Ενεργειακοί συνεταιρισμοί ΑΠΕ: Μήπως η λύση που πρέπει να σκεφτούμε;

του Κώστα Βαττέ

Ο κλάδος της ενέργειας έχει έρθει για μια ακόμα φορά στο προσκήνιο, μετά τις τελευταίες δηλώσεις της κυβέρνησης σχετικά με τους ενεργειακούς της σχεδιασμούς και την πρόθεσή της να αναβαθμίσει τη θέση της χώρας ως ενεργειακού κόμβου.

Η πιθανή ιδιωτικοποίηση, βέβαια, μιας σειράς ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων της ΔΕΗ και η γενικότερη κατεύθυνση φιλελευθεροποίησης της ελληνικής αγοράς ενέργειας, αλλά και η διάθεση της κυβέρνησης για μηδενισμό των ΥΚΩ¹ μέχρι το 2020, δημιουργούν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το μέλλον των πετρελαϊκών σταθμών παραγωγής ενέργειας ή/και για το κόστος της ενέργειας στα νησιά και κυρίως στα πιο απομακρυσμένα, όπως η Χίος.

Το κράτος μέσω των αρμόδιων φορέων (ΑΔΜΗΕ, ΡΑΕ) δεν έχει ανοίξει ακόμα τα χαρτιά του σχετικά με τους σχεδιασμούς του στο Β.Α. Αιγαίο. Πάντως, το έργο μεγάλης κλίμακας «Αιγαία Ζεύξη» των βιομηχανικών αιολικών πάρκων που πρότεινε η πολυεθνική Iberdola για τα νησιά μας, παραμένει εκτός κρατικών σχεδιασμών (ΑΔΜΗΕ), τουλάχιστον μέχρι το 2026.

Για την αποφυγή επιστροφής σεναρίων φαραωνικών έργων βιομηχανικών ΑΠΕ στη Χίο, όπως αυτά που αντιμετωπίζουν σήμερα η Άνδρος, η Τήνος, η Νάξος και άλλα νησιά των Κυκλάδων – πέρα και έξω από την κλίμακα του νησιωτικού τοπίου και αναντίστοιχα με τις σαφώς μικρότερες ενεργειακές ανάγκες των νησιών – η τοπική κοινωνία, ο Δήμος και η Περιφέρεια πρέπει και μπορούν να πάρουν την κατάσταση της ενεργειακής παραγωγής και κατανάλωσης στα χέρια τους.

Η μεταβολή του ενεργειακού θεσμικού πλαισίου κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα (δυνατότητα δημιουργίας ενεργειακών συνεταιρισμών, αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου αυτοπαραγωγής ενέργειας κ.α.), μπορεί να επιτρέψει μετά και από τις κατάλληλες βελτιώσεις² του, τη συμμετοχή των τοπικών επιχειρήσεων, των νοικοκυριών και της τοπικής αυτοδιοίκησης στην ενεργειακή παραγωγή.

Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί αποτελούν ίσως τον δημοκρατικότερο και κοινωνικά υγιέστερο τρόπο εγκατάστασης ΑΠΕ, μεταβάλλοντας τους καταναλωτές ενέργειας από παθητικούς δέκτες, σε καταναλωτές- παραγωγούς που συνδιαμορφώνουν το ενεργειακό πλαίσιο. Κυρίως σε μικρές ή απομονωμένες περιοχές, όπως είναι οι νησιωτικές, επιτρέπουν, την ευκολότερη αποδοχή των ΑΠΕ, αφού αυτή γίνεται με βάση τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και μετά από διαβουλεύσεις με αυτήν. Έχουν, επίσης, οικονομικό όφελος για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις του τόπου και υπό συνθήκες επιτρέπουν την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας³ στα νησιά. Εξάλλου, οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί στην Ευρώπη υπερβαίνουν τις 2.000 και αντιπροσωπεύουν περίπου 650.000 πολίτες⁴.

Η διεθνής βιβλιογραφία έχει πλείστα παραδείγματα νησιωτικών περιοχών που έκαναν ενεργειακές μεταβάσεις σε τεχνολογίες ΑΠΕ προς όφελος και με την εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών. Σε πολλές περιπτώσεις αυτές οι ενεργειακές μεταβάσεις συμβάλλουν και στην τουριστική βελτίωση της εικόνας του νησιού, ως «πράσινου» προορισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων βιώσιμων μεταβάσεων είναι το δανέζικο νησί Σάμσο, αλλά και άλλα νησιά στη Βόρεια Ευρώπη και αλλού. Στην ελληνική πραγματικότητα ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση της Σίφνου.

Η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να μελετήσει τις αλλαγές του ενεργειακού πλαισίου, μόλις αυτές ολοκληρωθούν και να ενεργοποιήσει διαβουλεύσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς και με τη συμβολή συμβουλευτικών οργάνων, για μια ενεργειακή μετάβαση με τη συμμετοχή και προς το όφελος της τοπικής κοινωνίας.

---

¹ Οι χρεώσεις ΥΚΩ είναι χρεώσεις Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας, μεταξύ των οποίων είναι και αυτές που γίνονται στους καταναλωτές ενέργειας όλης της χώρας για να έχουν οι καταναλωτές των μη διασυνδεδεμένων νησιών τιμολογήσεις ίδιες ανά κατηγορία καταναλωτών με αυτές της ηπειρωτικής χώρας.
² Τέτοιες βελτιώσεις είναι για παράδειγμα οι προτάσεις της Greenpeace για το net-metering.
³ Για περισσότερες πληροφορίες για την κυκλική οικονομία (circular economy) δες εδώ και εδώ.
⁴ Βλέπε https://rescoop.eu/facts-figures-0