Αν και Χιακής καταγωγής, οι περισσότεροι τον γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια ως τον άνθρωπο που έστησε δύο μεγάλα -ίσως τα μεγαλύτερα- πολιτιστικά φεστιβάλ στη Χίο, με απεύθυνση σε μικρούς και μεγάλους και αναφορές σε ΜΜΕ πανελλαδικής εμβέλειας. Ο ίδιος πάντως, ο Δημήτρης Κοιλαλούς, διευθυντής του Chios Photo Festival και του φετινού Φεστιβάλ Τεχνών Δρόμου, δηλώνει φωτογράφος και όχι «φεστιβαλάς», παρόλο που πρόθεσή του είναι να στηθεί στη Χίο «κάτι μεγάλο», με πυρήνα τον πολιτισμό, ικανό να προσελκύει και να απασχολεί κόσμο. Ο Δημήτρης Κοιλαλούς, με αφορμή το τριήμερο Φεστιβάλ Τεχνών Δρόμου που ξεκινάει σήμερα, μίλησε στην «Απλωταριά» για τις δυσκολίες υλοποίησης των σχεδίων του, το έλλειμμα πρωτοποριακών καλλιτεχνικών παραστάσεων στην περιφέρεια και επισήμανε την ανάγκη ανάπτυξης κουλτούρας σεβασμού των δημοσίων χώρων.
Τα δύο χρόνια που δραστηριοποιήστε στο νησί μας, έχετε έρθει σε επαφή με πολλούς φορείς δημόσιους και ιδιωτικούς. Υπάρχει πρόσφορο έδαφος για τις ιδέες σας;
Είναι μια σύνθετη ερώτηση με δυο βασικά σκέλη: Το πρώτο είναι αναφορικά με την διοργάνωση και τους συνεργάτες και το δεύτερο αναφορικά με την υποδοχή που μπορεί να έχει το φεστιβάλ και το κοινό που μπορεί να ενεργοποιήσει.
Σχετικά με το πρώτο σκέλος –δηλαδή με την διοργάνωση- υπήρξε μια μάλλον χλιαρή υποδοχή με εξαίρεση κάποιους ανθρώπους που θεώρησαν ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό –και μάλιστα θα μπορούσε να είναι κάτι με προοπτική. Σε θεσμικό επίπεδο το μόνο ‘πρόσφορο’ έδαφος είναι η καλή διάθεση που ενίοτε υπάρχει από μεμονωμένους ανθρώπους από την αυτοδιοίκηση, που όμως δυστυχώς δεν συνοδεύεται πάντα από την αντίστοιχη καλή διάθεση τεχνικών ή υποστηρικτικών υπηρεσιών ·και βέβαια πάντα με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει οικονομική επιβάρυνση. Δυστυχώς ακόμα και αυτή η λίγη καλή διάθεση που μπορεί να ψαρέψει κανείς, χάνεται μέσα στον απίστευτο λαβύρινθο της γραφειοκρατίας.
Αναφορικά με την συνολική κινητοποίηση για την υποστήριξη των φεστιβάλ -το περσινό και το φετινό-, πάλι θεωρώ ότι είναι πολύ περιορισμένη και εστιάζεται κυρίως στους κύκλους της Φωτογραφικής Λέσχης της Χίου, ενώ κάλλιστα θα μπορούσε να υπάρχει μια πολύ ευρύτερη ανταπόκριση και υποστήριξη. Σε άλλα φεστιβάλ το δίκτυο των υποστηρικτών είναι πολύ μεγάλο όπως και η κινητοποίηση των εθελοντών και δεν περιορίζεται αποκλειστικά σε ανθρώπους που τους ενδιαφέρει το αντικείμενο του φεστιβάλ.
Σχετικά με την υποστήριξη από ιδιωτικούς φορείς θα φέρω ένα παράδειγμα: Στο πρώτο φεστιβάλ που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2015 ήθελα να έχω την υποστήριξη κάποιων ξενοδοχείων. Εννοείται όχι δωρεάν. Ήθελα να διεκδικήσω μια έκπτωση με αντάλλαγμα βέβαια μια ουσιαστική διαφήμιση. Αφότου λοιπόν έκανα ο ίδιος μια προφορική συζήτηση με τον ιδιοκτήτη που δήλωσε πρόθυμος να υποστηρίξει, όταν έφτασε η στιγμή και πήγαμε να συζητήσουμε τις τιμές των δωματίων -σημειωτέον ότι ενδιαφερόμουν να κλείσω ολόκληρο το ξενοδοχείο- αντί να δώσει μια τιμή με μια έκπτωση όπως θα περίμενε κανείς, έδωσε μια προσφορά χωρίς ούτε 1 λεπτό έκπτωση και μιλάμε για ολόκληρο το ξενοδοχείο εκτός σεζόν!
