Το 20ο μέρος του αφιερώματος του Βασίλη Αγιαννίδη στον Κάμπο της Χίου με τα σπίτια της οικογένειας Πετροκοκκίνου
Διαβάστε εδώ το εισαγωγικό σημείωμα του αφιερώματος
Οι Πετροκόκκινοι θεωρούνται από τους σύγχρονους ιστορικούς και από τους περιηγητές του 17ου και του 18ου αιώνα ως η σπουδαιότερη οικογένεια της Χίου. Κατάγονται, πιθανόν, από την βυζαντινή οικογένεια Κοκκίνου, όπως μαρτυρεί το όνομα τους το οποίο προήλθε από ένωση βαπτιστικού και επωνύμου. Στη Χίο βρίσκονται από τον 13ο ή τον 14ο αιώνα.
Η οικογένεια χωρίστηκε στους κλάδους των Αμαρτωλών, των Βλάχων, των Κατσαρών, των Κλειδά, των Μπόκα¹, των Νυφάκη και των Χατζηλουκή. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται συχνά και ο κλάδος των Πετροκοκκίνων-Κακών. Ο Δήμης Παύλου Πετροκόκκινος γράφει πως πρόκειται για ατομικό παρατσούκλι δύο κωφών θείων του, του κλάδου των Αμαρτωλών².
Η γενεαλογία της οικογενείας ξεκινά από το 1490 περίπου³. Στη Χώρα έμενε στην Απλωταριά και στον Εγκρεμό όπου η κατοικία των Πετροκοκκίνων-Αμαρτωλών εθεωρείτο ως η μεγαλύτερη της Χίου. Ερειπώθηκε στο σεισμό του 1881 και κατεδαφίστηκε κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα. Στον Κάμπο είχε 19 κτήματα τουλάχιστον. Από τις πέντε κτητορικές εκκλησίες της αυτή του Αγίου Βασιλείου στη Χώρα υπήρξε μητροπολιτικός ναός. Μια από τις μεσαιωνικές ιδιοκτησίες της βρίσκεται στα Πετρανά.
Ανάμεσα στους Πετροκοκκίνους συγκαταλέγονται λόγιοι, επιστήμονες, ανώτατοι κληρικοί και στρατιωτικοί καριέρας, Έλληνες, Οθωμανοί και Ρώσοι διπλωμάτες, βουλευτές, δήμαρχοι, δημογέροντες, τραπεζίτες, εφοπλιστές και έμποροι. Επτά Πετροκόκκινοι και πέντε σύζυγοι θυγατέρων Πετροκοκκίνων απαγχονίστηκαν το 1822 και ένας σκοτώθηκε το 1922 στην Μικρασιατική Εκστρατεία.
Μέλη της οικογενείας ανακηρύχθηκαν Ευεργέτες του Λωβοκομείου Χίου, Δωρητές των εκκλησιών του Αγίου Στεφάνου Παρισίων, της Αγίας Τριάδος στη Βιέννη, του Αγίου Νικολάου Ερμουπόλεως, της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ερμουπόλεως, του Αγίου Ιωάννου Δελλαγράτσιας Σύρου, των σχολείων της Χίου και των σχολείων του Κάμπου. Δεκατέσσερεις Πετροκόκκινοι τιμήθηκαν με παράσημα διαφόρων τάξεων του Τάγματος του Σωτήρος και ένας με μετάλλιο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας4.
Από τα τέλη του 18ου αιώνα ζούσαν στην Τεργέστη και στη Σμύρνη, ενώ κατά τον 19ο και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας, της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Ρωσίας, στη Μάλτα, στην Αλεξάνδρεια, στη Βιέννη, στην Κωνσταντινούπολη και στη Σύρο.
Στη Σμύρνη, ένα από τα ελάχιστα κτήρια που σώθηκαν από την ανοικοδόμηση των μεταπολεμικών δεκαετιών, είναι αυτό που στέγαζε έως το 1922 τη «Λέσχη των Πετροκοκκίνων», στο νούμερο 212 της νυν λεωφόρου Cemal Gürsel, όπου σήμερα εδρεύει η «Λέσχη Διδασκάλων» του Καρσιγιακά.
