δίκτυα να παραμείνουν πολλά, ανεξάρτητα αλλά με συνεργασία μεταξύ τους. Με αυτό τον τρόπο δεν χτυπιούνται εύκολα και εξασφαλίζουν την αυτονομία και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους.
Κάθε δίκτυο έχει να λύσει με το δικό του τρόπο τα παρακάτω βασικά ερωτήματα που ουσιαστικά βρίσκοντας τις απαντήσεις που προσδιορίζουν και την δική τους φυσιογνωμία.
- Τα δίκτυα ανταλλαγής εξαντλούνται στην εξασφάλιση των σωστών όρων λειτουργίας μίας εναλλακτικής αγοράς ή στοχεύουν σε κάτι παραπάνω που έχει σχέση με την αλληλεγγύη; Πως κατανοούν και εφαρμόζουν την αλληλεγγύη;
- Πως διαπραγματεύονται τα ζητήματα της εμπλοκής με τους εμπόρους και πως λύνουν το ζήτημα να μην αρκεστούν να λειτουργούν σαν παράλληλη αγορά στο ευρώ; Πως φροντίζουν να μην απορροφηθούν από την λειτουργία μίας έστω παράλληλης αγοράς στο ευρώ αλλά να διασφαλίζουν τον χαρακτήρα της ανταλλαγής χωρίς να ενσωματώνουν τις αξίες της εγχρήματης οικονομίας;
- Πως στηρίζονται από την τοπική κοινωνία, ιδιωτικά από τα άτομα που την απαρτίζουν αλλά και μέσω συνελεύσεων πιο συνειδητοποιημένων ομάδων (κινηματικά σχήματα, πρωτοβουλίες πολιτών κ.α.) που φροντίζουν να τα υποστηρίζουν;
- Πως διαμορφώνουν τις συμμαχίες τους και πως φροντίζουν να διασυνδεθούν με άλλα δίκτυα;
Σε αυτά τα ερωτήματα κυρίως, αλλά και σε αρκετά ακόμα, κάθε δίκτυο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πρέπει να βρει τις δικές του απαντήσεις.
Και από και πέρα αρχίζει και η πραγματική συζήτηση για τα δίκτυα.
