του Βαγγέλη Χαρίτου
Ο οικισμός Βαβύλοι(1) βρίσκεται στα νότια-νοτιοδυτικά της πόλης της Χίου ανάμεσα στους οικισμούς Νεοχωρίου και Θολοποταμίου. Η γειτνίαση με τους λόφους Ανέμωνα και Σκλαβιών δίνει από μακριά την εντύπωση πως είναι κτισμένος σε λάκκωμα. Ο οικισμός χωρίζεται σε γειτονιές που φέρουν τις ονομασίες Λιβάδι, Πύργος, Άγιος Νικόλας, Υπαπαντή, Τσουμπάρι, Γύρος, Άγιος Δημήτρης, Μοσχολούρι, τα Ραμαντάνη και Κατερίνη. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός του οικισμού ανέρχεται στους 209 κατοίκους. Από τον Ιανουάριο του 2011 αποτελεί την δημοτική κοινότητα Βαβύλων του νησιωτικού δήμου Χίου.
Για την ονομασία του οικισμού σώζονται οι εξής εκδοχές: Η πρώτη που μάλλον είναι η επικρατέστερη τη συνδέει με οικογένεια Βυζαντινή ή Γενουάτικη με το επώνυμο Βαβύλα ή Βάβουλα που είχε κτήμα στην περιοχή όπου ιδρύθηκε ο οικισμός(2). Η δεύτερη με ναό που υπήρχε στην περιοχή αφιερωμένο στον Άγιο Βαβύλα και των παίδων Αμμωνίου Δονάτου και Φαύστου που μαρτύρησαν μαζί του. Συνειρμικά η ομάδα των αγίων καλείται Άγιοι Βαβύλοι, λόγω του κορυφαίου αγίου της ομάδας(3).
Ο ακριβής χρόνος ίδρυσης του οικισμού είναι άγνωστος, όπως συμβαίνει με όλα σχεδόν τα χωριά της Χίου. Η παλαιότερη αναφορά περιηγητή είναι εκείνη του Joseph Pitton de Tournefort του 1701, που περιορίζεται στην συναρίθμηση των Βαβύλων με τα λοιπά χωριά του Κάμπου(4). Οι απόψεις νεωτέρων και σύγχρονων ερευνητών δεν συμπίπτουν, με αποτέλεσμα να επιτείνεται η σύγχυση: Ο καθηγητής αρχιτεκτονικής Χαράλαμπος Μπούρας αναφέρει τους Βαβύλους με τα χωριά που έχουν ιστορία από τα Γενουάτικα και ίσως τα Βυζαντινά χρόνια(5). Ο Γεώργιος Ζολώτας διέσωσε τοπική προφορική παράδοση που τοποθετεί τη δημιουργία του κατά τη διάρκεια της Γενουάτικης κατοχής (1346-1566). Σύμφωνα με αυτή ο οικισμός ιδρύθηκε από σκλαβιά, δηλαδή νεαρούς δούλους, που εργάζονταν στα γειτονικά γενοβέζικα κτήματα Σκλαβιών, Ανέμωνα κ.α. Όταν οι δούλοι αυτοί ενηλικιώνονταν απελευθερώνονταν και ελεύθεροι πια ίδρυσαν τον οικισμό(6). Τέλος ο Γ. Ζερβούδης θεωρεί πως ο οικισμός ιδρύθηκε μεταγενοατικα(7). Από στοιχεία που διασώζονται σήμερα στον οικισμό, όπως η επιβίωση του τοπωνυμίου «Πύργος» στο κέντρο του χωριού(8) ως ανάμνηση του κεντρικού του οχυρώματος και το μοναδικό σωζόμενο, αν και επισκευασμένο σε νεώτερη εποχή διαβατικο (βότα), στα ανατολικά της χωριοεκκλησιάς, πιστοποιούν την παλαιότητά του. Ο χώρος ίδρυσής του, σε χαμηλό ύψωμα με μικρή κλίση, μακριά από τη θάλασσα και αθέατο απ’ αυτήν, είναι στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη χρονολόγηση του τουλάχιστον κατά τη Γενουατική κατοχή. Την άποψη