Αυτό, τηρουμένων των αναλογιών, εγώ δεν το θεωρώ ‘πρόσφορο’ έδαφος. Το αντίθετο θα έλεγα.
Tι καλά πράγματα θα δούμε στο Φεστιβάλ Τεχνών Δρόμου;
Βασικά θα δούμε σκίτσο και comics από τους καθηγητές της σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών Ορνερακη που ήρθαν προσκεκλημένοι του Chios Photo Festival. Ξέρετε κάνουν πολύ ωραία πράγματα εκεί… όμως θα είναι και μια ευκαιρία μαζί με την Φωτογραφική Λέσχη, ταυτόχρονα να ανοίξουμε λιγάκι το πεδίο της φωτογραφίας. Να το ανοίξουμε στα σχολεία… Να βάλουμε την φωτογραφική παιδεία στα σχολεία. Να σας πω κάτι: Ήδη από την δεκαετία του 1920, οι σοβαρότεροι θεωρητικοί έβαζαν την φωτογραφία σε πολύ περίοπτη θέση ανάμεσα στις Τέχνες και όχι μόνο αυτό. Ένας πολύ σοβαρός θεωρητικός της φωτογραφίας είχε πει ότι ο πραγματικός αναλφάβητος του μέλλοντος θα είναι αυτός που δεν μπορεί να αντιληφθεί την φωτογραφία. Βρισκόμαστε έναν αιώνα αργότερα από εκείνη την στιγμή, και η φωτογραφική παιδεία στην Ελλάδα είναι από ανύπαρκτη έως αρνητική!
Είναι κρίμα που τα παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην φωτογραφία και την φωτογραφική παιδεία. Και αυτό βέβαια δεν ‘βαρύνει’ τις κατά τα άλλα πολύ δραστήριες σχολικές δραστηριότητες Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, άλλα την ουσιαστική κεντρική έλλειψη εναλλακτικών μορφών παιδείας και επικοινωνίας. Στην Ελλάδα δυστυχώς έχουμε μείνει στον βαθμό του σχολείου και την αριστεία ακόμα και στο δημοτικό σχολείο, έχουμε μείνει στα θρησκευτικά και στην αριθμητική… δηλαδή πόσο πιο οπισθοδρομικοί μπορεί να γίνουμε?
Στο Φεστιβάλ όμως θα δούμε τοιχογραφία και graffiti. Βέβαια εμένα το graffiti δεν μου πολύ αρέσει και δεν συμφωνώ ιδιαίτερα ούτε με την τέχνη του graffiti ούτε και με την παρουσία του στον αστικό χώρο, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Το Graffiti είναι μια Τέχνη πολιτική· μια τέχνη που ξεκινάει από το πεζοδρόμιο και που περισσότερο ίσως από οποιαδήποτε άλλη, αντικατοπτρίζει τις κοινωνίες και την αγωνία τους.
Comics – φωτογραφία – graffiti αποτελούν τις κύριες εκδηλώσεις του φετινού Φεστιβάλ Δρόμου. Αν για τη φωτογραφία τα πράγματα είναι λίγο πιο ξεκάθαρα, comics και graffiti έχουν πάρει πια τη θέση που τους αξίζει ανάμεσα στις τέχνες;
Είναι ένα αντικείμενο που ειλικρινά δεν το ξέρω καλά. Σαφώς οι σύγχρονες Τέχνες διαθέτουν άλλη ‘γλώσσα’ από την κλασσική γλώσσα που γνωρίζουμε και που χρησιμοποιεί η Ζωγραφική, η γλυπτική, η ποίηση, το Σινεμά κλπ. Οι σύγχρονες τέχνες διαθέτουν έναν άλλον τρόπο, πολύ πιο σύγχρονο, πολύ πιο αντισυμβατικό και πολλές φορές πιο επαναστατικό.
Είναι η ίδια η φύση τους που τις κάνει επαναστατικές και «αντί-ελίτ». Ας μην ξεχνάμε ότι η Τέχνη είναι Επανάσταση… δεν είναι χαμομήλι…
Δυστυχώς το χάσμα μεταξύ της περιφέρειας και της πρωτεύουσας στον πολιτισμό παραμένει. Υπάρχουν τρόποι για γεφυρωθεί;
Αφενός είναι ζήτημα οικονομικό. Όσο λιγότερα κονδύλια φτάνουν στην περιφέρεια τόσο πιο πιθανόν είναι να μεγαλώνουν οι αποστάσεις.
