(ή γιατί στην κρίση χρειαζόμαστε το ΔΗΠΕΘΕ μας)
γράφει ο Τέλης Τύμπας
Το θέατρο δεν είναι πολυτέλεια στην κρίση, είναι κεντρικό για τη δημοκρατική διέξοδο απ’ αυτή. Δεν είναι περιφερειακό ζήτημα το διαγραφόμενο κλείσιμο ενός Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου (ΔΗΠΕΘΕ), με τη δημοτική αρχή της Χίου να μην αναλαμβάνει το δικό της μερίδιο στις δαπάνες ισχυριζόμενη ότι η κυβέρνηση δεν αναλαμβάνει τo δικό της και την κυβέρνηση και τους τοπικούς υποστηρικτές της να καλύπτονται πίσω από τον ισχυρισμό ότι ισχύει το αντίστροφο. Δημοκρατία και θέατρο προέκυψαν μαζί, είναι αδιαίρετα. Αυτό δεν αμφισβητείται, είναι κοινή γνώση. Αντιγράφω ενδεικτικά από το σχετικό λήμμα της πιο εύκολα προσβάσιμης εγκυκλοπαίδειας των ημερών μας (Wikipedia):
«Οι θεατρικές παραστάσεις στην αθηναϊκή δημοκρατία ήταν βαθιά ριζωμένες στην πολιτεία και τους δημοκρατικούς θεσμούς της. Αντίθετα με το ρωμαϊκό θέατρο, οι ηθοποιοί και τα μέλη της χορωδίας ήταν πολίτες. Οι κριτές ήταν πολίτες και κάθε πολίτης είχε τις ίδιες πιθανότητες να πάρει τη θέση του κριτή (αφού η επιλογή γινόταν με κλήρωση) και να αποφασίσει για την τύχη του κάθε έργου… Συνολικά θεωρούμενο το θέατρο, παρόλο που διαμορφώνεται στην εποχή των τυράννων, είναι θρέμμα της δημοκρατίας. Καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας του και ακμάζει σχεδόν μέσα σε έναν αιώνα, διαγράφοντας παράλληλη τροχιά με το ίδιο το πολίτευμα. Οι Αθηναίοι πολίτες συμμετείχαν στα όργανα της νομοθετικής, δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας, αλλά ταυτόχρονα, εντός του θεάτρου, βίωναν τη συλλογικότητα της δραματουργίας, ασκούνταν στην αντιπαράθεση ιδεών, στο διάλογο και την επικοινωνία. Η ίδια η πολιτεία με τη συμμετοχή της αναγνωρίζει τόσο την αισθητική όσο και την εκπαιδευτική αξία της θεατρικής τέχνης. Το δράμα άνθησε και έφτασε σε ύψη τελειότητας στην Αθήνα του 5ου αιώνα γιατί ακριβώς δεν ήταν περιθωριακή ή τυχαία κοινωνική δραστηριότητα προς τέρψιν εξίσου τυχαίων θεατών. Κατείχε κεντρική θέση στις σκέψεις και τις δαπάνες μιας συμπαγούς κοινωνίας. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το αττικό δράμα τελικά δεν ήταν μόνο μια μορφή τέχνης, όπως στη σημερινή εποχή, αλλά ένας κοινωνικός θεσμός. Πραγματώνεται, λοιπόν, η σύνδεση του τραγικού είδους με την πολιτική άνθηση, όταν ο ίδιος λαός συσπειρωμένος, όπως και στο θέατρο, γίνεται ρυθμιστής των πεπρωμένων του».
Για να υπάρχει μια «συμπαγής» κοινωνία, μια δημοκρατική κοινωνία, ένα θέατρο της πολιτείας, ένα ΔΗΠΕΘΕ, πρέπει να κατέχει «κεντρική θέση» στις σκέψεις αλλά και στις δαπάνες του δήμου (και της περιφέρειας) αλλά και της κυβέρνησης.
Κάτι επιπλέον για όσες κι όσους αναφέρονται στην αριστερά. Ας μη λησμονούμε ότι υπό πολύ δυσκολότερες κι από τις σημερινές συνθήκες για το λαό, επί ΕΑΜ, στο βουνό, η αριστερά θεώρησε δεδομένη προτεραιότητα την επένδυση στο θέατρο, για να γίνει ο ίδιος ο λαός ένας συσπειρωμένος ρυθμιστής των πεπρωμένων του. Αλλά και οι μεγαλύτεροι θεωρητικοί της αριστεράς δεν υποτίμησαν ποτέ την σημασία του θεάτρου. Μεταφράζω από το κομβικό Για τον Μαρξ του Λουί Αλτουσέρ, ένα κείμενο που γράφτηκε πριν μισό περίπου αιώνα, το οποίο μεταφράστηκε και εκδόθηκε πρόσφατα από την άξια ομάδα του Εκτός Γραμμής:
«Ο Μπρεχτ ήθελε να δημιουργήσει μια νέα σχέση μεταξύ κοινού και του έργου της παράστασης: μια σχέση κριτική και ενεργή. Ήθελε μια τομή με τις κλασικές μορφές της αναγνώρισης, στις οποίες το κοινό κρέμεται από την τύχη του ‘ήρωα’ καθώς όλη η ενέργεια των συναισθημάτων του επικεντρώνεται στην θεατρική κάθαρση. Ήθελε να τοποθετήσει τον θεατή σε απόσταση από την παράσταση αλλά σε μια θέση που δεν θα του επέτρεπε ούτε να αποδράσει ούτε απλά να απολαύσει. Κοντολογίς, ήθελε να κάνει τον θεατή έναν ηθοποιό που θα ολοκλήρωνε το ημιτελές θεατρικό έργο, αλλά στην πραγματική ζωή».
Άνοιξη 2014, η πειραματική σκηνή του ΔΗΠΕΘΕ ανέβαζε στη Χίο Μπρεχτ, «Ας Μείνουνε τα Πράγματα Όπως Είναι». Παρακινώντας μας να αλλάξουμε τα πράγματα, έτσι ώστε να μην καταλήξει μια κοινωνία σε κρίση, η δική μας, στο φασισμό, όπως κατέληξε αυτή της Γερμανίας του μεσοπολέμου. Ημιτελές το έργο του ΔΗΠΕΘΕ καθώς δεν έτυχε (αυτοδιοικητικής και κυβερνητικής) πολιτείας που θα αναγνώριζε την κεντρικότητα των δαπανών του. Ημιτελές και το δικό μας έργο για μια πολιτεία που θα υποστηρίζει το θέατρο, για να την υποστηρίζει κι αυτό με τη σειρά του στην υπεράσπιση της δημοκρατίας.
