Και τώρα τι κάνουμε;

Η δεύτερη πυρκαγιά σε διάστημα μόλις ένα μήνα, πρέπει να προβληματίσει και να κινητοποιήσει τη Χιώτικη κοινωνία. Κανείς δεν έχει το αλάθητο, όμως είναι καλύτερο να εκφράζονται οι καλόπιστες σκέψεις και προτάσεις, ακόμα και λανθασμένες ή ανεφάρμοστες παρά να παραμένουμε αμέτοχοι, λες και το θέμα δεν μας αφορά.

Φέτος, μετά από πολλά χρόνια, η χειμερινή περίοδος ήταν φτωχή σε βροχοπτώσεις και ταυτόχρονα είχε υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες, ενώ το καλοκαίρι ήταν όπως συνήθως ξηρό, αλλά με αρκετές ημέρες υψηλών θερμοκρασιών, με ξηρούς ισχυρούς βόρειους ανέμους, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη μεγάλων μετώπων πυρκαγιάς. Τα παραπάνω σε συνδυασμό παντελούς απουσίας καθαρισμών στα δάση εδώ και χρόνια (δυστυχώς η πυρκαγιά του 2012 δεν μας έκανε σοφότερους παρά τη μελέτη Ζερεφού), τη διάνοιξη οδών που γινόταν (και ίσως ακόμα να γίνεται) με γνώμονα κυρίως την εξυπηρέτηση μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων και όχι τη πρόσβαση των πυροσβεστικών οχημάτων και την αδιάφορη έως και εχθρική στάση των τοπικών κοινωνιών προς τα δάση, λόγω της αυστηρής δασικής νομοθεσίας που απορρέει (η νομοθεσία) από την ανικανότητα της πολιτείας να συντάξει εδώ και χρόνια κτηματολόγιο και δασολόγιο και την εν γένει αδιαφορία μας για το φυσικό περιβάλλον (λαθροϋλοτομία, υπερβόσκηση, απορρίμματα) αποτέλεσαν έναν εκρηκτικό συνδυασμό, που γιγάντωσε το φαινόμενο.

Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των στελεχών της πυροσβεστικής υπηρεσίας, των μελών των εθελοντικών ομάδων και των κατοίκων, γίνεται αντιληπτό πως πρέπει να δοθεί η απαραίτητη σημασία κυρίως στη πρόληψη των πυρκαγιών, ώστε να είναι κατά το δυνατόν ευκολότερη η κατάσβεση. Οι καθαρισμοί των δασών και των γεωργικών εκτάσεων από χόρτα, ξερά κλαδιά και απορρίμματα, από το δήμο και το δασαρχείο τα πρώτα, από τους ιδιοκτήτες οι δεύτερες, η παρακολούθηση των δασών με τη χρήση της τεχνολογίας και η διάνοιξη δασικών δρόμων και δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και δεξαμενών, μετά από μελέτη, είναι ίσως μερικές από αυτές. Επίσης η χρήση της τεχνολογίας με τη δημιουργία σεναρίων πυρκαγιάς, με παραμέτρους το ανάγλυφο, τη βλάστηση και τις καιρικές συνθήκες, στις συναντήσεις των φορέων (δήμου, περιφέρειας Πυροσβεστικής υπηρεσίας, στρατού και δασαρχείου), να βοηθούσε στην αποτελεσματικότερο συντονισμό τους, σε συνδυασμό με ασκήσεις ετοιμότητας στα δάση και σεμινάρια δασοπυρόσβεσης – ατομικής προστασίας έναντι της πυρκαγιάς κατ’ έτος στα χωριά, ώστε να αποφευχθούν κατά το δυνατόν οι απώλειες ανθρώπινων ζωών.

