Ένας άξιος μητροπολίτης

του Γιώργου Χατζελένη

Μία από τις συνέπειες των ζοφερών καιρών που ζούμε είναι ότι οι πιο αδύναμοι άνθρωποι, οι οποίοι κατέχουν μία ισχυρή θέση στην κοινωνία, αναγκάζονται να αφαιρέσουν το προσωπείο που κρύβει τις αδυναμίες και τα κενά τους. Για να αποφύγουν όμως την δυσμενή τους θέση απέναντι στο λαό, καταφεύγουν στο φόβο και στο μίσος. Όσο πιο αδύναμη είναι η προσωπικότητά τους τόσο πιο απάνθρωπη είναι η ρητορεία τους. Δύσκολα συνειδητοποιούν τον επικίνδυνο ρόλο τους, τόσο οι εκφραστές όσο και οι ακόλουθοί τους. Υπάρχουν όμως κάποιες πιθανότητες να κατανοήσουν τη λάθος στάση τους, μόνο όταν συγκρίνουν το τρέχον έργο τους με αυτό ενός προκατόχου τους. Γι’ αυτό σκέφτηκα να γράψω για το βίος και το έργο του Ιωακείμ Στρουμπή.

Την περίοδο που η Ελλάδα ένιωθε το βάρος της γερμανικής Κατοχής, η εκκλησία είχε συνάψει συνεργασία με τον κατακτητή, κάτι που εξυπηρετούσε και τις δυο πλευρές. Η εκκλησία διατηρούσε την εξουσία της κάτω από τη ναζιστική σημαία ενώ οι Γερμανοί έθεταν βάσεις για να διατηρήσουν την κυριαρχία τους στη χώρα μας. Παρ’ όλα αυτά, στον κορμό της εκκλησίας βρέθηκαν κάποιοι δημοκρατικοί και προοδευτικοί κληρικοί που άφησαν το στίγμα τους με την φιλολαϊκή τους δράση. Ένας απ’ αυτούς υπήρξε κι ο τότε μητροπολίτης Χίου, Ιωακείμ Στρουμπής.

Η ιστορία του είναι πλούσια κι αποδεικνύει τις βάσεις που τέθηκαν από τα γεγονότα με τα οποία χτίστηκε η προσωπικότητά του. Ως πρωτοσύγκελος της Ρόδου καταδικάστηκε σε 6μηνη φυλάκιση από τις τουρκικές αρχές και ως επίσκοπος του Αρδαμερίου, σταλμένος εκεί από τον πατριάρχη Ιωακείμ, καταδικάστηκε σε θάνατο. Τιμήθηκε με μετάλλια για τη συμμετοχή του στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-13. Ως δημοκρατικός, συμμετείχε στο κίνημα της Θεσσαλονίκης κι έπειτα κατέφυγε στην Πόλη μαζί με τον βενιζελικό πατριάρχη Μελέτιο. Στη συνέχεια προήχθη μητροπολίτης της Κορυτσάς αλλά δεν έγινε δεκτός από τους Αλβανούς, οι οποίοι ήθελαν δική τους Εκκλησία. Με τη βοήθεια του Βενιζέλου κατέληξε μητροπολίτης Καρδαμύλων κι έπειτα Χίου, όπου και τον βρήκε η Κατοχή.

Η ανθρωπιστική του δράση φάνηκε ακόμα και πριν την Κατοχή, όταν με δικές του αποφάσεις εκποίησε αφιερώματα και σκεύη για την οικονομική ενίσχυση σχολείων του νησιού και μεσολάβησε για την δημιουργία νοσοκομείου και υδραγωγείου, ενώ κατά την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, υποστήριξε αρκετούς πολίτες.

Στην περίοδο της Κατοχής συνέχισε την ανθρωπιστική του δράση ενώ παράλληλα ενίσχυσε και την πατριωτική του συμμετοχή με αποκορύφωμα την προσχώρησή του στον ΕΑΜ.