αυτή ενισχύει η φωτογραφία του οικισμού που ελήφθη από τους αδελφούς Καστάνια αμέσως μετά τον σεισμό του 1881, όπου αποτυπώνεται η μορφή του οικισμού, όμοια με εκείνη των σωζόμενων σήμερα οχυρωμένων οικισμών(9). Ακριβής εντοπισμός του σημείου όπου υψωνόταν το κεντρικό οχύρωμα του οικισμού και η πύλη ή οι πύλες, είναι ανέφικτος, λόγω της καταστροφής που επέφερε ο σεισμός του Μαρτίου του 1881. Η πιθανότερη θέση του αμυντικού πύργου είναι σε πλάτωμα στα νοτιοδυτικά του ναού του Αγίου Νικολαόυ, όπου η τοποθεσία «Πύργος». Ο αριθμός των πυλών περιορίζεται σε μια ή δυο, λόγω της περιορισμένης έκτασής του. Η μορφή του οικισμού ήταν εκείνη των οχυρωμένων χωριών της Χίου: Πυκνό κτίσιμο σε (σχετικά) επίπεδο έδαφος, με κυβικούς όγκους, ευρεία χρήση της θολοδομίας, γυμνές τοιχοποιίες και επίπεδα δώματα. Στην φωτογραφία δεν διακρίνονται τραβάκες, όμως είναι σχεδόν βέβαιο πως υπήρχαν, ενώ διακρίνονται νεωτερικά στοιχεία, όπως τετρακλινείς κεραμοσκεπές, στοιχείο που εισήχθη μετά τις σφαγές και τις καταστροφές των ετών 1822 και 1828. Η στέγαση με δικλινείς και τετρακλινείς κεραμοσκεπές χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κατά την ανοικοδόμηση μετά τον μεγάλο σεισμό.
Στο διάβα του χρόνου, τα δυο τραγικά γεγονότα του 19ου αιώνα σημάδεψαν την ιστορία του χωριού. Στη σφαγή του Απριλίου του 1822, κάτοικοι των Βαβύλων κατέφυγαν στον οχυρωμένο πύργο των D’ Andria, τον λεγόμενο και Φραγκόπυργο ή του Λουλακιού. Οι κλεισμένοι στον πύργο, αν και προέβαλλαν σθεναρή αντίσταση, σφαγιάστηκαν, μαζί με τους οικοδεσπότες(10). Όσοι κάτοικοι επιβίωσαν, υπέστησαν νέο πλήγμα μετά από πενήντα εννέα χρόνια, κατά τον τρομερό «Χαλασμό». Το χωριό σχεδόν ισοπεδώθηκε από τον εγκέλαδο, όπως μαρτυρεί η φωτογραφία των αδελφών Καστάνια. Υπήρξαν 106 νεκροί, 27 τραυματίες και 418 επιζήσαντες(11).
Εκκλησιαστικά ο οικισμός αποτελεί την ενορία Βαβύλων, στην οποία υπάγονται έξι ναοί. Ο κεντρικός ναός (χωριοεκκλησιά), τιμάται στο όνομα του Αγίου Νικολάου. Η σημερινή τρίκλιτη βασιλική, με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος, ιδρύθηκε μετά τον σεισμό του 1881, σε αντικατάσταση παλαιότερου ναού που βρισκόταν στην ίδια θέση, με πιθανότερη ημερομηνία ολοκλήρωσης τη 10η Μαρτίου 1894. Η χρονολογία αυτή, αναφέρεται σε επιγραφή στο λίθινο πλαίσιο του κεντρικού παραθύρου της κόγχης του Ιερού Βήματος. Η κεντρική θύρα του ναού που βρίσκεται στη δυτική όψη του, περιβάλλεται από λαϊκό μαρμάρινο ανάγλυφο με μπαρόκ επιδράσεις, έργο του Δημητρίου Πουτού. Στην επιγραφή αναφέρεται: 1843 ΠΡΟΤΟΜΑΣΤΟΡΙΣ ΔΙΜΙΤΡ ΠΟΥΤΟΥΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 30.
