Ακτοπλοϊκό και Λαϊκισμός

του Τέλη Τύμπα

Η μείωση των δρομολογίων στη γραμμή της ακτοπλοΐας που συνδέει Χίο και Μυτιλήνη με Πειραιά θα παγιωθεί (αν δεν επιδεινωθεί) αν δεν προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε την ιδεολογία που την τροφοδοτεί, ώστε να καταφέρουμε να αποστασιοποιηθούμε από αυτήν. Στην κατεύθυνση αυτή, κάποιες πρώτες σκέψεις.

Η μείωση των δρομολογίων στη γραμμή της ακτοπλοΐας που συνδέει Χίο και Μυτιλήνη με Πειραιά θα παγιωθεί (αν δεν επιδεινωθεί) αν δεν προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε την ιδεολογία που την τροφοδοτεί, ώστε να καταφέρουμε να αποστασιοποιηθούμε από αυτήν. Στην κατεύθυνση αυτή, κάποιες πρώτες σκέψεις.

Μια δρομολόγηση ενός πλοίου μπορεί να φαίνεται ζημιογόνα όταν τον λογαριασμό τον κάνει ο ιδιοκτήτης ενός πλοίου της ακτοπλοΐας. Ενδέχεται όμως να είναι στην πραγματικότητα κερδοφόρα, αν συμφωνήσουμε ότι η βάση για τους υπολογισμούς είναι η ευρύτερη οικονομία του νησιού που εξυπηρετείται από τη δρομολόγηση του πλοίου αυτού. Θα επικεντρωθώ εδώ στο παράδειγμα μιας μικρής επιχείρησης που βασίζεται στην καθημερινή δρομολόγηση πλοίου στη γραμμή που συνδέει Χίο και Μυτιλήνη με Πειραιά (π.χ. μια επιχείρηση που συμμετέχει σε ένα συνεταιρισμό παραγωγής προϊόντων βιολογικής γεωργίας ή κτηνοτροφίας, σε μια ομάδα συνεργαζόμενων αλιέων, σε ένα μικρό πλήθος επιχειρήσεων πολιτισμικού τουρισμού, μικρού μεγέθους, οι οποίες επικοινωνούν οριζόντια μεταξύ τους, με σκοπό να έλκουν επισκέπτες όλο το χρόνο).

Αν υπάρχει καθημερινό δρομολόγιο θα υπάρχει και η μικρή επιχείρηση, οπότε θα μπορεί να πληρώνει στο κράτος τον φόρο που της αναλογεί. Μέσω της διαμεσολάβησης του κράτους, ο φόρος αυτός θα μπορούσε να διατεθεί για την υποστήριξη της καθημερινής δρομολόγησης του πλοίου. Κι έτσι να υπάρχει και το καθημερινό δρομολόγιο και η μικρή επιχείρηση, η οποία δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς αυτό. Στο πλαίσιο μιας αλληλοϋποστήριξης, η οποία βασίζεται στην οργανωμένη παρέμβαση της κοινωνίας, μέσω ενός κράτους που λειτουργεί υπέρ του συλλογικού-δημοσίου συμφέροντος..

Ενώ λοιπόν το καθημερινό δρομολόγιο φαίνεται ζημιογόνο για την ακτοπλοΐα, στην πραγματικότητα θα μπορεί να μην είναι ζημιογόνο, καθώς η ζημιά του θα καλύπτεται από την φυσιολογική φορολόγηση ενός ευρύτατου εντέλει δικτύου μικρών επιχειρήσεων (που βασίζονται στο να υπάρχει καθημερινό δρομολόγιο). Η νεοφιλελεύθερη προσέγγιση που χαρακτηρίζει τα κόμματα της συγκυβέρνησης εκμεταλλεύεται μια σύγχυση δύο διαφορετικών πραγμάτων: του τρόπου που λογαριάζει ένας ιδιώτης και του τρόπου που λογαριάζει μια οργανωμένη κοινωνία. Μια κοινωνία όμως μπορεί να καλύπτει κάποιες ζημιές στο ατομικό επίπεδο όταν αυτές είναι προϋπόθεση για όφελος στο συλλογικό επίπεδο.

