του Γιώργου Κάκαρη
«Έμπαινες μέσα και σ’ έπαιρνε η μπόχα από τα τσιγάρα της περασμένης νύχτας. Στο ημίφως ξεχώριζαν παλιά τραπέζια, καρέκλες, καθρέπτες, κάδρα και καντήλια. Λουλούδια παντού. Λουλούδια φρέσκα, ολοζώντανα, κομμένα το απόγευμα στ’ ανοιξιάτικα χωράφια του νησιού. Νηπενθή, κυκλάμινα, τουλίπες, σπαθάκια και μαστιχάκια. Στη μέση του μεγάλου τοίχου μια γοργόνα γκριζογάλανη, ελαφρά μαυρισμένη απ’ την καπνιά, με την ουρά στα κύματα και τους αγκώνες στην ακρογιαλιά, συλλογίζονταν: στεριά ή θάλασσα; Κόμμωση ξανθιά, κουνουπίδι, μόδα του ’60».
Έτσι περιγράφει την ατμόσφαιρα στη Βαβέλ η Δέσποινα Τομαζάνη στο ομώνυμο διήγημά της που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο της «Το καφενείο των ψεμμάτων» των εκδόσεων Καστανιώτη. To μπαρ Βαβέλ στεγαζόταν στην οικία Ποδιά, αργότερα Κουρουνιώτη στη γωνία Κουντουριώτου & Φαβιέρου. «Το συγκεκριμένο σπίτι γνώρισε μέρες δόξας σχετικά πρόσφατα και λίγο πριν κατεδαφιστεί, όταν στο ισόγειό του λειτουργούσε το μπαρ Βαβέλ, το καλύτερο μπαρ στη Χίο, σύμφωνα με όσους το επισκέφθηκαν. Γέλια χαράς και μουσική ζωντάνευαν το γερασμένο κτίσμα με τους παλαιούς καθρέπτες και τις φίνες οροφογραφίες» έγραψε ο Βασίλης Αγιαννίδης στο 27ο τεύχος του περιοδικού «Πελινναίο».
Με τον Ακροβάτη να είναι ανοιχτός μόνο τους θερινούς μήνες, ο πάντα ανήσυχος Δημήτρης Σταμπόλος αναζήτησε έναν άλλο χώρο που θα μπορούσε να λειτουργεί καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Έχοντας περάσει 35 χρόνια από το άνοιγμα της Βαβέλ, η σύζυγος του, καθηγήτρια πιάνου και βασική χρηματοδότρια και αυτής της ιδέας του Σταμπόλου, Πόλυ, με τη μνήμη της φανερά εξασθενημένη μας είπε «Ο Δημήτρης ήθελε να φτιάξει ένα μαγαζί για να συχνάζουν οι πνευματικοί άνθρωποι, να έρχονται οικογενειάρχες να πίνουνε το ποτό τους με ησυχία». Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθησαν ακριβώς έτσι.
Ο Σταμπόλος νοίκιασε το τριώροφο στην οδό Κουντουριώτου 25 το 1981 με πλάνο στο ισόγειο να λειτουργήσει το μπαρ και στους πάνω ορόφους μια πανσιόν. Η ιδέα για τη δημιουργία του μπαρ άνηκε εξολοκλήρου στον ίδιο, ωστόσο η ιδέα για την πανσιόν ήταν του φίλου του Ισίδωρου Κιολέογλου, ιδρυτή του Ιωνικού Κέντρου, που αναζητούσε έναν καλαίσθητο χώρο για να διαμένουν οι προσωπικότητες που προσκαλούσε το Ιωνικό Κέντρο στις διαλέξεις που πραγματοποιούσε εκείνα τα χρόνια στη Χίο. Ένα χρόνο μετά, το μπαρ και η πανσιόν των 8 δωματίων με τις αντίκες κρεβάτια με ουρανό, την ξεχωριστή διακόσμηση και τους γυάλινους πολυελαίους που έπαιζαν μουσική καθώς πάλλονταν από τον αέρα άνοιξε για το κοινό της Χίου. «Νονός» της Βαβέλ θεωρείται ο Παντελής Καβύρης, που εμπνεύστηκε το όνομα του μπαρ από το γνωστό περιοδικό comics, που είχε κυκλοφορήσει εκείνη την περίοδο.
