Μέσα από το σκόπευτρο ή την οθόνη της φωτογραφικής μηχανής κοιτάζουμε για να αποτυπώσουμε στο παραλληλόγραμμο ή τετράγωνο φωτογραφικό κάδρο αυτό που βλέπουμε. Δηλαδή μέσα στον οριοθετημένο χώρο του κάδρου πρέπει να απομονώσουμε και να προσαρμόσουμε αυτό που θέλουμε να καταγράψουμε. Σε αντίθεση π.χ. με τη κλασική ζωγραφική όπου ο ζωγράφος ξεκινά από ένα άδειο καμβά, προσθέτει χρώματα, δημιουργεί όγκους κτλ, χωρίς να έχει περιορισμούς από την πραγματικότητα. Η φωτογραφία δηλαδή κάθε φορά επαναδημιουργεί το χώρο, σε άμεση συνάρτηση μ’ αυτό που είδε ο φωτογράφος και με τις δυνατότητες της φωτογραφικής μηχανής.
Μέσα στο πεδίο που περικλείεται από τις τέσσερις γωνίες του κάδρου, ο φωτογράφος πρέπει να δείξει αυτό που θέλει· με βάση αυτό που βλέπει πρέπει να δημιουργήσει ένα νέο χώρο,ο οποίος θα μπορεί να σταθεί αυτόνομα και ανεξάρτητα από την αρχική εικόνα-πραγματικότητα. Μέσα σ’ αυτόν θα κρατήσει τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν το δικό του βλέμμα. Όλα αυτά πολλές φορές μπορεί να γίνονται εξαιρετικά γρήγορα, αλλά μια φωτογραφία δεν εξαρτάται μόνο από τι στιγμή της λήψης, αλλά και από το πριν και το μετά. Ο φωτογράφος για να φτάσει στη στιγμή που πατάει το κουμπί, έχει κάνει μια σειρά από επιλογές: εξοπλισμό, χώρο, χρόνο, θέμα κτλ και μετά τη λήψη, επιλογή της συγκεκριμένης εικόνας, πιθανόν ανάμεσα σε πολλές άλλες παρόμοιες, επεξεργασία της ή όχι, κροπάρισμα ή όχι, τρόπο προβολής και παρουσίασης, συνδυασμό ή όχι με λόγο κτλ. Οπότε είναι πια μια δική του εικόνα, πόσο μάλλον αν το περιεχόμενο και η φόρμα συμβάλλουν σε ένα νέο τρόπο θέασης της πραγματικότητας ή κάτι έχουν να προσθέσουν στην διαμόρφωση του δικού του βλέμματος αλλά και στον τρόπο που βλέπει ο θεατής.
Αυτός ο νέος χώρος είναι σε άμεση συνάρτηση με τον χρόνο. Ο φωτοφράκτης, βασικό μέρος της φωτογραφικής μηχανής, μπορεί να μείνει ανοικτός από ένα κλάσμα του δευτερολέπτου -που είναι το πιο συνηθισμένο, έως μερικά δευτερόλεπτα, λεπτά ή ώρες. Σε αυτό το μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα στη φωτοευαίσθητη επιφάνεια αφήνει το ίχνος του το φως που πέφτει πάνω της.
Ενώ ο τρόπος που βλέπουμε μας δεσμεύει -η ανθρώπινη θέαση του κόσμου- στην γραμμική ροή του χρόνου, παρελθόν – παρόν – μέλλον, η φωτογραφία μπορεί να γίνει οθόνη που πάνω της προβάλλονται όλα ταυτόχρονα. Παραδείγματος χάριν δέκα δευτερόλεπτα της νυχτερινής πορείας ενός αυτοκινήτου γίνονται χρωματιστές γραμμές από τα φώτα του, το φως από το παρελθόν ενός αστέρα γίνεται μια φωτεινή καμπύλη.
Φωτογραφίζοντας επαναλαμβανόμενα το ίδιο θέμα, αυξάνοντας τον χρόνο έκθεσης στο φως, αποκαλύπτονται οι δυνατότητες της φωτογραφικής καταγραφής σε σχέση με την στιγμιαία καταγραφή της ανθρώπινης όρασης. Κάθε φωτογραφία περιέχει διαφορετική χρονική διάρκεια, (… 1/60», 60», 360», 60’…) προβαλλόμενη όμως στο ίδιο χωρικό πλαίσιο. Αυτή η εγγενής δυνατότητα της φωτογραφικής πράξης μπορεί να μας οδηγήσει σε μια διαφορετική θεώρηση της ροής του χρόνου. Δεν πρόκειται απλώς για τον χρόνο που περνά, δηλαδή για μια γραμμική αλληλουχία γεγονότων, αλλά για ένα διαρκές παρόν, όπου ο χρόνος γίνεται χώρος. Τα διαφορετικά αντικείμενα αφήνουν διαφορετικά ίχνη από αυτά που βλέπει ο άνθρωπος με τα μάτια του, διαμορφώνοντας έναν νέο χώρο.
Η φωτογραφική μηχανή είναι ένα ψυχρό μέσο καταγραφής, ένα μηχάνημα που στηρίζεται σε ένα πρόγραμμα, όπως όλες οι μηχανές· παίζοντας με τις δυνατότητές του και ουσιαστικά χρησιμοποιώντας το στα όρια του, μέσα από αυτή την αέναη ροή του φωτός· παίρνουμε διαφορετικές εκδοχές του ίδιου θέματος και δίνουμε χώρο στην λανθάνουσα ενέργεια που κουβαλά ο κόσμος που μας τριγυρίζει. Η φωτογραφική μηχανή παράγει εικόνες που στηρίζονται σε συγκεκριμένες ιδιότητες του φωτός, τα όποια συναισθήματα έχουν να κάνουν με τις ανθρώπινες αντιδράσεις στο οπτικό ερέθισμα της φωτογραφίας.
Έτσι εμείς οι χειριστές των μηχανημάτων, συναισθηματικοί και αλληλεπιδραστικοί με το περιβάλλον, αφήνοντας ουσιαστικά ανεξέλεγκτο το ποτάμι φωτός να σαρώσει την φωτοευαίσθητη επιφάνεια, ίσως επιστρέφουμε στην αρχαία μαγεία, που μας ξανοίγει στο υπερφυσικό και μας ελαφρώνει από το φόβο του θανάτου.
Την επόμενη παρασκευή: φωτογραφία τάξη και εντροπία