Ένα δεύτερο ανάγλυφο βρίσκεται πάνω από την θύρα του νοτίου κλίτους. Είναι επιτύμβιο των πρώτων Χριστιανικών χρόνων. Εικονίζει έναν έφιππο άνδρα, με το πρόσωπο κατενώπιον του οποίου ανεμίζει ο χιτώνας. Μπροστά του, παιδί που κρατά τα ηνία του αλόγου, ενώ στο βάθος εικονίζεται δέντρο που πάνω του αναρριχάται φίδι. Στη βάση η επιγραφή:
ΕΥΤΥΧΟΣ ΕΥΤΥΧΩ ΜΝΗΜ
ΗΣ ΧΑΡΙΝ ΑΦΙΕΡΟΙΚΕΝ(12)
Τέλος μια λίθινη ανάγλυφη μορφή αγγέλου βρίσκεται εντοιχισμένη πάνω από το κεντρικό άνοιγμα του φεγγίτη, στην δυτική όψη. Στο λεύκωμα των αδελφών Καστάνια εικονίζεται μέρος της νότιας και της ανατολικής πλευράς του παλιού ναού. Ο προσεισμικός ναός ανήκε στον τύπο της μονόκλιτης (;) βασιλικής. Η δίρριχτη στέγη ήταν κατασκευασμένη από λίθινες πλάκες και στην ανατολική όψη του ναού πάνω από την κόγχη, ανοίγονταν τρείς φεγγίτες, ένας κυκλικός στον άξονα και δύο συμμετρικοί εκατέρωθεν σχήματος ημικυκλικού κάτω και τεταρτοκυκυλικού πάνω. Η χρονολογία του θυρώματος του μετασεισμικού ναού (1843), αποκαλύπτει πως άνηκε στον παλαιότερο ναό και αναφέρεται πιθανότατα στην ολοκλήρωση της ανακαίνισης μετά τα τραγικά γεγονότα της περιόδου 1822-1828, και ότι ο Δημήτριος Πουτούς υπήρξε ο εμπειρικός αρχιτέκτονας που ανέλαβε το έργο, και όχι σε ίδρυση. Η ύπαρξη ναού πριν από το 1843, επιβεβαιώνεται από τις σημειώσεις του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Χρύσανθου Νοταρά που περιόδευσε στη Χίο από τις 12Μαΐου 1725 έως τις 23 Φεβρουαρίου 1726, προς ενίσχυση του Παναγίου Τάφου. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1725 επισκέφτηκε τους Βαβύλους και την επομένη παρακολούθησε τη Θεία Λειτουργία στο ναό του Αγίου Νικολάου(13). Ο παλιός ναός κοσμούνταν στην ανατολική όψη με πινάκια. Σε ένα από αυτά εικονιζόταν ναός (Ο Πανάγιος Τάφος, σύμφωνα με τον Γεώργιο Ζολώτα) και γύρω απ’ το χείλος η επιγραφή: ΘΕΩΤΟΚΕ Η ΕΛΠΙΣ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ…25 ΕΤΗ 1670(14). Το πινάκιο αυτό εκτίθεται σήμερα, στο βυζαντινό μουσείο Χίου (Μετζιτιέ Τζαμί). Το παλιό κωδωνοστάσιο του ναού, όπως πιστοποιείται από τη φωτογραφία των αδελφών Καστάνια, καταστράφηκε στο σεισμό του 1881. Το σημερινό παλαιότερα είχε κακοποιηθεί με την κατασκευή στην κορυφή του μιας μεταλλικής κατασκευής που φιλοξενούσε το ρολόι που προξένησε καταστροφή διακοσμητικών στοιχείων. Τελευταία καθαιρέθηκε και προστέθηκε μια διάτρητη λίθινη επίστεψη. Αισθητικά το αποτέλεσμα είναι καλό, μα αποτελεί στοιχείο αναχρονιστικό και αλλοίωση της σύλληψης του κατασκευαστή του.
Ο δεύτερος ναός του χωριού τιμάται στη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και βρίσκεται μερικά μέτρα δυτικά από εκείνο του Αγίου Νικολάου. Ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής. Ο σεισμός του 1881 προκάλεσε ίσως μερική κατάρρευση της στέγης και της δυτικής όψης. Είναι ο παλαιότερος σωζόμενος ναός των Βαβύλων και υπήρξε χωριοεκκλησιά πριν την ανέγερση του μετασεισμικού ναού του Αγίου Νικολάου. Μετά το σεισμό απώλεσε τον παλαιό τρόπο στέγασής του και επεκτάθηκε προς τα δυτικά. Η ανακαίνιση ολοκληρώθηκε ένα χρόνο αργότερα όπως μαρτυρεί επιγραφή πάνω από τη δυτική πύλη. Η παλαιότητά του τεκμαίρεται από την κόγχη του Ιερού εξωτερικά, που χαρακτηρίζεται από την πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία, το δίλοβο παράθυρο με τον πεσίσκο και το μαρμάρινο επίκρανο κοσμημένο με ανάγλυφο σταυρό, τα φιαλοστόμια και τα αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση που είναι εντοιχισμένα στις όψεις του ναού (πλην της δυτικής). Στο εσωτερικό του ναού σώζεται λιτό ξυλόγλυπτο τέμπλο, ενώ στη δυτική υπάρχει ξύλινος γυναικωνίτης. Ο ναός αρχικά εόρταζε στις 8 Μαΐου, όμως η ασχολία των κατοίκων με τη σηροτροφία, είχε ως αποτέλεσμα τη μεταφορά της γιορτής στις 26 Σεπτεμβρίου(15).
