«Σύντροφε Μεγαλειότατε», μια υβριστική κατά βάθος πολιτική σάτιρα

του Ανδρέα Μιχαηλίδη

Το ΔΗΠΕΘΕ Βορείου Αιγαίου, ως κορυφαίο θεατρικό σχήμα του τόπου, οφείλει να επιλέγει και να παρουσιάζει έργα ανάλογα του κύρους που πρέπει να αντανακλά ως τέτοιος θεσμός. Παράλληλα, υποθέτω, πως τα έργα που παρουσιάζονται θα πρέπει να αφήνουν μηνύματα στον θεατή. Με την προσδοκία αυτή παρακολούθησα την Σαββατιάτικη παράσταση «Σύντροφε Μεγαλειότατε» του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Βορείου Αιγαίου.

Επιτρέψτε μου την καταγραφή των εντυπώσεών μου:

Τα έργο παρουσιάστηκε με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Αλέκου Σακελάριου. Ενός συγγραφέα που σημάδεψε τη μεταπολεμική πορεία του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου. Υπήρξε ένας ταλαντούχος συγγραφέας, ο οποίος έγραψε ελαφρές επί το πλείστον κωμωδίες, κάνοντας μεγάλες εμπορικές επιτυχίες.

Η πολιτική σάτιρα «Σύντροφε Μεγαλειότατε» τοποθετείται ιστορικά στις αρχές της δεκαετίας του ’60, με αναφορές στον υιό τότε βασιλέα Κωνσταντίνο, στην κραταιά βασιλομήτορα Φρειδερίκη και σε ένα απαξιωμένο πολιτικό σύστημα των λεγομένων αστικών κομμάτων, τα οποία ερίζουν αδιάκοπα για την εξουσία. Αν και το έργο, πρωταρχικά, εντάσσεται στο ιστορικό πλαίσιο που ανέφερα, με κάποια ευρήματα του σκηνοθέτη, επιχειρείται να αποκτήσει επικαιρότητα και στη σημερινή, σύγχρονη εποχή.

Μέχρι εδώ καλά! Όμως το ατόπημα του έργου, συγγραφέα και σκηνοθέτη κατά τη γνώμη μου, είναι ο ισοπεδωτικός τρόπος που προσεγγίζει την Αριστερά, του τότε και του σήμερα. Για μεν την Αριστερά του τότε, είναι γνωστός και επιβεβαιωμένος ιστορικά ο τρόπος που την αντιμετώπισε το πολιτικό σύστημα της εποχής. Μια Αριστερά καθημαγμένη και ηττημένη από τον Εμφύλιο, η οποία τιμωρήθηκε σκληρά με εκτοπίσεις, βασανισμούς, εκτελέσεις και δολοφονίες χιλιάδων οπαδών και στελεχών της. Μια Αριστερά που αγωνιζόταν να υπερασπιστεί στοιχειώδη δημοκρατικά δικαιώματα και να εγγυηθεί τις ελευθερίες που προέβλεπαν ακόμη και τα συντάγματα που ψήφιζαν τα αστικά κόμματα της εποχής. Αυτή την Αριστερά εμφανίζει ο συγγραφέας να συναλλάσσεται για την ανάληψη της εξουσίας, αυτή την Αριστερά παρουσιάζει να χρησιμοποιεί πανομοιότυπους τρόπους με τα αντίπαλα κόμματα (σχηματικά παρουσιάζονται οι εθνικιστές και οι δημοκρατικοί -κεντρώοι) για να βρεθεί στο «θρόνο». Μέσα από πανομοιότυπες επαναλήψεις, που κατά τη γνώμη μου προσδίδουν και την ανάλογη σεναριακή πενία στο έργο, όλα ισοπεδώνονται και όλοι εξισώνονται σε μια παθιασμένη μανία για την εξουσία.

Αλλά και η σχετική σκηνοθετική «προσαρμογή» του έργου στη σημερινή πραγματικότητα εμφανίζει την ίδια προβληματική. Το έργο παρουσιάζει μια ιδιότυπη επικαιρότητα, επικίνδυνη κατά τη γνώμη μου, για την παρούσα συγκυρία. Η Αριστερά εμφανίζεται να χρησιμοποιεί τις ίδιες μεθόδους για να έρθει στην εξουσία, μπαίνει στην ίδια μοίρα με όλους τους άλλους και τελικά ολοκληρώνει την πορεία της φτάνοντας να γίνεται ένα απόλυτο ομοιότυπο με τους εθνικιστές. Ακόμη και λογοπαίγνιο με τη λέξη «ΣΥΡΙΖΑ» δείχνουν τον προφανή στόχο. Η τοποθέτηση αυτή του τύπου «όλοι το ίδιο είναι», ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία, είναι κατά τη γνώμη μου εξαιρετικά επικίνδυνη. Όταν ο κόσμος εισπράττει μηνύματα απαξίωσης όλου του πολιτικού συστήματος συλλήβδην και φθάνει να χειροκροτεί στο φινάλε γενικόλογες δηλώσεις περί αγάπης και σεβασμού, νομίζω πως πρόκειται για να ένα φθηνό εφεύρημα απλά για να εκμαιεύσει κανείς τη «συμπάθεια» του θεατή.

Μπορεί το έργο, εισπρακτικά, να έχει επιτυχία. Μπορεί ο κόσμος να χειροκρότησε ατάκες του πραγματικά χαρισματικού πρωταγωνιστή. Αυτά όμως μπορεί να συνέβαιναν και σε επιθεωρήσεις περασμένων ετών, τύπου Δελφινάριου. Δεν μπορεί όμως να συμβαίνουν και για παραγωγές ενός ΔΗΠΕΘΕ.

Και μια παράκληση. Ας μην χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα στον αντίλογο για τα γραφόμενά μου το επιχείρημα πως το θέατρο πρέπει να είναι προσιτό και εύπεπτο από τον απλό λαό. Απαντώ εκ των προτέρων πως τέτοιους ρόλους ας τους αφήσουμε για τα πολλά θεατρικά εμπορικά σχήματα επιθεωρήσεων και βαριετέ. Ένα ΔΗΠΕΘΕ μπορεί να παρουσιάζει άλλης ποιότητας και στόχευσης έργα, προκειμένου, εκτός των άλλων, να δικαιολογεί και την κακοπληρωμένη παρουσία του.