του Μιχάλη Μπάκα
Περίπου 850 χιλιάδες πρόσφυγες πέρασαν στη χώρα μας το 2015, με το 29% από αυτούς (248χιλ) να είναι παιδιά. Στις αρχές του 2016 η Europol ανακοίνωσε ότι περισσότερα από 10.000 παιδιά προσφύγων που ταξίδευαν ασυνόδευτα χάθηκαν στην Ευρώπη του τελευταίους 18 έως 24 μήνες, διατυπώνοντας φόβους ότι πολλά εξ αυτών έχουν πέσει θύματα εκμετάλλευσης, ιδίως σεξουαλικής, από δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος.
Στην Αγιάσο της Λέσβου, στο κτιριακό συγκρότημα του πρώην σανατορίου, λειτούργησε από το 2008 έως το 2014 το μεγαλύτερο Κέντρο Φιλοξενίας ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων στην Ελλάδα, γνωστό και ως «Villa Azadi» (το σπίτι της ελευθερίας), όνομα που έδωσαν τα προσφυγόπουλα στο σπίτι που τους φιλοξένησε. Χιλιάδες παιδιά πέρασαν από τη Villa Azadi χωρίς ποτέ να δημιουργηθεί πρόβλημα με την τοπική κοινωνία, το αντίθετο μάλλον καθώς κάποια από αυτά τα παιδιά έμειναν στο νησί μόνιμα, προσπαθώντας να φτιάξουν τη ζωή τους. Δυστυχώς γραφειοκρατικά προβλήματα κρατούν κλειστή αυτή τη δομή φιλοξενίας με αποτέλεσμα το νησί που δέχτηκε εκατοντάδες χιλιάδες προσφύγων να βρεθεί χωρίς δομή φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων.
Βρεθήκαμε λοιπόν το 2016 στη Λέσβο χωρίς δομή φιλοξενίας για τους ασυνόδευτους ανήλικους με αποτέλεσμα να στοιβάζονται στη Μόρια σε ακατάλληλες συνθήκες ενώ μετά από μεγάλες πιέσεις κάποιοι από αυτούς φιλοξενούνται πλέον σε πρόχειρο καταυλισμό στον Μανταμάδο. Κάθε πρόσφυγας που διαπιστώνεται ότι είναι ανήλικος σύμφωνα με το νόμο και ύστερα από εισαγγελική παρέμβαση πρέπει να τεθεί υπό εποπτεία και επιμέλεια του κράτους. Το πρόβλημα υφίσταται και σε άλλες περιοχές στην Ελλάδα όπου εχει διαπιστωθεί το φαινόμενο να «φιλοξενούνται» ασυνόδευτοι πρόσφυγες μέχρι και σε κρατητήρια! Τους τελευταίους μήνες ανατίθεται η «φύλαξη» και εποπτεία ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων σε ΜΚΟ οι οποίες ενοικιάζουν κάποια σπίτια για τη φιλοξενία αυτών των παιδιών και προσπαθούν να κάνουν τη διαβίωση τους όσο γίνεται καλύτερη με εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες, προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης κλπ.