Η Ιερά Σύνοδος δεν έβλεπε με καλό μάτι την φιλανθρωπική του δράση πριν και κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Με την πρώτη ευκαιρία που της δόθηκε, τον καθαίρεσε και τον εκθρόνισε, εκβιάζοντάς τον να παραιτηθεί από τα δικαιώματα της έφεσης (σε αντίθεση με τους άλλους δυο ΕΑΜίτες μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιο, των οποίων οι τίτλοι αποκαταστήθηκαν μετά θάνατον). Υπεύθυνοι στην καθαίρεση του Ιωακείμ ήταν η αντιλαϊκή «Εθνική Οργάνωσις Χίου» κι ο ακροδεξιός μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων, ο οποίος έγινε μετέπειτα αρχιεπίσκοπος και μάρτυρας υπεράσπισης του Τσολάκογλου στη δίκη των δωσίλογων (στη συγκεκριμένη δίκη ήταν κι εκείνος κατηγορούμενος αρχικά), ο δεξιός υπόκοσμος του νησιού κι αρκετοί διεφθαρμένοι κληρικοί.

Αφορμή της καθαίρεσης του Ιωακείμ υπήρξε η συμμετοχή του σε συγκέντρωση της ΕΠΟΝ τον Γενάρη του 1946 και η χοροστασία του στην πάνδημη κηδεία δύο αγωνιστών, οι οποίοι δολοφονήθηκαν στο Βαρβάσι μετά από έφοδο της αστυνομίας. Δε πτοήθηκε στο να παραστεί στο νεκρώσιμο ακολουθία παρ’ όλο που γνώριζε πως κάποιοι προετοίμασαν συνομωσία εναντίον του.

Ανακριτής στη δίκη του ήταν ο Θηβών Πολύκαρπος, αφού πρώτα αρνήθηκαν τρεις άλλοι επίσκοποι να αναλάβουν την συγκεκριμένη υπόθεση. Μετά από μία στημένη δίκη, ο Ιωακείμ καταδικάστηκε για ηθικά σκάνδαλα και για χαρτοπαιξία (ο βιογράφος του Α.Φ.Μιχαηλίδης παραδέχεται εντίμως πως «τα ανθρώπινα πάθη του» ήταν «υπαρκτά ως ένα βαθμό»).

Επίσης θα θελα να προσθέσω πως μαζί με τον μητροπολίτη Ιωακείμ, κυνηγήθηκε κι ο αριστερός ιερέας Νικόλας Ξενάκης, ο οποίος αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση μετάνοιας. Καθαιρέθηκε κι εκτελέστηκε στις 6 Σεπτεμβρίου του 1948 στο Γουδί.

Ο Ιωακείμ πέθανε στις 28 Μαρτίου του 1950, πάμπτωχος και φιλοξενούμενος από συγγενείς του. Τάφηκε στον προαύλιο του ναού της γενέτειράς του, όπου και πρόσφατα ανεγέρθηκε η προτομή του.

Μέχρι σήμερα η εκκλησία δεν έχει αποκαταστήσει τη μνήμη του. Το 2001 ο τότε αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος, αποκατέστησε τη μνήμη των ΕΑΜιτών επισκόπων Ηλείας και Κοζάνης αλλά όχι της Χίου, προφασιζόμενος την χαρτοπαιξία του Ιωακείμ.

Θα χρησιμοποιήσω ως ανταπάντηση στην απάνθρωπη στάση των εκπροσώπων της Εκκλησίας, τα λόγια του Ιωακείμ Στρουμπή:

«…αυλοκόλακες και ερπετά προ των εκμεταλευτών του λαού, έμποροι χρησιμοποιούντες την αγίαν θρησκείαν ως μέσον ναρκώσεως των λαϊκών μαζών ασεβείς και άθεοι, μη πιστεύοντες εις ουδέν ανώτερον αλλά μόνον εις το χρήμα και εις την σάρκαν υποκριταί και θεομπαίχται δοσίλογοι και εκμεταλλευταί με παθολογικάς ανηθίκους παρεκτροπάς αδίστακτοι Φαρισαίοι δια να κρατούν τον λαό μέσα εις το σκότος της θρησκοληψίας και άσπονδοι εχθροί κάθε κοινωνικής προόδου και εξελίξεως».

Τους πραγματικούς ήρωες οφείλουμε να τους μνημονεύουμε και να τους τιμούμε, όσο κι αν προσπαθούν κάποιοι να τους κρύψουν στη κοινή μας ιστορική λήθη.

---

Πηγές Φωτογραφιών: Α. Μιχαηλίδης, Ο Μητροπολίτης Χίου Ιωακείμ Στρουμπής, Εκδοσεις Άλφα Πι