γράφει ο Τέλης Τύμπας
Ο καταστροφικός σεισμός στο Νεπάλ ήλθε να προσθέσει μια επιπλέον διάσταση στο πολύπλοκο φαινόμενο της παρένθετης μητρότητας (surrogacy). Στην περίπτωση παρένθετης μητρότητας μια γυναίκα έχει συμφωνήσει να κυοφορήσει ένα έμβρυο για λογαριασμό άλλων. Το Νεπάλ ανήκει στις χώρες με ένα αξιοσημείωτο αριθμό γυναικών που συμφωνούν να γίνουν παρένθετες μητέρες, καθώς αυτό δεν απαγορεύεται από τη θρησκεία τους. Αρκετοί πλέον από το δυτικό κόσμο πληρώνουν για μια παρένθετη μητέρα από το Νεπάλ. Πληρώνουν το μισό περίπου ποσό απ’ ότι θα πλήρωναν για μια παρένθετη μητέρα σε κάποια από τις χώρες της Δύσης στις οποίες επιτρέπεται το φαινόμενο. Σύμφωνα με κάποιες δημοσιογραφικές εκτιμήσεις, η απόκτηση παιδιού μέσω παρένθετης μητέρας του Νεπάλ κοστίζει σήμερα κάτι σαν 80 χιλιάδες ευρώ, αντί για 150 περίπου χιλιάδες ευρώ που κοστίζει σε μια δυτική χώρα. Δεν είναι γνωστό πόσα από αυτά καταλήγουν στα χέρια της παρένθετης μητέρας από το Νεπάλ, σίγουρα πάντως αρκετά για να επιτρέψουν στην ίδια και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς της να γλυτώσει από τις συνέπειες της ακραίας φτώχειας για κάποιο χρονικό διάστημα. Αμέσως μετά τον πρόσφατο σεισμό, το Ισραήλ έστειλε στο Νεπάλ ένα αεροπλάνο για να διασώσει τα βρέφη από παρένθετες μητέρες. Τα βρέφη μεταφέρθηκαν εσπευσμένα στο Ισραήλ, οι παρένθετες μητέρες όχι. Καταγράφηκε έτσι μια ακραία εκδοχή της αντίληψης που διαχωρίζει απόλυτα την παρένθετη μητέρα από το βρέφος. Η αντίληψη δηλαδή που θεωρεί την παρένθετη μητέρα ως μια παρένθεση.
Το φαινόμενο της παρένθετης μητέρας έχει πολλές παραλλαγές, οι οποίες μπορεί να χαρακτηρίζονται από καθοριστικές διαφορές, τεχνικές και αντίστοιχα κοινωνικές. Το έμβρυο μπορεί να προέρχεται από ωάριο που δεν είναι της παρένθετης μητέρας (η θεωρούμενη κανονική περίπτωση παρένθετης μητέρας) ή όχι. Μπορεί το σπερματοζωάριο ή/και το ωάριο να προέρχονται από τους υποψήφιους γονείς, μπορεί και όχι. Συνήθως οι υποψήφιοι γονείς δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν, δεν αποκλείεται όμως να μπορούν να τεκνοποιήσουν με τον μέχρι σήμερα συνηθισμένο τρόπο αλλά να επιλέγουν την τεκνοποίηση μέσω παρένθετης μητέρας. Μπορεί το έμβρυο να προορίζεται για ετερόφυλα ή ομοφυλόφιλα ζευγάρια, μπορεί όμως για μονογονεϊκή οικογένεια. Η παρένθετη μητέρα μπορεί να προσφέρεται εθελοντικά (π.χ. λόγω συγγένειας, πολύ σπανιότερα λόγω φιλίας) ή μπορεί να συμφωνεί έναντι αμοιβής. Παρένθετη μητέρα και υποψήφιοι γονείς μπορεί να έχουν έλθει σε κάποια επαφή με ή χωρίς τη διαμεσολάβηση μιας εταιρείας. Μπορεί και να μη γνωριστούν ποτέ. Μπορεί να είναι από την ίδια χώρα ή μπορεί να είναι από πολύ διαφορετικές χώρες. Μπορεί η παρένθετη μητρότητα να γίνεται με βάση το νόμο, μπορεί παράνομα.
Το φαινόμενο δεν επιδέχεται εκτιμώ γενικευτικών απλουστεύσεων και σίγουρα δεν πρέπει να αξιολογηθεί με βάση την ευκολία του ηθικισμού και την συναφή με αυτήν βιαιότητα της άγνοιας (με πρώτο στόχο την επίθεση στο δίκαιο αίτημα των ομοφυλόφιλων ζευγαριών να τυγχάνουν των ίδιων δικαιωμάτων με τα ετερόφυλα). Προσωπικά δεν βλέπω κάποιο πρόβλημα στο να αποκτήσεις παιδί με μια παρένθετη μητέρα, βλέπω πρόβλημα στο να το αποκτήσεις με τρόπο που δεν περιλαμβάνει και την παρένθετη μητέρα στην ιστορία του παιδιού (και επομένως και στην οικογένειά του). Δεν είναι ένας ανοιχτός ορισμός της οικογένειας το πρόβλημα, αντιθέτως. Το πρόβλημα είναι ο αποκλεισμός από αυτόν τον ορισμό της παρένθετης μητέρας. θα επικαλεστώ εδώ μια προσωπική παρατήρηση από την μελέτη της ιστορίας της τεχνολογίας. Υπάρχουν αυτοί που θεωρούν την παρένθετη μητέρα ως παθητικό υποδοχέα, θεωρούν τη μήτρα της ένα ουδέτερο δοχείο. Δεν γνωρίζω κάποιο δοχείο που να ήταν παθητικό. Κάθε δοχείο το οποίο έτυχε να μελετήσω αποδείχτηκε ενεργό ως προς την διαμόρφωση του περιεχομένου του.