Η θέα προς τα δωμάτια του ξενώνα από τον κήπο της Βαβέλ
Η απόφοιτη της Σχολής Καλών Τεχνών Στέλλα Τσακίρη, επιμελήθηκε εξ ολοκλήρου το αρχικό στήσιμο του μπαρ και ανέλαβε τη λειτουργία του για ενάμιση χρόνο. Ο Σταμπόλος, λόγω των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε, αν και ιδιοκτήτης και σταθερός θαμώνας, δεν είχε τη διαχείριση του μπαρ και της πανσιόν, αλλά την παραχώρησε σε άλλα άτομα τα οποία του επέστρεφαν ένα μερίδιο από τα έσοδα, ως αντάλλαγμα. Απ’ τις εγγενώς χαλαρές συνεργασίες με διαχειριστές και υπαλλήλους δεν έλειψαν οι γκρίνιες, οι μουρμούρες, ακόμα και οι καυγάδες με τον Σταμπόλο και την Πόλυ, παρόλο που σήμερα όλοι μιλούν με τα καλύτερα λόγια και για τους δύο.
Εκτός της Στέλλας Τσακίρη, από τη Βαβέλ πέρασαν, είτε ως διαχειριστές, είτε ως εργαζόμενοι, ο γλύπτης Κώστας Ροζακής, οι μη χιακής καταγωγής φοιτήτριες Γιώτα Σεχίδου και Αλέκα Σιώπη, ο Θωμάς Καραμουσλής, αλλά και κάποιοι άλλοι που άφησαν το δικό τους στίγμα στα μαγαζιά της χιακής νύχτας μετά της θητεία τους στη Βαβέλ, όπως ο Γιάννης και η Χρυσάνθη (ιδιοκτήτες του ιστορικού ροκ μπαρ Neoclassico) και ο Μάριος Πιππίδης (για πολλά χρόνια dj στη Φαίδρα).
Τσαρουχική ατμόσφαιρα
«Το μπαρ ήταν πολύ απλά στημένο, είχαμε μέσα μπόλικα βιβλία, συλλογές κόμικς και ένα πιάνο δώρο από το ωδείο της Πόλυς […] παίζαμε κυρίως τζαζ και μπλουζ, άντε και στα μεγάλα κέφια λίγη προκλασσική μουσική, Χατζιδάκι, τέτοια πράγματα […] αν σε αυτά προσθέσεις και αρκετούς φαντάρους και ναύτες με τις στολές τους που ερχόντουσαν να ακούσουν αλλά και να παίξουν μουσική, η ατμόσφαιρα θα έλεγα ήταν αρκετά “τσαρουχική”» θυμάται η Στέλλα Τσακίρη.
Η απρόσμενη Jazz παρέλαση
1982. Ένα σουρεάλ περιστατικό διαδραματίστηκε με πρωταγωνιστές τους ναύτες ενός ναρκαλιευτικού, που μέχρι πρόσφατα ελλιμενίζονταν στη Χίο. Στο ναρκαλιευτικό υπηρετούσαν αρκετοί ναύτες με γνώσεις μουσικής, οι οποίοι στις εξόδους τους σύχναζαν στην Βαβέλ. Κάποιο απόγευμα θέλοντας να κάνουν έκπληξη στη Στέλλα Τσακίρη, έβαλαν τις στολές τους, φορτώθηκαν τα όργανά τους και ανηφόρισαν την οδό Κουντουριώτου παίζοντας Jazz σε όλη τη διαδρομή μέχρι τη Βαβέλ!