Κάθε μικρός επιχειρηματίας, όπως και κάθε νοικοκυριό, φροντίζει με κάθε τρόπο να μην ξοδεύει περισσότερα από όσα κερδίζει. Γι αυτό και αυθόρμητα ανησυχεί στην ιδέα της λειτουργίας με παθητικό. Ο νεοφιλελευθερισμός το εκμεταλλεύεται αυτό για να τους τοποθετήσει απέναντι σε μια φαινομενικά ζημιογόνα δρομολόγηση πλοίου της ακτοπλοΐας. Η δρομολόγηση όμως αυτή, όπως εξηγήσαμε παραπάνω, μπορεί να μην είναι τελικά ζημιογόνα. Ο νεοφιλελευθερισμός λειτουργεί επομένως εδώ ως ένας επικίνδυνος λαϊκισμός. Αξιοποιεί την ανησυχία του μικρού επιχειρηματία και του νοικοκυριού για να τους στρέψει ενάντια στο συλλογικό καλό, που είναι εντέλει και δικό τους καλό. Αυτό επιφέρει μείωση δρομολογίων, όπως αυτή που πλήττει τώρα τη Χίο και τη Μυτιλήνη.

Την ίδια στιγμή, η κρατική παρέμβαση υπέρ του δημοσίου συμφέροντος στοχεύει και σε κάτι ευρύτερο: την αποφυγή ενός φαύλου κύκλου ύφεσης που μπορεί να επιφέρει ο νεοφιλελεύθερος λαϊκισμός.

Αν μια αρχική ύφεση οδηγήσει σε μείωση της ζήτησης των διαθέσιμων δρομολογίων, τότε υπάρχουν δύο ενδεχόμενα. Αποδοχή της ύφεσης, αποδοχή της μείωσης των δρομολογίων, συρρίκνωση της οικονομίας, νέα δηλαδή ύφεση, περαιτέρω μείωση των δρομολογίων. Φαύλος κύκλος δηλαδή προς το ανεξέλεγκτα χειρότερο. Αυτό νομίζω βιώνει τώρα η Χίος και η Μυτιλήνη (και η χώρα γενικότερα), λόγω της ηγεμονίας μιας ακραίας μορφής νεοφιλελευθερισμού (όπως αυτός αποτυπώνεται στην φιλομνημονιακή πολιτική). Και δεν θα έπρεπε να αποτελεί αιτία πανηγυρισμού το ότι τα δρομολόγια μειώθηκαν από τα 6 πέρσι στα 5 ή 4 φέτος, ότι δηλαδή η μείωση δεν είναι ακόμη πιο δραματική (π.χ. 3 δρομολόγια). Ένας τέτοιος πανηγυρισμός είναι επίσης λαϊκισμός. Αν δεν ηττηθεί η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, τα ακόμη χειρότερα είναι μπροστά μας.

Το εναλλακτικό ενδεχόμενο είναι η παρέμβαση του κράτους ώστε μια αρχική ύφεση να μην αναπαράγεται με διευρυμένο τρόπο. Με την κάλυψη της ζημιάς από τα φορολογικά έσοδα που αναφέρθηκαν παραπάνω, ώστε να αποφευχθεί ο εγκλωβισμός στο φαύλο κύκλο.

Δεν υποστηρίζω προφανώς κάποιο μοντέλο κρατισμού. Η αριστερά που με έχει εμπνεύσει ήταν ιστορικά ενάντια σε κάθε κρατισμό. Υπερασπίζομαι ένα δημόσιο το οποίο θα μπορεί να υποστηρίξει, μεταξύ άλλων, πολύμορφα δίκτυα οικονομικής ζωής που θα βασίζονται στη δημιουργικότητα των πολλών, στο πλαίσιο μιας οργανωμένης και αλληλέγγυας κοινωνίας. Όπως άλλωστε υπαινίχθηκα, αυτό που είναι ενάντια στις μικρές επιχειρήσεις είναι το ίδιο το νεοφιλελεύθερο κράτος. Το κράτος που κατά τη γνώμη μου χρειαζόμαστε θα πρέπει να είναι υπέρ μιας οικονομικής πολιτικής για τις ανάγκες των πολλών: δικτύων μικρών και δημιουργικών επιχειρηματιών που τοποθετούνται αντιπαραθετικά στο μεγάλο κεφάλαιο, συνεταιρισμένων πολιτών ή φορέων, κάθε είδους κοινοτικών, δημοτικών, συλλογικών εγχειρημάτων βιώσιμης οικολογικά οικονομίας, που βασίζεται στην ποιοτική και μόνιμη εργασία. Ας εμπιστευθούμε τη φαντασία μιας κοινωνίας που θα έχει απελευθερωθεί από τα σημερινά της ιδεολογικά δεσμά.