Ταφικά μνημεία των Πετροκοκκίνων βρίσκονται στη Χίο, στον Άγιο Βασίλειο, στον Άγιο Ισίδωρο των Πετροκοκκίνων, στην Αγιοδεχτεινή και στον Άγιο Ιωάννη Δρομοκαΐτη, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, στο Κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στη Σύρο, στην Κωνσταντινούπολη και στη Μασσαλία.
Ενδεικτική βιβλιογραφία: Philip Argenti, Libro d’Oro de la Noblesse de Chio, 1-2, London 1955, Γεωργίου Ζολώτα, Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, Αθήνα 1923, περιοδικό Πελινναίο, 50, Καλοκαίρι 2009, Δήμη Πετροκοκκίνου, Σημείωμα περί του οίκου των Πετροκοκκίνων-Γενεαλογία των Πετροκοκκίνων-Αμαρτωλών, Αθήνα 1901, Δήμη Πετροκοκκίνου, Τα Παλαιά Αρχοντικά Γένη της Χίου, Χιακά Χρονικά, 3, Αθήνα 1917, Mihail Dimitri Sturdza, Grandes Familles de Grèce, d’ Albanie et de Constantinople, Paris 1999.
1. Κορακάρης. Το περιβόλι του Ηρακλή Πήττα. Αναφέρεται στις σελίδες 206 και 246 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 23 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ράλλη, κατόπιν Πετροκοκκίνου, μετά Πήττα και έπειτα Χατζημικέ.
2. Άγιος Ισίδωρος. Αναφέρεται στη σελίδα 206 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 26 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερα 48 και 49 στο φύλλο Θ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Soffietti, κατόπιν Πετροκοκκίνου και μετά Καράβα. Το περιβόλι ανήκε στον κλάδο των Κατσαρών κατά τον Αργέντη και τον Smith και στον κλάδο των Κακών κατά τον Περρή. Πιθανόν και τα περιβόλια ανάμεσα σε αυτό του Αγίου Ισιδώρου και σε αυτό του Ηρακλή Πήττα να ανήκαν στην οικογένεια Πετροκοκκίνου εφόσον σε κατοικία υπάρχει υπέρθυρο ίδιο με αυτό στο κτήμα με αριθμό 38 στο τοπογραφικό του Smith.
Στο σκαρίφημα φαίνεται πιο καθαρά η εικόνα του πύργου από τα σωζόμενα στοιχεία του.
3. Γκιάζου. Νούμερο 15 στο τοπογραφικό του Smith σύμφωνα με τον οποίο ανήκε στον κλάδο Νυφάκη. Ο Ζολώτας αναφέρει πως υπήρξε και ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου-Βιτέλλα οπότε πιθανόν να πρόκειται για κτήμα που κάποτε ενσωματώθηκε σε αυτό με αριθμό 14 στο τοπογραφικό του Smith. Στη θέση του 15 υφίστανται σήμερα η αυλόπορτα και το κτήριο που καταγράφονται ως κτήμα αδελφών Μπουγδάνου, παλαιότερα ιδιοκτησία Βούρου, με αριθμό 31 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη και στις Αυλόπορτες του Κάμπου του Γιώργου Μουτσάτσου (Χίος 1989).
4. Κάμπος. Το «Νυφάκικο». Αναφέρεται στις σελίδες 179 και 204 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 37 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 14 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 26 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου, κατόπιν Ροδοκανάκη, μετά Πατρινού, έπειτα Βασιλειάδη και ύστερα Φαφαλιού.
5. Κάμπος. Αναφέρεται στις σελίδες 173 και 205 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 38 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 183 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 25 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Ροδοκανάκη, κατόπιν Ψιακή, μετά Πετροκοκκίνου, έπειτα Δημητριάδη και ύστερα Ξύδα. Το περιβόλι ανήκε στον κλάδο των Κατσαρών.
6. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 201 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 32 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 46 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου και κατόπιν Χαλκιά. Το περιβόλι ανήκε στον κλάδο των Αμαρτωλών.
7. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 203 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 31 στο τοπογραφικό του Smith. Αρχικά ιδιοκτησία Ροδοκανάκη η οποία ενσωματώθηκε σε αυτήν των Πετροκοκκίνων με νούμερο 32 στο τοπογραφικό του Smith.
8. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 202 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 30 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 27 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 44 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου και κατόπιν Κατσάλα. Το περιβόλι ανήκε στον κλάδο των Αμαρτωλών. Από την αυλόπορτα σώζονται η βόρεια παραστάδα και οι πεζούλες.
9. Κάμπος. Αναφέρεται στη σελίδα 274 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 61 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 195 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 57 στο φύλλο Ι΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Μαυροκορδάτου και κατόπιν Ανδρεάδη. Κατά τον Ζολώτα υπήρξε και ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου-Κλειδά.
10. Κάμπος. Αναφέρεται στις σελίδες 242 και 243 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 99 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερα 43 και 212 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερα 6 και 7 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Ιδιοκτησία Μικέ Ράλλη και κατόπιν Πατελίδα όσον αφορά το νότιο τμήμα του περιβολιού και Σεβαστής Ράλλη και κατόπιν Ατσάλη όσον αφορά το βόρειο τμήμα. Κατά τον Ζολώτα (Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, σελ. 604, Αθήνα 1923) υπήρξε παλαιότερα Πετροκοκκίνικο.
11. Κάμπος. Το περιβόλι «τ’Ανδριά της χήρας». Αναφέρεται στη σελίδα 208 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 106 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 72 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου, κατόπιν ενός Τούρκου Μπέη και μετά Σταυρινάκη.
12. Φραγκοβούνι. Το περιβόλι της «Αξεσκούφωτης» ή «Κουφογιάννικο». Αναφέρεται στις σελίδες 207 και 244 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 95 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου, κατόπιν Ράλλη, μετά Κουφογιάννη, έπειτα Βάκη και ύστερα Σκαπινάκη και Σαμαρά.
13. Σπηλάδια. Αναφέρεται στη σελίδα 208 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 162 στο τοπογραφικό του Smith. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου και κατόπιν Βαφειάδη.
14. Σπηλάδια. Το κτήμα του Ανδρέα Πετροκόκκινου. Αναφέρεται στις σελίδες 315 και 319 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 160 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 293 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 31 στο φύλλο Δ΄ στο χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Βλαστού, κατόπιν Πετροκοκκίνου, μετά Σταυρινάκη και έπειτα Γκιάλη.
15. Σιερό. Αναφέρεται στη σελίδα 206 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 167 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 307 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 39 στο φύλλο Ε΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Αρχικά ιδιοκτησία Πετροκοκκίνου, κατόπιν Κοντογιάννη και μετά Κλειδά. Κατά τον Ζολώτα υπήρξε και ιδιοκτησία Μουτσάτσου. Το περιβόλι ανήκε στον κλάδο των Κατσαρών. Φωτογραφίες
16. Σιερό. Αναφέρεται στη σελίδα 201 στον Κάμπο του Περρή και σαν «τα Πετροκοκκίνικα» στο τοπογραφικό του Ζολώτα, με νούμερο 179 στο τοπογραφικό του Smith και με νούμερο 23 στο φύλλο Γ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Το περιβόλι ανήκε στον κλάδο των Αμαρτωλών.
17. Καλαμβάκα. Αναφέρεται στη σελίδα 204 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 195 στο τοπογραφικό του Smith, νούμερο 321 στο τοπογραφικό του Ζολώτα και νούμερο 52 στο φύλλο Γ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη. Σύμφωνα με μαρτυρίες απογόνων της οικογενείας ανήκε στους Φραγκόπουλους. Το μεγαλύτερο τμήμα του πύργου κατεδαφίστηκε κατά την κατασκευή του αεροδρομίου. Η σωζόμενη έπαυλη ανοικοδομήθηκε μετά τον σεισμό του 1881 από τον Ζωρζή Δρομοκαΐτη, σύζυγο της Ταρσής Φραγκοπούλου και κουνιάδο της Κλεοπάτρας Πετροκοκκίνου.
