Ο κρίνος της θάλασσας, Pancratium maritimum

της Αναστασίας Στεφανάκη

Το φθινόπωρο είναι εδώ με τη σκέψη να ξεγλιστρά πότε-πότε στις καλοκαιρινές εξορμήσεις στη θάλασσα. Κάπου εκεί τον έχουμε δει και θαυμάσει λίγο πολύ όλοι. Στις ακτές της Βολισσού, στον Καρφά, στην Κώμη, στο Λιθί και αλλού. Είναι ο κρίνος της θάλασσας, Pancratium maritimum.

Η μοναδικότητά του φανερώνεται ήδη από το όνομά του. Η ονομασία του γένους, Pancratium, έχει ελληνικές ρίζες και δηλώνει «δύναμη», υπονοώντας σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές τις φαρμακευτικές του ιδιότητες είτε κατά άλλους την αντοχή στις αντίξοες συνθήκες της ζωής κοντά στη θάλασσα: έκθεση στους ισχυρούς θαλασσινούς άνεμους, συνεχής ψεκασμός από αλμυρό νερό και έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Η λέξη maritimum παραπέμπει στο βιότοπό του, ο οποίος είναι οι παραθαλάσσιες αμμουδιές της Μεσογείου, των Κανάριων Νήσων και της Μαύρης Θάλασσας.

Περνώντας απαρατήρητος μεγάλο μέρος του χρόνου, ο κρίνος της θάλασσας διαχειμάζει με τη μορφή βολβών που προστατεύονται σε μεγάλο βάθος μέσα στην άμμο. Ανθίζει περίπου από τα μέσα του καλοκαιριού έως και τις αρχές-μέσα του φθινοπώρου, εντυπωσιάζοντας με τα μεγάλα λευκά άνθη του τους επισκέπτες της παραλίας. Τις νύχτες, το άρωμα που αναδύουν τα άνθη του προσελκύει «άλλους επισκέπτες», τις νυχτοπεταλούδες της οικογένειας Sphingidae, οι οποίες είναι οι κυρίως υπεύθυνες για την επικονίασή του.

Παρότι παρουσιάζει σχετικά ευρεία εξάπλωση, ο κρίνος της θάλασσας δέχεται έντονες απειλές που προκαλούν τη συρρίκνωση των πληθυσμών του: υπερσυλλογή από ασυνείδητους επισκέπτες και καταπάτηση του βιοτόπου του για τουριστική, βιομηχανική και οικιστική ανάπτυξη. Η χαμηλή γενετική ποικιλότητα που έχει καταγραφεί στους πληθυσμούς του ανά τη Μεσόγειο τον καθιστά ακόμη πιο ευάλωτο στην πίεση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Ήδη στη γειτονική Ιταλία θεωρούνταν ότι έχει εξαφανιστεί έως ότου βρέθηκαν λίγοι εναπομείναντες πληθυσμοί. Στη Γαλλία, οι πληθυσμοί του έχουν μειωθεί σημαντικά εξαιτίας της οικιστικής ανάπτυξης των ακτών με αποτέλεσμα το είδος να τεθεί υπό καθεστώς προστασίας. Στην Ισπανία, η συνεχής υποβάθμιση των αμμοθινών εξαιτίας της αυξημένης καλοκαιρινής κίνησης έχει καταστήσει το είδος πλέον σπάνιο.

Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι κάπως καλύτερα. Ο κρίνος της θάλασσας έχει καταγραφεί σε 34 περιοχές του δικτύου NATURA2000 και συγκαταλέγεται στα «Άλλα Σημαντικά Είδη Χλωρίδας» του δικτύου. Εκτός του δικτύου NATURA 2000 η κατάσταση των πληθυσμών του δεν είναι λεπτομερώς γνωστή. Παρόλα αυτά, ήδη υπάρχει ανησυχία σε αρκετές περιοχές για μείωση της εξάπλωσής του. Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα έχει τεθεί υπό καθεστώς προστασίας, όπως για παράδειγμα στην Κρήτη ή το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου. Τοπικές προσπάθειες προστασίας του είδους με πρωτοβουλία τοπικών αρχών και ομάδων πολιτών έχουν γίνει και σε άλλες περιοχές, όπως για παράδειγμα στις Σποράδες, την Πελοπόννησο και τη Λάρισα.