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου, είχε καταστραφεί στο σεισμό του 1881. Μέχρι τη δεκαετία του 1960 στεκόταν όρθιος μονάχα ο Ανατολικός τοίχος στον οποίο υπήρχαν εντοιχισμένα πινάκια. Σωζόταν επίσης το δάπεδό του κατασκευασμένο με τετράγωνες λίθινες πλάκες Θυμιανών δυο χρωμάτων, τοποθετημένες διαγώνια εναλλάξ. Ο νέος ναός ανεγέρθη το διάστημα 1964-1966 με σχέδια του αρχιτέκτονα Γκιούλμπαμπα (16) και αγιογραφήθηκε από το Γεώργιο Παναγιωτάκη, το 1967.
Υπαπαντή: Στο σημείο που βρίσκεται ο ναός, υπήρχε παλαιότερος που καταστράφηκε ολοκληρωτικά στο σεισμό του 1881. Οι κάτοικοι του οικισμού κατασκεύασαν ένα μικρό εικονοστάσιο, για να διασωθεί η ιερότητα του χώρου. Το 1961 ανεγέρθη ο σημερινός ναός που αγιογραφήθηκε από τους αμερικανούς ζωγράφους Τζουλιετ Μαίη Φραίηζερ και τον Ντειβιντ Γκαι Ασερμαν.
Παναγία Υπακοή: Βρίσκεται έξω από τον οικισμό, επί της οδού Χίου-Μεστών. Αποτελεί τον κοιμητηριακό ναό των Βαβύλων. Η ονομασία της «Υπακοή», η ονομασία της περιοχής «Λαζαρέττα» και η ύπαρξη ομωνύμου ναού στο Λωβοκομείο φανερώνει την ύπαρξη χώρου υγειονομικού ενδιαφέροντος στην περιοχή, μάλλον χώρος απομόνωσης των προσβεβλημένων από πανώλη(17). Ο ναός ανήκεις τον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής και στο περίβολό της σώζονται βοτσαλωτά δάπεδα.
Παναγία Κρίνα: Βυζαντινός ναός του 12ου αιώνα, με σπουδαίο τοιχογραφικό και κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Ιδρύθηκε, σύμφωνα με τοιχογραφία που σώζεται στο νάρθηκα, από τον Ευστάθιο Κορδάτο και τη σύζυγό του Ειρήνη Δούκαινα Παγωμένη, το έτος 1197. Ανήκει στον τύπο του οκταγωνικού ναού, αντίγραφο του καθολικού της Νέας Μονής.
Τα ήθη και έθιμα των κατοίκων των Βαβύλων ήταν όμοια με της υπόλοιπης Χίου και ιδιαίτερα των Καμποχώρων. Στοιχείο μοναδικότητας αποτελούσε το έθιμο της Μόστρας: Την Τυρινή Κυριακή, το πρωί, οι κάτοικοι εκκλησιάζονταν στον Βυζαντινό ναό της Παναγίας Κρίνας. Μετά την απόλυση κατέβαιναν συγκεντρωμένοι προς το χωριό και πριν εισέλθουν σε αυτό, πιάνονταν χέρι-χέρι και σχημάτιζαν ένα μεγάλο ημικύκλιο, υπό την ηγεσία ενός που κάθε χρόνο ήταν ο ίδιος. Αυτός, κρατούσε ένα μεγάλο καμτσίκι και χτυπούσε όλους υποχρεώνοντάς τους να φωνάζουν με δυνατή φωνή «Βρε, βρε, βρε, βρε». Με αυτό το ρυθμό, το βάδισμα και τις καμτσικιές, έφταναν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου διαλύονταν. Το απόγευμα, μαζεύονταν στο Λιβάδι ή σε κάποιο καφενείο και χόρευαν συρτό ή δετό, με τα παραδοσιακά όργανα τουμπί και παγιαύλι όλη τη νύχτα. Πριν βασιλέψει ο ήλιος, εμφανιζόταν το αλέτρι, που έσερναν δυο