γράφει ο Τέλης Τύμπας
Έστω ότι «Ποιός Μάρκο Πόλο; Αρχαίοι Έλληνες έφτασαν μέχρι την Κίνα και έδειξαν στους ντόπιους πως να φτιάξουν τον Πήλινο Στρατό». Έστω ότι ισχύουν τα περί «αρχαιολογικής βόμβας» και «συγκλονιστικής αρχαιολογικής ανακάλυψης» που διαβάσαμε τις προηγούμενες μέρες στο σύνολο σχεδόν των ελληνικών ΜΜΕ, ότι τον «τον Πήλινο Στρατό του Πρώτου Κινέζου Αυτοκράτορα τον έφτιαξαν Αρχαίοι Έλληνες», ότι «αρχαίοι έλληνες τεχνίτες εκπαίδευαν τους κινέζους τον 3ο αιώνα π.Χ.» (βλέπε, ενδεικτικά, το http://www.newsit.gr/kosmos/Sygklonistiki-arxaiologiki-anakalypsi-Ton-Pilino-Strato-toy-Protoy-Aytokratora-tis-Kinas-ton-eftiaksan-arxaioi-Ellines/664648).
Οι αρχαίοι έλληνες ήταν πράγματι πρωτοπόροι σε μια τεχνική, μια πολιτική τεχνική. Εφηύραν το σημαντικότερο, τη δημοκρατία. Για την ακρίβεια η δημοκρατία προέκυψε σε κάποιες μόνο από της πόλεις-κράτη της περιόδου της αρχαιότητας που αποκαλείται «κλασική» ή «ελληνική», με κορυφαία περίπτωση την Αθήνα του πέμπτου αιώνα. Μια μάλιστα δημοκρατία άμεση κι όχι αντιπροσωπευτική, μια δημοκρατία όμως που θεωρούσε αυτονόητη την εξαίρεση των πολλών ως δούλων αλλά και του συνόλου των γυναικών. Το «αρχαίοι έλληνες» περιλαμβάνει, συνήθως άκριτα, κοινωνίες με πολιτεύματα που είχαν ελάχιστη ή και καμία σχέση με τον τολμηρό πολιτικό πειραματισμό που παρήγαγε την πρώτη δημοκρατία στην κλασική Αθήνα.
Για ένα εισαγωγικό σχόλιο στη σχέση αρχαίας Ελλάδας και Κίνας, κάτι από τον Geoffrey Lloyd, καθηγητή ιστορίας της αρχαίας ελληνικής επιστήμης στο Cambridge, πρωτοπόρο στη σύγκριση της επιστήμης της αρχαίας Κίνας και της αρχαίας Ελλάδας. Μεταφράζω από την εισαγωγή του Demystifying Mentalities το απόσπασμα στο οποίο αναδεικνύει την κρίσιμη διαφορά μεταξύ της περιόδου που προετοιμάζει για τον πρώτο κινέζο αυτοκράτορα και της αντίστοιχης αρχαίας ελληνικής: «Αν και υπήρχε αξιοσημείωτη ποικιλία στις λεπτομερείς πολιτικές διευθετήσεις που προτάθηκαν ή υλοποιήθηκαν, βασιζόταν στην κοινή παραδοχή της ανάγκης για την ενοποίηση της Κίνας υπό τον έλεγχο ενός καλού ηγεμόνα. Από την άλλη πλευρά, στην Ελλάδα ο πλουραλισμός περιλάμβανε και μια ποικιλία διαφορετικών τύπων πολιτικής συγκρότησης, με ένα εύρος που ξεκινούσε από την πολιτική του ενός ανδρός κι έφτανε στην ακραία δημοκρατία».
Με αυτό το εισαγωγικό σχόλιο ως πλαίσιο, θα επιμείνω σε κάτι που είχα γράψει στο παρελθόν: «Για να διακριθεί κάποιος στους κοινωνικούς σχηματισμούς της αρχαιότητας, για να γίνει επώνυμος και να μείνει στην ιστορία, τον στίβο τον παρέχει η πολιτική. Η τεχνική είναι το ακριβώς αντίθετο, αυτό που έχει να κάνει με το ήρεμο περιβάλλον της ανώνυμης συλλογικής εργασίας, στο προϊόν της οποίας πρέπει να εξαλείφονται οι ατομικές διαφορές δεξιοτεχνίας. Αυτό που έχει απομείνει από τον Παρθενώνα αρκεί για να μην επιτρέπεται να υποθέτουμε ότι η αρχαιότητα δεν είχε τεχνική. Όπως όμως επιβεβαιώνεται από μια πιο προσεκτική παρατήρηση του ίδιου μνημείου, ο αρχαίος τεχνίτης δεν στοχεύει στη δεξιοτεχνία που θα τον ξεχωρίσει από τους ομότεχνους αλλά σε αυτή που θα δώσει τη δυνατότητα σε εκατοντάδες και ίσως χιλιάδες από αυτούς να εργαστούν ο ένας δίπλα στον άλλον χωρίς να μπορεί κάποιος να εντοπίσει διαφορά στο προϊόν» ( από το Ιστορίες της Τεχνολογίας του Εικοστού Αιώνα).
Αν ισχύει το παραπάνω, δεν μπορούμε να αποδίδουμε στους αρχαίους έλληνες μια σχέση με την τεχνική που χαρακτηρίζει τη νεωτερικότητα κι όχι την αρχαιότητα, μια σχέση που προβάλει προτεραιότητες που προσιδιάζουν στον ιστορικό καπιταλισμό εκεί που δεν υπήρχαν. Αναποδογυρίζοντας έτσι την ιεράρχηση των αρχαίων ελλήνων, φέρνοντας τα κάτω πάνω στη λογική τους σε σχέση με την τεχνική, αρνούμενοι το ότι αυτό που καθόριζε τη λογική τους ήταν η πολιτική γενικά και η πολιτική που αφορούσε την εφεύρεση της δημοκρατίας στην περίπτωση της κλασικής Αθήνας. Χάνοντας, ως αποτέλεσμα, ιστοριογραφικά την πρωτοπορία της αρχαίας Ελλάδας στην ιστορία της πολιτικής λόγω της εθνικιστικής διεκδίκησης στη σημερινή Ελλάδα της πρωτοπορίας στην ιστορία της τεχνικής. Διεκδίκηση που περνά συνήθως ασχολίαστη και γι αυτό είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, διεκδίκηση, ακριβώς γι αυτό, μιας εκδοχής εθνικισμού που επελαύνει.