«Όταν μας έδειξε το μπαρ και την πανσιόν ο Δημήτρης [σ.σ. Σταμπόλος] ενθουσιάστηκα από τις αντίκες και τη διακόσμηση και χωρίς δεύτερη σκέψη του είπα ότι θέλουμε να συνεργαστούμε» θυμάται η Γιώτα Σεχίδου, τότε φοιτήτρια φιλολογίας με καταγωγή από τη Φλώρινα, που βρέθηκε στο νησί μας μαζί με τη φίλη της Αλέκα Σιώπη για να παρακολουθήσει τις διαλέξεις των σπουδαίων ζωγράφων Αλέκου Φασιανού και Γιάννη Τσαρούχη στο Ιωνικό Κέντρο.
Η κασέτα με το Imagine…
Οι φοιτήτριες Γιώτα Σεχίδου και Αλέκα Σιώπη ήρθαν στη Χίο για να παρακολουθήσουν καλλιτεχνικές διαλέξεις στο Ιωνικό Κέντρο. Έτσι, όταν η διαχείριση του μπαρ πέρασε στα χέρια τους, οι ενθουσιώδεις νέες βρέθηκαν απροετοίμαστες. Η κασέτα με το Imagine του John Lennon ήταν η μόνη που είχαν στις αποσκευές τους και ήταν αυτή η οποία έπαιζε ξανά και ξανά στη Βαβέλ, μέχρι να οργανωθούν καλύτερα και εμπλουτίσουν το μουσικό ρεπερτόριο του ιστορικού μπαρ.
Αριστερά πάνω στην vespa η Γιώτα Σεχίδου
και η συγκέντρωση κατά της επέκτασης του αεροδρομίου
Η Βαβέλ τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της είναι το στέκι της καλής κοινωνίας, σύμφωνα και με την επιθυμία του Δημήτρη Σταμπόλου. O καθωσπρεπισμός και το σοβαρός ύφος των θαμώνων δεν ταίριαζε όμως με το εκρηκτικό ταμπεραμέντο των δυο φοιτητριών, οι οποίες ήθελαν να προσδώσουν ένα πιο νεανικό χαρακτήρα στη Βαβέλ. Μια συγκέντρωση στον Δημοτικό Κήπο κατά της επέκτασης του αεροδρομίου, ήταν η ευκαιρία οι δυο φοιτήτριες να γνωρίσουν και να γνωριστούν καλύτερα με την τότε χιακή νεολαία. Μαζί με 2-3 γνώστες ρεμπέτικων τραγουδιών που συνάντησαν στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας, έστησαν βραδιές ζωντανής μουσικής που εξελίσσονταν σε ξέφρενα γλέντια, δίνοντας περισσότερη σπιρτάδα, αλλά και λαϊκό χρώμα στη Βαβέλ.
Ελευθεριακή, ιντελεκτουέλ και πάντα… ύποπτη
Στη Βαβέλ, εκτός από τους καλλιτέχνες και τους διανοούμενους, σύχναζαν πολλά από τα τότε «ανήσυχα πνεύματα» του νησιού, πρόσωπα που άνηκαν στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς, φιλελεύθεροι μεγαλοαστοί, γόνοι εφοπλιστικών οικογενειών, αλλά και άνθρωποι του περιθωρίου. Εκεί έπινε το ποτό του ο «δικός μας» Παντελής Θαλασσινός. Εκεί διασκέδαζε η επί σειρά ετών πρόεδρος του Φιλοτεχνικού Ομίλου Χίου, Ερμιόνη Πολυχρονοπούλου. Εκεί συναντούσε κανείς την σπουδαία πιανίστα Νέλη Σεμιτέκολο, καλή φίλη της Πόλυ Σταμπόλου. Εκεί έπαιζε φυσαρμόνικα ο Νώντας Ερκεκόνγλου, φαντάρος τότε και μετέπειτα ιδρυτικό μέλος των σπουδαίων Blues Wire. Εκεί σύχναζαν οι Τούρκοι εικαστικοί που επισκέπτονταν εκείνη την περίοδο τη Χίο. Εκεί περνούσαν τα βράδια που είχαν έξοδο αρκετοί ναύτες και στρατιώτες που δεν έβρισκαν άλλο μαγαζί που να μοιάζει στα μπαρ των μεγάλων πόλεων από όπου κατάγονταν. Εκεί μπορούσαν να διασκεδάσουν γυναίκες μόνες τους, χωρίς παρατράγουδα. Εκεί αναζητούσαν τουρίστριες τα καμάκια της εποχής. Εκεί ήταν αποδεκτοί οι ομοφυλόφιλοι.
