γράφει ο Κώστας Ζαφείρης
Ο Παναγιώτης, ας τον πούμε έτσι, είναι περήφανος για τον κήπο του. Τον περιποιείται, τον φροντίζει, τον καμαρώνει. Οι τριανταφυλλιές κλαδεμένες και στοιχημένες άψογα. Το γρασίδι κουρεμένο. Τα ποτιστικά του δουλεύουν άψογα. Δεν τσιγκουνεύεται χρήμα και κόπο. Ώρες ολόκληρες ασχολείται. Το έχει μεράκι που λένε. Στο πεζοδρόμιο, ακριβώς μπροστά στον κήπο δυο κακόμοιρες νεραντζούλες που κάποτε φύτεψε ο Δήμος και τις ξέχασε. Σκονισμένες, καχεκτικές από τη φετινή λειψυδρία. «Βρε χρυσέ μου άνθρωπε» του λες «δεν είναι κόπος να τους ρίξεις λίγο νεράκι με το λάστιχο, δεν τις βλέπεις που διψάνε;». Σε κοιτάζει κι απορεί. «Γιατί; Δικές μου είναι;».
Δεν είναι ακραία περίπτωση ο Παναγιώτης. Ούτε μεμονωμένη δυστυχώς. Είναι μια στάση που μας χαρακτηρίζει απέναντι στα δημόσια, στα κοινά αγαθά. Ό,τι είναι δυο βήματα από την πόρτα μας, δεν μας ανήκει, δεν μας αφορά. Άλλοι είναι υπεύθυνοι γι’ αυτό. Ό,τι είναι δημόσιο, δεν γίνεται κατανοητό ως κοινό αγαθό, αλλά ως κάτι ξένο. Ό,τι δεν μας ανήκει, δεν είναι κανενός. Μια στάση απότοκο ενός χρόνιου ατομισμού και εγωκεντρισμού.
Η στάση αυτή δεν χαρακτηρίζει μόνο σε ατομικό επίπεδο τον όποιο «Παναγιώτη». Διαπερνάει και τους θεσμούς. Από το κεντρικό κράτος μέχρι την αυτοδιοίκηση. Έτσι τα κοινά, τα δημόσια αγαθά γίνονται αντιληπτά ως ένα βάρος, ως κάτι που μπορούμε να εκποιήσουμε λειτουργώντας ως μεσιτικό γραφείο. Ο δημόσιος χώρος καταλαμβάνεται από δεκάδες τραπεζοκαθίσματα που μπορούν να αποφέρουν κέρδος. Σχεδιάζονται δρόμοι για παράδειγμα, που κακοποιούν βάναυσα την αισθητική του τοπίου. Γιατί; Γιατί το τοπίο ως κοινό αγαθό, δηλαδή όχι ατομικό, δεν ανήκει σε κανέναν. Εκποιούνται τμήματα της δημόσιας περιουσίας, μέσω των ποικιλώνυμων Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ. γιατί γίνονται κατανοητά ως βαρίδια που δεν προσφέρουν τίποτα.
Απουσιάζει εντελώς μια άλλη οπτική, μια διαχείριση με διαφορετικές αξίες. Μια διαχείριση με στόχο τη συλλογική ευημερία και, γιατί όχι;, τη συλλογική απόλαυση κοινών αγαθών. Για να το πούμε με ένα απλό παράδειγμα: ας πάψει να είναι μοναδικό κριτήριο για την ενοικίαση καντίνας στις παραλίες, η υψηλότερη οικονομική προσφορά, δηλαδή το κέρδος. Ας είναι επίσης ένα κριτήριο η διατήρηση των τιμών σε προσιτό επίπεδο, πράγμα θα επιτρέψει και στους μη έχοντες να απολαύσουν το κοινό αγαθό.
Ψιλά γράμματα, θα πει κάποιος χλευαστικά. Ίσως. Ας αναρωτηθούμε όμως μήπως ένας κήπος, που όλοι μαζί θα προσέχουμε και θα φροντίζουμε, που από κοινού θα απολαμβάνουμε, μήπως τελικά ένας τέτοιος κήπος είναι καλύτερος από τον επιδεικτικό, ατομοκεντρικό κήπο του Παναγιώτη…
* Όλα είναι κοινά – από τη διακήρυξη του Thomas Müntzer το 1525