χωριανοί και ακολουθούνταν από τις «Συζευγάδες» και τον «σπορέα» που είχε ένα γκαζοντενεκέ γεμάτο στάχτη και δήθεν έσπερνε. Όλοι φορούσαν μουτσούνες και δεν διακρίνονταν τα χαρακτηριστικά τους. Με το ηλιοβασίλεμα έβγαιναν «Οι στραβοί». Ήταν ντυμένοι με παλιά ρούχα, φορούσαν στο κεφάλι κουκούλα από τρίχινο τσουβάλι και τα πρόσωπά τους ήταν πασπαλισμένα με αλεύρι. Ήταν δέκα με δώδεκα και δεμένοι μεταξύ τους με ένα μεγάλο σχοινί (φόρτωμα) και ο ένας απείχε απ’ τον άλλο ένα έως ενάμισι μέτρο. Μερικοί κρατούσαν και μπαστούνες. Με την εμφάνιση των «Στραβών» οι γυναίκες του χωριού απομακρύνονταν, μα σε απόσταση που να ακούν τι θα έλεγαν. Ο επικεφαλής άρχιζε με σόκιν δίστιχα τα οποία επαναλάμβαναν εν βοή όλοι. Συχνά ακουγόταν από τους «Στραβούς» ως παράπονο η φράση «Κόσμο ακούω και κόσμο δεν βλέπω». Αφού τελείωναν τα δίστιχα (που τελειωμό δεν είχαν) οι στραβοί έφευγαν και ξεκινούσε πάλι το γλέντι. Το πρωί της Καθαρής Δευτέρας εκείνοι που συνέχιζαν τη διασκέδαση, γυρνούσαν το χωριό μαζί με τα όργανα και μάζευαν κυρίως από τις λεύτερες διάφορα σαρακοστιανά, σούμα και κρασί. Το μεσημέρι έτρωγαν όλοι μαζί και γινόταν η επιλογή για εκείνο που θα έκανε τον νεκρό. Συνήθως τον νεκρό υποδυόταν ο πλέον μεθυσμένος. Μια σκάλα αποτελούσε το φέρετρο, τέσσερεις χωριανοί οι «Σηκωτάδες» και η νεκρώσιμος πομπή ξεκινούσε να γυρίσει όλο το χωριό. Σε κάθε τρίστρατο διαβαζόταν η διαθήκη του νεκρού. Ο πιο αστείος ήταν ο «αναγνώστης». Άρχιζε περίπου ως εξής: «Ο μακαρίτης (τάδε) όταν ένιωθε ότι επρόκειτο να αφήσει τα εγκόσμια εκάλεσε τον νοτάρο (συμβολαιογράφο) του χωριού και διένειμε για να τον θυμούνται την περιουσία του ακολύθως: Στον τάδε αφήνει… Στον τάδε… Στη χήρα τάδε….» όλα σχετικά με το ανδρικό φύλο. Η πομπή προχωρούσε έξω από το χωριό και έριχναν το νεκρό στη στέρνα του νερόμυλου. Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, άναβαν φανό, την Τρίτη της διακαινησίμου πήγαιναν στην Παναγία Κρήνα, όπου γευμάτιζαν(18).
Ιδιαίτερο στοιχείο του χαρακτήρα του Χιώτη είναι η έφεση στο να «κολλά» παρατσούκλια. Έτσι υπάρχουν παρατσούκλια που χαρακτηρίζουν κάποιο άτομο, οικογένεια ή και ολόκληρο χωριό. Οι κάτοικοι των Βαβύλων δεν απέφυγαν τα πειράγματα όταν κάποτε συνέβη το εξής περιστατικό: Οι δημογέροντες του χωριού κάθονταν έξω από την εκκλησία και ασχολούνταν με τα βιβλία των οικονομικών του χωριού, όταν μια κουτσουλιά σπουργιτιού έπεσε στο βιβλίο λογαριασμών. Ενοχλήθηκαν, πήγαν στην πόλη και πήραν είκοσι αγροφύλακες για να σκοτώσουν το σπουργίτι(19). Όταν μαθεύτηκε το γεγονός η λέξη «Σπουργίτοι» ακολουθούσε τους Βαβυλούσους.
