Γιατί (και) η Χίος χρειάζεται μια σύγχρονη δανειστική βιβλιοθήκη

του Δημήτρη Αντωνόγλου

Πριν μερικές μέρες βρέθηκα στην παρουσίαση του πρώτου και εξαιρετικού βιβλίου του φίλου και συναδέλφου Αντώνη Σφαλή, μια ιστορία μυστηρίου με τίτλο «Το όνειρο της πεταλούδας», που έγινε στο βιβλιοπωλείο «Πάπυρος». Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, κατόπιν ερώτησής μου, ο συγγραφέας επιβεβαίωσε αυτό που γνωρίζουμε όλοι και από Ευρωπαϊκές στατιστικές: Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μικρό αναγνωστικό κοινό αναλογικά με τον πληθυσμό της και συγκεκριμένα το μικρότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Φαντάζομαι πως το φαινόμενο της μειωμένης αναγνωσιμότητας έχει πολλές αιτίες και ομολογώ πως δεν το έχω ερευνήσει διεξοδικά, αν και έχω σχετικές εμπειρίες και προσωπική άποψη για το θέμα.

Θέλω όμως να σταθώ σε μια από τις αιτίες αυτές. Πάσχουμε από βιβλιοθήκες. Και όταν λέω βιβλιοθήκες, δεν εννοώ σαν τη σημερινή Βιβλιοθήκη του Κοραή, που έχει μεγαλύτερη σημασία σαν μουσείο, ιστορικό κτίριο και κέντρο μελέτης της τοπικής ιστορίας και παράδοσης.

Εννοώ σύγχρονες δανειστικές βιβλιοθήκες, που χρηματοδοτούνται γενναία και ανανεώνονται τακτικά με ευρεία γκάμα βιβλίων, που δεν περιορίζονται στην κλασσική λογοτεχνία, τους βίους των αγίων και την πατριδογνωσία.

Μια βιβλιοθήκη χρειάζεται και νέα βιβλία. Σύγχρονα μυθιστορήματα ελλήνων και ξένων συγγραφέων, βιβλία για εφήβους, βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, επιχειρηματικότητας, πολιτικής, πληροφορικής και άλλων αντικειμένων. Βιβλία, που θα τραβήξουν ανθρώπους όλων των ηλικιών και των κοινωνικών ομάδων.

Για να γίνει η ανάγνωση συνήθεια, πρέπει να υπάρχει ένας χώρος σύνδεσης του παιδιού και του βιβλίου από μικρή ηλικία, με δραστηριότητες που θα προσελκύσουν τα παιδιά. Ειδικά οι μαθητές, έχουν ανάγκη ένα τέτοιο στέκι, από τη μια λόγω της στενής οπτικής των αναλυτικών προγραμμάτων και από την άλλη λόγω του κλεισίματος των σχολικών βιβλιοθηκών.

Σε μια τέτοια βιβλιοθήκη θα μπορούν να λειτουργούν παρουσιάσεις και διαδραστικές προσεγγίσεις διαφόρων θεματικών ενοτήτων, καθώς και λέσχες ανάγνωσης, που θα έχουν τη δυνατότητα να διοργανώνουν οι ίδιες ομιλίες και παρουσιάσεις βιβλίων.

Όλα αυτά, για να πραγματοποιηθούν με επιτυχία, προϋποθέτουν χώρους καλαίσθητους, κατάλληλα αρχιτεκτονικά σχεδιασμένους, προκειμένου να εξυπηρετούν το σκοπό τους, πεντακάθαρους, με σύγχρονα, ευρύχωρα και ελκυστικά αναγνωστήρια. Με άνετα εργονομικά έπιπλα, υλικοτεχνική υποδομή, καταρτισμένο προσωπικό, ενδεχομένως και με κάποιο αναψυκτήριο, σαν και αυτά που ζηλεύουμε όταν τα βλέπουμε σαν…αξιοθέατα σ’ άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, σκεπτόμενοι πόσο απέχουν από τις δικές μας βιβλιοθήκες.

Η ύπαρξη ενός τέτοιου χώρου μπορεί να είναι πολλαπλά ευεργετική για τον τόπο και τους κατοίκους του. Μπορεί να δείξει επίσης ότι το βιβλίο δεν είναι μια βαρετή ασχολία, αλλά αντίθετα αποτελεί ποιοτική ψυχαγωγία, η οποία μπορεί ταυτόχρονα να είναι και πρακτικά χρήσιμη.

Μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου και των ανθρώπινων σχέσεων, απαντώντας σε ερωτήματα που τα νομίζουμε άλυτα επειδή αγνοούμε τις απαντήσεις που έχει δώσει η επιστήμη. Επίσης, μπορεί να εμπλουτίσει την τοπική επιχειρηματική κουλτούρα.

Μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για τους νέους ανθρώπους και όχι μόνο, ώστε να ασχοληθούν με κάποια επιστήμη, τέχνη ή κάποιο νέο χόμπι.

Μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος κοινωνικοποίησης, διεξαγωγής συζητήσεων και γέννησης τέχνης.

Μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη προσωπικοτήτων που αμφισβητούν, διερευνούν, διασταυρώνουν, τεκμηριώνουν και αυτοβελτιώνονται.

Μια τέτοια βιβλιοθήκη ενδεχομένως θα μπορούσε να στεγαστεί σε κτίρια της βιβλιοθήκης του Κοραή, με την προϋπόθεση όμως να λυθούν προβλήματα, όπως η αύξηση του προσωπικού ώστε να λειτουργεί και απογευματινές ώρες, καθώς και η χρηματοδότηση και η ανακαίνιση του κτιρίου. Με αυτό τον τρόπο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα τρίγωνο παιδείας και πολιτισμού σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το 1ο Γυμνάσιο. Και –γιατί όχι;- θα μπορούσε στο μέλλον να γίνει αρχιτεκτονική ανάπλαση και πεζοδρόμηση της περιοχής.

Το ζήτημα πάντως είναι να γίνει και όχι, πού και ποιός θα τη διοικεί. Ένας τέτοιος χώρος δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαία επένδυση, που θα συμβάλλει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μας και θα πρέπει -κατά την ταπεινή μου γνώμη- να αποτελέσει προτεραιότητα των τμημάτων πολιτισμού και παιδείας της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και του υπουργείου παιδείας.