της Αναστασίας Στεφανάκη
Η λεβάντα στην είσοδο του σπιτιού μας άνθισε πριν λίγες εβδομάδες υπονοώντας μία άνοιξη που δεν ήρθε φέτος στην Ολλανδία. Η ανθοφορία της μου έφερε στο νου τη φίλη μου, Δέσποινα, στη Θεσσαλονίκη, η οποία ένα χρόνο περίπου πριν μου ανήγγειλε με ενθουσιασμό ότι ανακάλυψε ένα όμορφο καλλωπιστικό φυτό, τη “γαλλική λεβάντα”.
Οι περισσότεροι από εμάς αναγνωρίζουν ως λεβάντα το είδος Lavandula angustifolia, ένα από τα 39 είδη του γένους Lavandula, γνωστό και ως “κοινή” ή “Αγγλική λεβάντα”. Παρά τα εμπορικά ονόματά της, η L. angustifolia έχει σχετικά περιορισμένη φυσική εξάπλωση εκτεινόμενη από τη ΒΑ Ισπανία μέσω της Ν Γαλλίας έως την ΒΔ Ιταλία. Καλλιεργείται όμως ευρύτατα, με αποτέλεσμα να έχει εγκλιματιστεί και σε άλλες περιοχές, γειτονικές ή πολύ μακρινές, όπως τα Ιμαλάια ή η Βενεζουέλα. Στην Ελλάδα απαντάται μόνο σε καλλιεργούμενη μορφή. Είναι η λεβάντα που έχουμε στους κήπους μας, χρησιμοποιούμε ενάντια στο σκώρο, ή της οποίας τα αιθέρια έλαια απολαμβάνουμε στην αρωματοθεραπεία και σε ποικίλα καλλυντικά και φαρμακευτικά σκευάσματα.
Παρακινούμενη από την ενθουσιώδη περιγραφή της “γαλλικής λεβάντας”, αναζήτησα το φυτό στα ανθοπωλεία της Θεσσαλονίκης διαπιστώνοντας ότι πρόκειται για τη Lavandula stoechas, γνωστή και με την εμπορική ονομασία “ισπανική λεβάντα”. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα Μεσογειακό φυτό, αυτοφυές και της Ελληνικής χλωρίδας. Είναι, μάλιστα, σχεδόν το μοναδικό αυτοφυές είδος λεβάντας που θα συναντήσει κανείς στην Ελληνική φύση*. Φύεται κυρίως στα νησιά του Αιγαίου και τις ανατολικές και νότιες παράκτιες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας. Η L. stoechas είναι το πρώτο είδος λεβάντας που χρησιμοποιήθηκε για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες, γνωστό ήδη στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους και κατόπιν τους Άραβες. Στις μέρες μας, παρότι οι θεραπευτικές ιδιότητές της και η χρήση των αιθερίων ελαίων της δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες, καλλιεργείται ευρέως για καλλωπιστική χρήση στην Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία.
Στη Χίο, η L. stoechas είναι ένα από τα κοινότερα αυτοφυή αρωματικά φυτά. Η ανθοφορία της στο νησί ξεκινά περίπου το Μάρτιο κατακλύζοντας σταδιακά με το έντονο μωβ χρώμα της τη Χιακή ύπαιθρο. Θα τη συναντήσουμε σε όλο το νησί από το επίπεδο της θάλασσας έως υψόμετρο 600 μέτρων, κυρίως σε θαμνώνες και πευκοδάση, σπανιότερα κοντά σε καλλιεργούμενα χωράφια ή ρεματιές. Σύμφωνα με τη μαρτυρία μιας γιαγιάς από το Πυργί, το “γρουνάι” (γουρουνάκι, ονομασία οφειλόμενη μάλλον στην παχιά συνεπτυγμένη ταξιανθία του φυτού) χρησιμοποιούνταν κατά το παρελθόν ως σαπούνι.
Μετά την αποκάλυψη της “γαλλικής λεβάντας” στη Θεσσαλονίκη, άρχισα να παρατηρώ στην Ολλανδία πόσο διαδεδομένη ως καλλωπιστικό φυτό – και όμορφη – είναι η L. stoechas. Και πήρα κι εγώ ένα φυτό για την είσοδο του σπιτιού, για να μου θυμίζει τη Χίο. Και ότι πρέπει να αναγνωρίζουμε το φυσικό πλούτο του τόπου μας προτού εντυπωσιαστούμε από ο,τιδήποτε “ξενικό” μας παρουσιάζεται.
* Στη Λέσβο και τη Χίο έχει καταγραφεί ακόμη ένα, σπάνιο, φυτό του γένους Lavandula, η L. pedunulata subsp. cariensis, η οποία μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν υποείδος της L. stoechas. Διακρίνεται από αυτή χάρη στον πολύ μακρύ μίσχο της ταξιανθίας της.