Στον οικισμό υπάρχει μικρή βιβλιοθήκη και μικρό εκκλησιαστικό μουσείο, όπου φυλάσσονται αντικείμενα προερχόμενα από τους ναούς του χωριού, που παραμένουν κλειστά. Η μετατροπή του κλειστού σχολείου σε σημείο ενημέρωσης σχετικά με τον οικισμό των Σκλαβιών με έκδοση χαρτών και εντύπων με θέματα τις πεζοπορικές διαδρομές, την ιστορία, τα μνημεία και τη χλωρίδα της περιοχής (πχ τουλίπες), παράλληλα με το συνδυασμό επίσκεψης στην Παναγία Κρήνα και στο μικρό μουσείο, θα αναδείκνυε τους Βαβύλους ως σημείο εκκίνησης για επίσκεψη σε περιοχές σημαντικές για την ιστορία και τη φύση της Χίου.
1. Ως επίσημη ονομασία έχει επικρατήσει η γραφή Βαβίλοι. Στο παρόν προτιμήθηκε η γραφή Βαβύλοι που αποτελεί την ιστορική ονομασία του οικισμού και πλησιέστερη στην προέλευσή της..
2. Μάλλον η ονομασία στην αρχή ήταν τα (κτήματα) Βάβυλα, κατά το «Τα Μάρκου», που όταν πια ξεχάστηκε η ιδιοκτησία η ονομασία μετεβλήθη στο πιο εύηχο οι Βαβύλοι. Στην περιοχή των Καμποχώρων πολλές ονομασίες οικισμών και τοποθεσιών προέρχονται από το επώνυμο ή την ιδιότητα, κτηματιών ή ιδρυτών των οικισμών. Έτσι έχουμε Ευφημιανός-Ευφημιανά, Ανδρόνικος-Ανδρονικιανά-Ανδρικιανά (Θυμιανά- Νεοχώρι), Επίσης τα: Κομιτάς- Κομιτάτο (Θυμιανά), Βερβέρης-Βερβεράτο, Στρατηγός-Στρατηγάτο κλπ.
3. Κατά το άγιοι Βίκτωρες. Οι Άγιοι Βάβυλες-οι Βαβύλοι. Γ Ζολώτα Ιστορία της Χίου τα Α1
4. Αργέντη –Κυριακίδη: Η Χίος παρά τοις γεωγράφοις και περιηγηταίς
5. Χαράλαμπου Μπούρα, Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική: Χίος εκδ Μέλισσα σ.32.
6. Γ Ζολώτα Ιστορία της Χίου τ. Α1 σ. 559-560
7. Γ Ζερβούδη, Χίος, από τη Χώρα και την πόλη, στη Χώρα και τα χωριά, σ.345
8. Εφημερίδα «Χιακό Μέλλον» 15 Ιουλίου 1949, φύλλο 56. Ο Στέφανος Καββάδας, υποστηρίζε πως η γειτονιά Πύργος που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου, υπήρξε ο πρώτος οικιστικός πυρήνας των Βαβύλων, με όλα τα αμυντικά μέσα της εποχής. Σύμφωνα με τοπική παράδοση, που διέσωσε ο ίδιος, ερείπια του πύργου σώζονταν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
9. Λεύκωμα των ερειπίων της Χίου συνέπεια των σεισμών 22 Μαρτίου/ 3 Απριλίου 1881, σ.46
10. Γ. Ζολώτας ο.π σ.529
11. Επίσημος πίνακας των θυμάτων του σεισμού 1881
12. Χιακή επιθεώρηση 1974 89-90
13. Γεωργίου Γεωργιάδου, Ο εν Γαλατά Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννη των Χίων σ.189.
14. Εθνομάρτυς Πλάτων ο Χίου τ.77 (Απρίλιος 1959)
15. Προφορική μαρτυρία †Μαρκέλλας Μαρκάκη (2011)
16. Χιακή Επιθεώρηση 1964 σ. 157
17. Γ. Ζολώτας οπ σ.178
18. Χιακή Επιθεώρηση 1969 σ. 19-20 και προφορική μαρτυρία †Μαρκέλλας Μαρκάκη (2011).
19. Argenti-Rose, The Folk-Lore of Chios 2 σ. 608
Συζήτηση1 σχόλιο
Πολύ αξιόλογο το κείμενο του Β. Χαρίτου για τους Βαβύλους. Ωραία η παρουσίαση της ιστορίας του χωριού και αξιοπρόσεκτη η βιβλιογραφία. Μπράβο!