Το καλοκαίρι του 2016 στη Λέσβο είναι εντελώς διαφορετικό από το περσινό. Οι προσφυγικές ροές έχουν ελαχιστοποιηθεί και περίπου 3,500 πρόσφυγες έχουν μείνει στο νησί μετά τη συμφωνία Τουρκίας – ΕΕ, και φιλοξενούνται είτε στα 2 camp (Μόρια και Καρα-τεπέ) είτε σε δομές φιλοξενίας μέσα στην πόλη. Η κατακόρυφη μείωση του τουρισμού στο νησί έδωσε «πάτημα» σε ξενοφοβικές φωνές όπου με επιχειρήματα του στυλ «οι πρόσφυγες καταστρέφουν τη Λέσβο» ή «ο ανθρωπισμός κάποιων μας κατέστρεψε» προσπαθούν να πυροδοτήσουν ένταση στην κοινωνία του νησιού. Ο τουρισμός όμως δεν έπεσε μόνο στη Λέσβο αλλά και στη Χίο (γυρω στο 70% στα 2 νησιά) ενώ πολύ λιγότερη είναι η μείωση σε Σάμο και Κω, νησιά που δέχτηκαν μεγάλο αριθμό προσφύγων αλλά στηρίζονται πολύ περισσότερο στον τουρισμό από το δικό μας, καθώς ενδεικτικά για το 2015 η Σάμος είχε περίπου 350χιλ τουρίστες, η Κως πάνω από 1 εκ ενώ η Λέσβος περίπου 85χιλ. Η Σάμος και η Κως από ότι φαίνεται παρά τις πρώτες αρχικές ενδείξεις έσωσαν την τουριστική χρονιά. Σίγουρα λοιπόν το προσφυγικό επηρέασε τον τουρισμό του νησιού αλλά πρέπει να δούμε με σοβαρότητα και επαγγελματισμό το θέμα και να μην καταφεύγουμε σε φωνασκίες και δηλώσεις εντυπωσιασμού.
Τελευταίο παράδειγμα φοβίας απέναντι στους πρόσφυγες στη Λέσβο αποτέλεσε η προσπάθεια ενοικίασης μια οικίας για τη φιλοξενία ασυνόδευτων προσφύγων στην περιοχή της Γέρας, κάτι έχει γίνει εδώ και καιρό και στην πόλη της Μυτιλήνης, με την αντίδραση μέρους της τοπικής κοινωνίας, που στο πρόσωπο των ασυνόδευτων ανηλίκων «είδαν» όλα τα δεινά που έχουν βρει το νησί τα τελευταία 30 χρόνια.
«Τα μωρέλια μωρέ, να σώσουμε τα μωρέλια», φώναζε με μια πηγαία έκφραση, που έγινε είδηση σε όλο τον κόσμο, ο 70χρονος παππούς από τη Λέσβο τη μέρα εκείνη του Οκτώβρη που με βουρκωμένα τα μάτια έβλεπε παιδιά να χάνονται στον αγώνα τους να περάσουν το Αιγαίο με τις οικογένειες τους για να σωθούν από τη λαίλαπα του πολέμου. Συγκινητική ήταν η προσφορά των ψαράδων του νησιού στη διάσωση χιλιάδων προσφύγων τη δύσκολη αυτή περίοδο. Κάθε μέρα στη θάλασσα παράταγαν το μεροκάματο τους για να διασώσουν πρόσφυγες που θαλασσοπνίγονταν, χωρίς ποτέ να παραπονεθούν, χωρίς ποτέ να ζητήσουν αποζημίωση για τα «διαφυγόντα κέρδη».
Όταν μιλάμε για ανθρώπινες ψυχές δεν μπορείς να υπολογίζεις λογιστικά κέρδη και ζημίες και οι ψαράδες της Λέσβου το έδειξαν αυτό στην πράξη. Όταν ένα μωρό ζητά την αγάπη και τη στήριξη μας δεν μπορεί να βλέπουμε εάν θα «κονομήσουμε» από αυτό….
Με σύνεση και ψυχραιμία πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση χωρίς να ρίχνουμε λάδι στη φωτιά. Οι προσφυγικές ροές μπορεί στο άμεσο μέλλον να αυξηθούν και πάλι και εκεί πραγματικά θα είναι τα δύσκολα.
Ας κρατήσουμε λοιπόν τις καρδίες μας ανοικτές για αυτά τα μωρέλια, ο κάθε ένας από εμάς μπορεί. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Είτε θα τα βοηθήσουμε, είτε θα καταλήξουν σε κάποια φυλακή ή στα χέρια διακινητών και εκμεταλλευτών. Υπεύθυνοι είμαστε όλοι μας. Για να σώσουμε όλα τα μωρέλια σε πείσμα αυτών που δεν μπορούν να αντέξουν ότι μπορεί να υπάρξει ανιδιοτελής αγάπη στον κόσμο αυτό, πέρα από κομματικά οφέλη, ΜΚΟ, χρηματοδοτήσεις και μικροσυμφέροντα.