Στο τομέα της καταστολής για τη περιοχή της Αμανής, μοιάζει επιτακτική η δημιουργία πυροσβεστικού κλιμακίου στη Βολισσό, ένα πάγιο αίτημα των κατοίκων, με τομέα ευθύνης την Αμανή και τη Σιδηρούντα, γιατί όπως έχει αποδειχτεί από τις επανειλημμένες πυρκαγιές στη περιοχή, το κλιμάκιο των Καρδαμύλων όπου υπάγεται, είναι μακριά από την Αμανή σε περίπτωση φωτιάς. Ο εκσυγχρονισμός των μέσων της Π.Υ Χίου και εθελοντικών ομάδων-σύμφωνα με τις ανάγκες τους- από οικονομικά ευκατάστατους δωρητές να ενίσχυε το αξιόμαχό, σε μια εποχή που τα οικονομικά της πολιτείας είναι πενιχρά. Η επανασύσταση του σώματος των δασοκομάντος των δασαρχείων, σώματος ταχείας επέμβασης, που σε περίπτωση πυρκαγιάς θα υπάγονται επιχειρησιακά στη Π.Υ και με νέες αρμοδιότητες όπως τον καθαρισμό των δασών τη χειμερινή περίοδο. Η ενίσχυση με προσωπικό του δασαρχείου Χίου (δασοπόνους, δασονόμους, δασεργάτες), η συνεργασία με το στρατό και την αυτοδιοίκηση για τη διάνοιξη οδών και αντιπυρικών ζωνών, καθώς και η αποκέντρωση του δασαρχείου με τη σύσταση δασονομείων στη Βολισσό και στα Αρμόλια να είχε καλύτερα αποτελέσματα στη προστασία των δασών του νησιού. Η επείγουσα προώθηση της ολοκλήρωσης του κτηματολογίου στα νησιά και η σύνταξη δασολογίου, λόγω των πιέσεων που δέχονται αυτά τα οικοσυστήματα να βελτίωνε τις σχέσεις των τοπικών κοινωνιών με τη δασική υπηρεσία.

Τέλος είναι απαραίτητο για τη Χίο ένα πρόγραμμα οργανωμένων και με επιστημονικά κριτήρια αναδασώσεων, ώστε να αποφευχθεί η μη αντιστρεψιμότητα της δασοκάλυψης του νησιού, η πρόληψη του κινδύνου της ερημοποίησης και να εμπλουτιστεί το υδάτινο απόθεμα, αφού η βλάστηση ως γνωστόν συγκρατεί τα νερά των βροχών. Οι φυτεύσεις με ποικιλία ενδημικών ειδών και όχι αποκλειστικά πεύκων όπως συνηθίζεται σήμερα, θα περιόριζε το μέγεθος της καταστροφής σε περίπτωση πυρκαγιάς. Πέραν από τις κλασικές μεθόδους με δενδρύλλια θα μπορούσε να δοκιμαστούν και άλλες τεχνικές όπως εκείνη με τους βώλους πηλού. Ο ορισμός της βοσκοϊκανότητας του νησιού, ώστε να περιοριστεί η ανεξέλεγκτη βόσκηση και να μειωθεί ο αριθμός των ζώων, είναι ακόμα ένας κρίσιμος παράγοντας. Η παρουσία φυτοφάγων ζώων σε ένα άκαυτο δάσος είναι σημαντική, αφού καθαρίζουν το δάσος από τα χόρτα. Στη Χίο όμως, που οι επανειλημμένες πυρκαγιές έχουν δημιουργήσει μια ιδιάζουσα κατάσταση, η παρουσία τους είναι καταστροφική, ενώ δημιουργούνται και κοινωνικές αντιπαραθέσεις με τους γεωργούς. Απαραίτητη είναι επίσης η διαφύλαξη της πλήρους απαγόρευσης βόσκησης και θήρας στα καμμένα καθώς και στις πέριξ αυτών μη πληγείσες περιοχές, ώστε να διατηρηθεί η πανίδα, που έχει με βεβαιότητα πληγεί από τις πυρκαγιές.

Βρισκόμαστε ειδικά μετά τις φωτιές του 2007, 2012 και του 2016 κυριολεκτικά στη κόψη του ξυραφιού: Αφενός πρέπει τα χωριά που έχουν πληγεί, όχι μόνο να μην ερημώσουν λόγω της καταστροφής της οικονομικής τους βάσης, αλλά να υπάρξει μακροχρόνιος σχεδιασμός ώστε να παραμείνουν οι κάτοικοι και γιατί όχι να επιστρέψουν και οι νέοι, με κίνητρα ουσιαστικά και αφετέρου να αντιστραφεί το αρνητικό ισοζύγιο άκαυτων – καμμένων, που έχει επιπτώσεις σε όλο τον πληθυσμό. Οι προπαππούδες μας κατόρθωσαν μετά από τρεις καταστροφές το 19ο αιώνα (Καταστροφή, καύτρια και Χαλασμό) να ξανασταθούν όρθιοι και να επαναφέρουν το νησί στην προτέρα κατάσταση. Γιατί όχι και εμείς σήμερα που υπάρχουν τεχνογνωσία και μέσα;