«Η Βαβέλ ήταν χώρος έκφρασης πάρα πολλών πραγμάτων, διαφορετικών πραγμάτων» αναφέρει ο Καραμουσλής για το μπαρ με την πρωτοποριακή, για την εποχή, πολυσυλλεκτικότητα. Ανάλογα με τον διαχειριστή του μαγαζιού, το στίγμα του μπαρ μετατοπίζονταν λίγο, αλλά πάντα διατηρούσε το χαρακτήρα του προoδευτικού στεκιού που αγαπήθηκε από αρκετούς και κίνησε τις υποψίες σε περισσότερους.
Χαρακτηριστική της καχυποψίας για το νέο μπαρ είναι η ιστορία που μας διηγήθηκε η Πόλυ Σταμπόλου για τις κουρτίνες του μπαρ που είχε πλέξει η μητέρα του γλύπτη Θανάση Γεωργούλη. Το μοτίβο με τα γυμνά αγγελάκια που είχαν οι κουρτίνες, θεωρήθηκε άσεμνο από κάποιους γείτονες και έδωσε τροφή για σχόλια για τα ήθη του μπαρ. Οι διαμαρτυρίες δεν έλειψαν και γι’ αυτό μετά από λίγο η Στέλλα Τσακίρη για βάλει φρένο στην φημολογία, κατέβασε τις κουρτίνες «για να εξοικειωθούν οι περαστικοί και να παύσει η ανησυχία τους για το τι γίνεται εκεί μέσα». Η ιστορία αυτή επαναλήφθηκε λίγα χρόνια αργότερα. Ο Σταμπόλος είχε επανατοποθετήσει τις κουρτίνες, η λειτουργία της πανσιόν είχε σταματήσει, ενώ οι φήμες για το μπαρ οργίαζαν… Υπό την πίεση της περιρρέουσας αμφιβολίας για τα ήθη του μπαρ, ο Καραμουσλής θέλοντας να δώσει ένα τέλος στην καχυποψία αφαίρεσε μια για πάντα τα περιβόητα κουρτινάκια.
«Στο μπαρ ερχόταν το μεγαλύτερο καμάκι της Χίου, ο «Παυλάκης» με την παρέα του. Ήταν 3 νεαροί Χιώτες και ένας μεγαλύτερης ηλικίας. Γνώριζαν τουρίστριες, πίνανε και μετά κατέληγαν σε κάποια παραλία για να κάνουν sex, αφού τα ξενοδοχεία της πόλης δεν τους ήθελαν» θυμάται η Γιώτα Σεχίδου. «Νέα παιδιά ήμασταν και εμείς και θέλαμε να χαρούμε τη διαμονή μας στο νησί, να μην είμαστε όλοι μέρα στο μαγαζί. Έτσι, κάποια στιγμή πρότεινα στον Παυλάκη να αναλάβουν το μπούκινγκ των δωματίων, για να απελευθερωθούμε εμείς, με αντάλλαγμα να μπορούν να κοιμούνται τα βράδια στα δωμάτια…» μας εξομολογήθηκε η Γιώτα Σεχίδου.
Η Βαβέλ όμως βρέθηκε στο «στόχαστρο» και για άλλους λόγους. Μετά από μία εξαφάνιση όπλων σε στρατόπεδο του νησιού, η αστυνομία πραγματοποίησε έρευνα σε όλους τους χώρους της Βαβέλ, που βρίσκονταν στους πρώτους μήνες λειτουργίας της και θεωρήθηκε ύποπτη λόγω της συχνής παρουσίας στρατιωτών, αλλά και της ελευθεριακής κουλτούρας που πρέσβευε το μπαρ. Για την ιστορία να πούμε ότι τα όπλα δεν βρέθηκαν στη Βαβέλ, αλλά εντοπίστηκαν λίγες μέρες αργότερα, παρατημένα κάπου έξω από το στρατόπεδο.