Στις δύσκολες μέρες που ζούμε, ακούει κάνεις συχνά ότι η Τέχνη και ο πολιτισμός είναι πολυτέλεια: αυτή είναι μια αντίληψη που στην ελληνική περιφέρεια είναι πολύ συχνότερη. Δυστυχώς αυτό το ακούω ακόμα και από φίλους, Συνεπώς το ζήτημα μερικώς είναι οικονομικό, συνολικότερα όμως είναι ζήτημα παιδείας. Η περιφέρεια πάσχει από πάρα πολλά. Είναι σαν μια ξεχασμένη όμορφη νύφη που γερνάει και γίνεται όλο και περισσότερο συμπλεγματική· αναπολεί το παρελθόν και φοβάται το μέλλον.
Το σοβαρό υστέρημα σε υποδομές και προϋπολογισμό νομοτελειακά συνεπάγεται και διαφορά στις νοοτροπίες. Ο κόσμος απομονώνεται και γίνεται πιο κλειστός, πιο συντηρητικός και πιο περιχαρακωμένος. Επίσης γίνεται πιο προστατευτικός για την κοινωνία του και τον μικρόκοσμό του -που εν τέλει συνιστούν και την ταυτότητα του. Συνεπώς για να προστατεύσει τον εαυτό του και την ταυτότητά του, υπεραμύνεται αυτής της κοινωνίας –κι ας έχει τα τρωτά της σημεία και ας το γνωρίζει ο ίδιος αυτό. Έτσι, στην περιφέρεια αν είσαι διαφορετικός αναπόφευκτα περιθωριοποιείσαι σχεδόν ολοκληρωτικά. Γίνεσαι γραφικός –πράγμα που δεν συμβαίνει σε τόσο μεγάλο βαθμό στα μεγάλα αστικά κέντρα, τόσο για κοινωνικούς όσο και για πολίτικους λόγους. Βέβαια αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Φερειπείν τηρούμενων των αναλογιών, η Θεσσαλονίκη είναι πιο πρωτοπόρα από την Αθήνα η οποία στη προκείμενη περίπτωση την ακολουθεί σε πολλά.
Νομίζω ότι η ελληνική περιφέρεια πρέπει να ξεχάσει το ένδοξο-αδοξο- παρελθόν της και να κάνει ένα σοβαρό και θαρραλέο βήμα στο μέλλον.
Έχει γίνει συνήθεια στις μέρες μας, τα πολιτιστικά φεστιβάλ να γίνονται με την υποστήριξη χορηγών. Γιατί είναι αναγκαίες οι χορηγίες για τη διοργάνωση τέτοιων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων;
Χαίρομαι για αυτή την ερώτηση. Στις σύγχρονες δυτικές -δεν θα πω καπιταλιστικές- οικονομίες παρά πολλά πράγματα γίνονται μέσω τέτοιων υποστηρικτικών δικτύων. Μπορεί να είναι χορηγοί ή κάποιου τύπου κοινοτικά κονδύλια. Το βρίσκω λογικό. Υπάρχουν μεγάλες εταιρείες που επιθυμούν για δικούς τους λόγους -είτε για λόγους προβολής, είτε για λόγους ευαισθησίας, είτε για οτιδήποτε άλλο- να διοχετεύσουν κάποια κονδύλια σε δραστηριότητες που έχουν σχέση με τον πολιτισμό και την Τέχνη. Το βρίσκω και λογικό και χρήσιμο. Αυτό που βρίσκω καταστροφικό είναι μια νοοτροπία που υποστηρίζει ότι αυτοί που γίνονται χορηγοί επιθυμούν ‘να περάσουν’ την δική τους γραμμή. Δεν είναι έτσι. Όσες φορές είχα την ευκαιρία να συζητήσω τέτοια υποστήριξη ουδέποτε λογοκρίθηκα ή είχα περιορισμούς και υποδείξεις, σε αντίθεση με τοπικές κοινωνίες κλπ που σχεδόν πάντα θέλουν να ελέγχουν τι θα εκτεθεί!
Βλέπω το φεστιβάλ Φωτογραφίας του φίλου Παύλου Φυσάκη στην Κρήτη. Εκπληκτικό budget και χορηγοί –ένα τεράστιο φεστιβάλ. Δεν θα μπορούσε να γίνει ποτέ εάν δεν υπήρχε αυτή η υποστήριξη.
