Σύμφωνα με τη νέα ετήσια έκθεση της Υ.Α. Παγκόσμιες Τάσεις, που αποτελεί τη μεγαλύτερη ετήσια έρευνα του οργανισμού για το φαινόμενο του εκτοπισμού, υπήρχαν 65,6 εκατομμύρια αναγκαστικά εκτοπισμένοι παγκοσμίως στα τέλη του 2016 – σχεδόν 300.000 περισσότεροι από την περσινή χρονιά. Ο συνολικός αυτός αριθμός αντιστοιχεί σε έναν τεράστιο αριθμό ανθρώπων που χρήζουν προστασίας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο αριθμός των 65,6 εκατομμυρίων περιλαμβάνει τρεις σημαντικές κατηγορίες. Πρώτον, περιλαμβάνονται οι πρόσφυγες, στα 22,5 εκατομμύρια, τον υψηλότερο αριθμό που έχει σημειωθεί ποτέ. Από αυτούς, τα 17,2 εκατομμύρια εμπίπτουν στην εντολή της Υ.Α. και οι υπόλοιποι είναι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες που έχουν καταγραφεί από τον αδελφό οργανισμό UNWRA. Η Συρία, εξαιτίας του πολέμου, εξακολουθεί να αποτελεί τη μεγαλύτερη χώρα προέλευσης προσφύγων (5,5 εκατομμύρια). Ωστόσο το 2016 υπήρξε μια νέα μεγάλη κρίση: στο Νότιο Σουδάν, η καταστροφική κατάρρευση των ειρηνευτικών προσπαθειών τον Ιούλιο οδήγησε στον ξεριζωμό 739.900 ανθρώπων μέχρι τα τέλη του έτους (1,87 εκατομμύρια σήμερα).
Δεύτερον, περιλαμβάνονται οι εσωτερικά εκτοπισμένοι, που έφτασαν τα 40,3 εκατομμύρια στα τέλη του 2016, σε σύγκριση με 40,8 εκατομμύρια το 2015. Οι μεγαλύτερες καταστάσεις εσωτερικού εκτοπισμού σημειώθηκαν στη Συρία, το Ιράκ αλλά και μέσα στην Κολομβία. Παρ’ όλα αυτά, το πρόβλημα του εσωτερικού εκτοπισμού είναι παγκόσμιο και αντιστοιχεί σχεδόν στα δύο τρίτα του παγκόσμιου συνόλου των εσωτερικά εκτοπισμένων.
Τρίτον, περιλαμβάνονται οι αιτούντες άσυλο, άνθρωποι που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και αναζητούν διεθνή προστασία ως πρόσφυγες. Έως τα τέλη του 2016, ο αριθμός των ανθρώπων που αναζήτησαν άσυλο σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν 2,8 εκατομμύρια.
Όλα αυτά συνθέτουν το τεράστιο ανθρώπινο κόστος που επιφέρουν ο πόλεμος και οι διώξεις παγκοσμίως: τα 65,6 εκατομμύρια σημαίνουν ότι κατά μέσο όρο 1 στους 113 ανθρώπους σε όλο τον κόσμο βρίσκεται σήμερα εκτοπισμένος – ένας πληθυσμός που ξεπερνά αυτόν της 21ης πολυπληθέστερης χώρας στον κόσμο, του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ένα από τα σημαντικά ευρήματα της έκθεσης είναι ότι ο αριθμός των πρόσφατα εκτοπισμένων παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Από τα 65,6 εκατομμύρια που έχουν αναγκαστεί να εκτοπιστούν παγκοσμίως, 10,3 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν μέσα στο 2016, από τους οποίους τα 2/3 (6,9 εκατομμύρια) τράπηκαν σε φυγή στο εσωτερικό της χώρας τους. Αυτό σημαίνει ότι ένας άνθρωπος εκτοπίζεται κάθε τρία δευτερόλεπτα – σε μικρότερο διάστημα από αυτό που χρειάζεται για να διαβάσει κανείς αυτή την πρόταση.
Παράλληλα, η επιστροφή των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων στις εστίες τους, σε συνδυασμό με άλλες λύσεις όπως η επανεγκατάσταση σε τρίτες χώρες, σημαίνει ότι για ορισμένους υπήρξε προοπτική το 2016 να βελτιωθεί η κατάστασή τους. Συνολικά, περίπου 37 χώρες υποδέχτηκαν 189.300 πρόσφυγες στο πλαίσιο της επανεγκατάστασης. Περίπου 500.000 άλλοι πρόσφυγες μπόρεσαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και περίπου 6,5 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι μπόρεσαν να επιστρέψουν στις εστίες τους – αν και πολλοί δεν επέστρεψαν σε τόσο ιδανικές συνθήκες και το μέλλον τους παραμένει αβέβαιο.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η πλειοψηφία των προσφύγων – το 84% – βρισκόταν σε χώρες μικρού ή μεσαίου εισοδήματος στα τέλη του 2016, με έναν στους τρεις (4,9 εκατομμύρια) να φιλοξενείται στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες του κόσμου. Αυτή η τεράστια ανισότητα καταδεικνύει αρκετά θέματα, όπως τη συνεχιζόμενη έλλειψη διεθνούς συναίνεσης στο θέμα της υποδοχής προσφύγων και την εγγύτητα πολλών φτωχών χωρών σε περιοχές όπου μαίνονται συγκρούσεις. Καταδεικνύει επίσης την ανάγκη να δοθεί τεράστια στήριξη και χρηματοδότηση στις χώρες και τις κοινότητες που στηρίζουν τους πρόσφυγες και άλλους εκτοπισμένους ανθρώπους. Η απουσία αυτής της στήριξης και χρηματοδότησης μπορεί να επιφέρει αστάθεια και να επηρεάσει το σωτήριο έργο των ανθρωπιστικών οργανώσεων, ή να οδηγήσει σε εκ νέου εκτοπισμό.
Από πλευράς πληθυσμού, η Συρία εξακολουθεί να έχει τον μεγαλύτερο αριθμό εκτοπισμένων στον κόσμο, με 12 εκατομμύρια (σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού της) να έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας ή να έχουν διαφύγει σε άλλες χώρες ως πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο. Αφήνοντας στην άκρη την μακρόχρονη κατάσταση των Παλαιστίνιων προσφύγων, η Κολομβία (7,7 εκατομμύρια) και το Αφγανιστάν (4,7 εκατομμύρια) παραμένουν η δεύτερη και τρίτη στη σειρά χώρες με τον μεγαλύτερο πληθυσμό εκτοπισμένων. Ακολουθεί το Ιράκ με 4,2 εκατομμύρια και το Νότιο Σουδάν (όπου ο αριθμός των εκτοπισμένων αυξάνεται με τον ταχύτερο ρυθμό παγκοσμίως, με 3,3 εκατομμύρια να έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους ως τα τέλη του 2016).
Τα παιδιά, που αποτελούν τους μισούς πρόσφυγες στον κόσμο, εξακολουθούν να φέρουν ένα δυσανάλογο βάρος των δεινών του ξεριζωμού, κυρίως λόγω της αυξημένης ευαλωτότητάς τους. Είναι τραγικό ότι 75.000 αιτήματα ασύλου έχουν υποβληθεί από παιδιά που ταξίδευαν μόνα τους ή ήταν χωρισμένα από την οικογένειά τους. Σύμφωνα με την έκθεση, ακόμα και αυτός ο αριθμός πιθανότατα δεν απεικονίζει με ακρίβεια την πραγματική κατάσταση.