Οι λεπτές ισορροπίες και το τέλος της Βαβέλ
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πως στη Βαβέλ μπόρεσαν να συνδυαστούν αρμονικά τόσο ετερόκλητα στοιχεία. Εκκεντρικοί εφοπλιστές και λούμπεν στοιχεία, κουλτούρα και underground, ρεμπέτικα και κλασσική, καμάκια και gay. «Ήταν ένας άλλος κόσμος τότε… η γενιά σας δεν μπορεί να τα καταλάβει αυτά» μας είπε ο Θωμάς Καραμουσλής επιχειρώντας να εξηγήσει την ανοχή στη διαφορετικότητα και την ελευθεριακή κουλτούρα του μαγαζιού.
«Η Βαβέλ ήταν το πρώτο μπαρ που δεν είχε “γυναίκες”» υπογράμμισε ο Θωμάς Καραμουσλής όταν του ζητήθηκε να περιγράψει το ύφος του μαγαζιού. «Ήταν το πρώτο μαγαζί στο οποίο μπορούσαν να βγουν κυρίες μόνες τους χωρίς να σχολιαστούν αρνητικά» συμπλήρωσε και υποστήριξε ότι η παρουσία της Στέλλας Τσακίρη την πρώτη περίοδο της Βαβέλ και η δικιά του το δεύτερο μισό της ζωής του μαγαζιού ήταν αυτές που εξασφάλιζαν τις ισορροπίες, κάτι που ωστόσο δεν έγινε με ανάλογη επιτυχία στο ενδιάμεσο διάστημα.
«Έπρεπε να βρίσκομαι στο μπαρ κάθε μέρα. Δεν τολμούσα να λείψω έστω και για λίγο γιατί όταν έφευγα το μαγαζί άλλαζε. Οι μισοί ήταν υπερευπρεπείς που ήθελαν να μετατρέψουν το μαγαζί σε τσαγερί και άλλοι μισοί παραήταν ελευθεριάζοντες…» μας είπε σχολιάζοντας τις «αντίρροπες δυνάμεις» του μαγαζιού ο Καραμουσλής, σημειώνοντας ότι η αναγκαιότητα για συνεχή παρουσία στο μπαρ τον κούρασε και ήταν ένας από τους κύριους λόγους που δεν επέλεξε να δώσει συνέχεια στη Βαβέλ, όταν το κτήριο άλλαξε ιδιοκτησία το 1992. «Προτιμήσαμε να κλείσουμε το μπαρ και να πάρουμε τα λεφτά της αποζημίωσης. Θα μπορούσα να στήσω τη Βαβέλ στο διπλανό κτήριο, αλλά δεν ήθελα. Είχα κουραστεί. Δεν μπορείς να ζεις όλη σου τη ζωή μέσα στη νύχτα».
Το κτήριο που επί δεκαετία φιλοξένησε την Βαβέλ δεν υπάρχει πια. Δεν αναστηλώθηκε όπως θα έπρεπε, αλλά υποβλήθηκε σε ριζικές μετατροπές από τους νέους ιδιοκτήτες του. Ο Βασίλης Αγιαννίδης με έκδηλη νοσταλγία σημειώνει «Το κτήριο ουσιαστικά κατεδαφίστηκε και αντικαταστάθηκε με ένα νέο κτίσμα, παρόμοιο με το παλαιό, χωρίς όμως τη χάρη του, ούτε βέβαια τις οροφογραφίες στους ορόφους, το περιβολάκι με τις μανταρινιές ή τα κεραμικά διακοσμητικά στους εξωτερικούς τοίχους».
Ευχαριστώ πολύ για την βοήθεια και τις πληροφορίες τους Βασίλη Αγιαννίδη, Θωμά Καραμουσλή, Παντελή Καβύρη, Μανώλη Στάθη, Γιώτα Σεχίδου, Πόλυ Σταμπόλου, Δέσποινα Τομαζάνη, Στέλλα Τσακίρη και Στέλιο Χαρίτο. Οι φωτογραφίες προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές.