Εδώ στο δικό μας, ήμασταν πολύ μαζεμένοι. Παρολαταύτα είχαμε χορηγούς πραγματικά αναπάντεχους. Η Hellenic Seaways μας παρείχε όλα τα εισιτήρια και στα δυο φεστιβάλ. Δυο απανωτές χρονιές. Και το αντάλλαγμα ήταν απλώς η προβολή τους. Θεωρώ ότι λειτουργούν σωστά, όχι μόνο εμπορικά αλλά και με την σύγχρονη αντίληψη του marketing. Προσπάθησα να διεκδικήσω ακόμα περισσότερα –όχι πάντα οικονομικά. Δεν τα κατάφερα για διάφορους λόγους. Πιστεύω όμως ότι πρέπει να υπάρχει ανταποδοτικότητα και ότι η ανταποδοτικότητα δεν μετριέται πάντα σε χρήμα.
Η σχέση με τους χορηγούς είναι αρκετά πολύπλοκη. Βασικά όμως πρέπει να στηρίζεται σε εμπιστοσύνη και σεβασμό. Είναι πολύ σημαντικό ο χορηγός σου να ‘γνωρίζει’ ότι θα κάνεις τα πάντα για να του δώσεις την καλύτερη δυνατή προβολή.
Το παιχνίδι με τους χορηγούς είναι πολύ σοβαρό και πολύ σημαντικό. Είναι ο τρόπος με τον οποίον γίνονται πλέον αυτές οι συναλλαγής. Θεωρώ ότι είναι μια δίκαια και ανταποδοτική πράξη και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις πολύ πιο ανεξάρτητη από άλλες.
Φεστιβάλ Δρόμου εκτός από ζωντάνια και κέφι, σημαίνει και επανοικειοποίηση των δημοσίων χώρων. Στην εποχή μας, που ο κανόνας είναι η συρρίκνωση στην ιδιωτική μας σφαίρα, πόσο σημαντικό είναι να ανοίξουμε τους ορίζοντές μας στους κοινόχρηστους χώρους;
Αδιαμφισβήτητα το να κατοικεί κανείς την πόλη του είναι πολύ σημαντικό. Το να κατοικείς την πόλη σου όμως δεν είναι απλώς το να βγαίνεις έξω για ένα καφέ αλλά να την γνωρίσεις καλύτερα. Μπορεί ο καφές να είναι αναπόσπαστο στοιχείο της κουλτούρας μας, αλλά δεν πρέπει να υποβαθμίζεται όλο το ‘υπόλοιπο’.
Δυστυχώς σε ολόκληρη την Ελλάδα δεν έχουμε κουλτούρα του δημοσίου χώρου, πολύ δε περισσότερο δεν έχουμε αντίληψη του σεβασμού του δημόσιου χώρου. Τι να σας πω; Ότι απέναντι από την Πινακοθήκη, στο πίσω μέρος της Νομαρχίας Χίου, τα παρτέρια έχουν μετατραπεί σε δημόσια ουρητήρια και μάλιστα μέρα-μεσημέρι; Ενώ γύρω γύρω υπάρχουν δεκάδες καφέ και μαγαζιά με τουαλέτα; Ενώ οι δημόσιες τουαλέτες είναι 100 μέτρα μακρύτερα; Είναι ντροπή όλο αυτό το πράγμα.
Ας αρχίσουμε λοιπόν με την απλή γνωριμία με τον χώρο μας, τον κοινόχρηστο χώρο, και κατόπιν μπορούμε να συζητήσουμε για την αλλαγή των χρήσεων γης την οικειοποίηση του χώρου και άλλα τέτοια ωραία.
Η γνωριμία με την πόλη μας (που εν τέλει οδηγεί και στον σεβασμό για την πόλη μας και τον κοινό μας χώρο) είναι μια τάση που αρχίζει και διαφαίνεται σιγά-σιγά και στην Ελλάδα. Είναι κάτι που όλοι μας οφείλουμε να αναδείξουμε και να προωθήσουμε.
Το να βγει κανείς έξω στον δρόμο, να οικειοποιηθεί τους δημόσιους χώρους, να τους δει με διαφορετικό μάτι, να εμπνευστεί από αυτούς, να αντιληφθεί την αξία τους, την ομορφιά τους… ακόμα και να εκπλαγεί από το πόσο ευμετάβλητοι μπορεί να γίνουν και να αλλάξουν χρήσεις είναι πάρα πολύ σημαντικό. Έχω δει συναυλίες μέσα σε εκκλησίες, εκθέσεις μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους και σε εργοστάσια, θεατρικές παραστάσεις στην φύση ή σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις.
Αλλά όπως είπα και πιο πριν προέχει να αναπτύξουμε μια κουλτούρα που να είναι φιλική προς τον εγγύ μας χώρο και το άμεσο μας περιβάλλον.
