γράφει ο Γιώργος Χατζελένης
Λιγότερο από ένα εικοσιτετράωρο για να μάθουμε αν θα διεξαχθεί το δημοψήφισμα στην Καταλονία. Κανείς δε μπορεί να είναι βέβαιος για το τι θα συμβεί αύριο, διότι η Βαρκελώνη κι η Μαδρίτη παραμένουν ανυποχώρητες στις θέσεις τους. Την ίδια στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να κρατήσει ουδέτερη στάση εκφράζοντας απλά μια δυσφορία.
Το συγκεκριμένο δημοψήφισμα όμως δεν είναι αρκετά ξεκάθαρο για τους περισσότερους Ευρωπαίους οι οποίοι εστιάζουν κυρίως στις αποσχιστικές τάσεις μίας περιοχής στην Ιβηρική χερσόνησο και στην αντιδημοκρατική αντιμετώπιση της Μαδρίτης. Θα μπορούσαμε όμως να καλύψουμε τα κενά του όλου θέματος ρίχνοντας μία γρήγορη ματιά στο παρελθόν.
Αρχές της δεκαετίας του ’90, η ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας εκφραζόταν από ένα μικρό κομμάτι των Καταλανών. Το ηθικό τους ήταν τότε ανεβασμένο με τους πετυχημένους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης του 1992.
Η αλλαγή ξεκίνησε από το 2003 όταν η τοπική κυβέρνηση μοιράστηκε σε έναν συνασπισμό αριστερών κομμάτων με καταλανική συνείδηση, η οποία ξεκίνησε τη σύνταξη ενός νέου καταστατικού αυτονομίας στην Καταλονία. Μέχρι τότε δεν υπήρχε η σκέψη της ίδρυσης ενός ανεξάρτητου κράτους αλλά η υπερίσχυση της ιδέας πως η Καταλονία είναι ένα άλλο έθνος, κάτι που προκάλεσε τη πρώτη δυσαρέσκεια στην Μαδρίτη. Οι αναμενόμενες αντιδράσεις της ισπανικής κυβέρνησης έριξαν λάδι στη φωτιά, αναζωπυρώνοντας την ιδέα της ανεξαρτητοποίησης.
Το 2010 άλλαξε η κυβέρνηση της Καταλονίας, η οποία πατώντας πάνω στην οικονομική κρίση και στην νεοφιλελεύθερη πολιτική της Μαδρίτης (με κυριότερο εκφραστή τον Ραχόι), άρχισε να συζητά ανοιχτά το θέμα της πλήρης απόσχισης Καταλονίας με Ισπανία. Αγκάθι στις σχέσεις Βαρκελώνης με Μαδρίτη ήταν η περικοπή των κοινωνικών δαπανών.
Το 2011, ο πρόεδρος της Καταλονίας Artur Mas προσπάθησε να πετύχει μία νέα συμφωνία χρηματοδότησης των Καταλανών με τον Ισπανό πρωθυπουργό Ραχόι, αλλά οι συζητήσεις απέτυχαν. Ο Καταλανός πρόεδρος έριξε το φταίξιμο στην Μαδρίτη κι έτσι στις 11 Σεπτεμβρίου του 2012 ξεκίνησε την καμπάνια για ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας, η οποία ολοκληρώθηκε με ένα δημοψήφισμα τον Νοέμβριο του 2014 χωρίς πρακτικό ή συμβολικό αποτέλεσμα. Αυτό οδήγησε την Καταλονία σε νέες εκλογές, από τις οποίες ξεπήδησε ένας νέος συνασπισμός με το σύνθημα Junts Per Si (Μαζί για το Ναι). Ο νέος κυβερνητικός συνασπισμός είναι αυτός που προκήρυξε το αυριανό δημοψήφισμα.
Αν το κοιτάξουμε από οικονομική πλευρά, στη συγκεκριμένη περίπτωση οι Καταλανοί είναι οι πλούσιοι της υπόθεσης. Εν μέρει η Καταλονία δεν επιδιώκει να αποκοπεί από την Ισπανία αλλά να την ξεφορτωθεί. Σ’ αυτό το κομμάτι, το δημοψήφισμα παίρνει μία περίεργη απόχρωση, οδηγώντας αρκετούς ευρωσκεπτικιστές σε μία ουδέτερη στάση (η αποσχιστική τάση της Καταλονίας δε διαφέρει με την αντίστοιχη της Λομβαρδίας στην Ιταλία).
Επίσης το δημοψήφισμα έχει κι έντονη πολιτική απόχρωση την οποία μας βρίσκει σύμφωνους. Οι Καταλανοί μ’ ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν στον αναρχοσυνδικαλισμό, στον Ισπανικό Εμφύλιο και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο, είναι φανατικά αντιμοναρχικοί. Το δημοψήφισμα γι’ αυτούς είναι μία μεγάλη ευκαιρία να αποτάξουν το στέμμα πάνω από τις πλάτες τους. Το συγκεκριμένο ζήτημα σίγουρα θα παίξει το δικό του σημαντικό ρόλο στην ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας.
Έπειτα είναι κι η αντιδημοκρατική αντίδραση της Μαδρίτης, η οποία δε δίστασε να στείλει την ισπανική αστυνομία για να συλλάβει Καταλανούς πολιτικούς και να κάνει κατάληψη σε δημόσια κτίρια προσπαθώντας να εμποδίσει το δημοψήφισμα, κάτι που έστρεψε περισσότερο κόσμο στην επιλογή του «Ναι».
Για να είναι αυτή τη φορά έγκυρο το δημοψήφισμα, δεν έχει οριστεί ποσοστό συμμετοχής ενώ η ερώτηση που θα τεθεί είναι ξεκάθαρη, «Θέλεις η Καταλονία να είναι ανεξάρτητο κράτος με δημοκρατικό πολίτευμα» με δύο απαντήσεις «Ναι» κι «Όχι».
Το αυριανό δημοψήφισμα στην Καταλονία έχει πολλές αποχρώσεις και τάσεις, προκαλώντας ένα μούδιασμα σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Μπορεί να μη γνωρίζουμε την έκβασή του αλλά σίγουρα έχει προκαλέσει ένα ακόμη μεγάλο ρήγμα στο ναυάγιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πάντως στην Αθήνα έχει ήδη φτάσει ο απόηχός του δημοψηφίσματος καθώς σε κεντρικό σημείο της πόλης έχουν κολληθεί σε στύλους και σηματοδότες, ψηφοδέλτια με το φλέγον αυτό ερώτημα συνοδευόμενο με τα δυο κενά τετραγωνάκια του Ναι και του Όχι να περιμένουν μία απάντηση.