18. Καλαμβάκα. Αναφέρεται στις σελίδες 204 και 370 στον Κάμπο του Περρή, νούμερο 186 στο τοπογραφικό του Smith και νούμερο 320 στο τοπογραφικό του Ζολώτα. Ένα τμήμα του ενσωματώθηκε μεταγενέστερα στο Σουρέδικο και ένα άλλο στο Σαλβάγικο.
19. Τάλαρος. Το περιβόλι της Παναγίας της Στρατείδαινας. Αναφέρεται στη σελίδα 199 στον Κάμπο του Περρή και με νούμερα 33 και 34 στο φύλλο Γ΄ στον χάρτη του Μαστοράκη.
20. Ο Περρής αναφέρει με επιφυλάξεις πως πιθανόν και το κτήμα Ανδρεάδη στο Σιερό, με αριθμό 180 στο τοπογραφικό του Smith, να υπήρξε ιδιοκτησία των Πετροκοκκίνων (σελίδα 669).
21. Ο Ζολώτας αναφέρει πως οι Πετροκόκκινοι του κλάδου των Κατσαρών είχαν και ένα περιβόλι που είναι γνωστό σαν Φραγκάκικο (Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, σελ. 603, Αθήνα 1923). Πρόκειται ίσως για το κτήμα Φραγκάκη στου Γκιάζου ή το κτήμα Φραγκάκη στον Φασολά, με νούμερα 41 στο φύλλο Η΄ στον χάρτη του Μαστοράκη και 204 στο τοπογραφικό του Ζολώτα αντίστοιχα. Ο Περρής γράφει στη σελίδες 223 και 651 πως το Φραγκάκικο στου Γκιάζου ανήκε διαδοχικά στην οικογένεια Crocia και στην οικογένεια Σκυλίτση.
22. Ο Ζολώτας αναφέρει πως οι Πετροκόκκινοι του κλάδου των Κλειδά είχαν και το περιβόλι του Α. Μαμούνη το οποίο δεν εντοπίστηκε (Η Ιστορία της Χίου, 1 Β, σελ. 604, Αθήνα 1923).
Συζήτηση4 Σχόλια
Hello, my name is Michel Petrocokino (petrokokkino). I leave in France. I am very interesting by your text, but I can’t read the greek caracters !!!
Can you just tell me a few words in english ?
I know that my family come from chios. They leaved the island in 1822. I came to chios in 2007, i visited the island , it was amazing for me..
I know the history of the island and I have a genealogic book of my family.
I suppose that all the photo represent propriety of petrokokkino family ?
Thank you Vasilis for your answer
Bonjour. Merci d’avoir laissé un commentaire. Il s’agit naturellement des photos des proprietés de la famille Petrocochino à Kampos. Donnez-moi une adresse mail et je vais vous faire une traduction en français.
Vassili Ayannides
Καλημέρα σας,διάβασα μέ πολύ ενδιαφέρον τό άρθρο σας γιά τήν οικογένεια των Πετροκόκκινων.Ονομάζομαι Γεώργιος Σιμίτας και τό πατρικό όνομα της μητέρας μου είναι Αθηνά Πετροκοκκίνου του Γεωργίου,μέ καταγωγή από την Σμύρνη.Η μητέρα μου βρίσκεται εν ζωή,είναι 88 ετών και κατοικεί στήν Καβάλα.Σας παρακαλώ πολύ αν έχετε περισσότερες πληροφορίες για την οικογένεια των Πετροκόκκινων ή γνωρίζετε άν υπάρχει τρόπος νά μάθουμε γιά το γενεαλογικό δένδρο αυτών,επικοινωνήστε μαζί μου.Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων.Μέ εκτίμηση, Γεώργιος Σιμίτας.Τό τηλέφωνό μου είναι τό :6975848576.
Καλημέρα σας,
Διάβασα επίσης με ενδιαφέρον το πολύ κατατοπιστικό άρθρο σας. Ενδιαφέρθηκα λόγω της συγγένειας της οικογένειας Πετροκόκκινου με την οικογένεια Καραθεοδωρή. Η μητέρα του μαθηματικού Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή ήταν η Δέσποινα Πετροκοκκίνου.