Η δασική ομάδα του WWF Ελλάς βρέθηκε στη Χίο από 31 Αυγούστου µέχρι 2 Σεπτεµβρίου για επιτόπια αυτοψία στις καμένες περιοχές, είχε ενημερωτικές συναντήσεις με υπηρεσίες, φορείς και πολίτες και εκφράζει τους προβληματισμούς της για τη φυσική ανάκαμψη των δασών της Χίου, επειδή αρκετές από τις εκτάσεις που κάηκαν είχαν καεί και στη μεγάλη πυρκαγιά του 2012. Στο κείμενο 27 σελίδων, που κατέθεσε στις τοπικές αρχές και δημοσιοποίησε χθες, περιλαμβάνονται προτάσεις για κατεπείγοντα μέτρα, κυρίως στον τομέα της αντιπλημμυρικής προστασίας και της βόσκησης.
Ψηφιακός χάρτης Χίος-Ψαρά-Οινούσσες, 2014, Ανάβαση. Επεξεργασία: WWF Ελλάς)
Η φωτιά στα Μαστιχοχώρια
Μια από τις σημαντικότερες πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού υπήρξε αυτή που εκδηλώθηκε στα Μαστιχοχώρια της Χίου και έκαψε 43.431 στρέμματα. Σύµφωνα µε τον επιτόπιο έλεγχο που πραγµατοποιήθηκε από την WWF στο βορειοανατολικό τµήµα της φωτιάς, στο Καµπί Αγίου Γεωργίου (βόρεια της Βέσσας) υπάρχουν μόνο λίγα σημεία με στοιχεία αναγέννησης, γι’ αυτό προτείνεται οι νησίδες ώριµων ατόµων που έχουν µείνει µετά το πέρασµα και των δύο πυρκαγιών του 2012 και του 2016 να προστατευτούν. Στο ανατολικό τµήµα της φωτιάς στην περιοχή από Μεταµόρφωση του Σωτήρα µέχρι το Κάστρο Αρµολίων, προβληματισμό δημιουργεί το γεγονός ότι παρά την καλή µεταπυρική εξέλιξη των χωραφιών με σχίνους δεν υπήρξε καθόλου αναγέννηση τραχείας πεύκης. Στο νότιο τµήµα της φωτιάς, βόρεια από τους Ολύµπους, από Κακόπετρα Πυργίου και βορειοανατολικά των Μεστών, κρίνεται σκόπιµο να προβλεφθούν κατά τόπους και σε σηµεία που δεν υφίστανται βαθµίδες, κάποια αντιδιαβρωτικά και αντιπληµµυρικά µέτρα για να µετριάσουν πιθανά προβλήµατα διάβρωσης και έκπλυσης του εδάφους, σε περίπτωση έντονων βροχοπτώσεων. Τέλος, στο δυτικό τµήµα της φωτιάς, στον όρµο Ελάτας (Ποταµοί-Βίγλα) το οικοσύστηµα είναι φανερά υποβαθµισµένο εξαιτίας των συνεχών, επαναλαµβανόµενων πυρκαγιών εντός µικρού σχετικά χρονικού διαστήµατος και προβλέπεται ότι οι δυνατότητες φυσικής αποκατάστασης είναι περιορισµένες ως ανύπαρκτες.
Η φωτιά στη Σιδηρούντα
Η έκταση που έχει πληγεί είναι 6.216 στρέμματα, από τα οποία ευτυχώς μόλις τα 312 είναι εντός του δικτύου Natura. Ωστόσο, το Καταφύγιο Άγριας Ζωής «Πραστιά-Πέρδικα» (Βολισσού-Σιδηρούντας) επλήγη σηµαντικά από την πυρκαγιά, αφού κάηκε, περίπου το 1/3 της επιφάνειας του. Λόγων των έντονων κλίσεων που επικρατούν στην περιοχή της Σιδηρούντας (μέχρι 50-60%) πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στη διάβρωση του εδάφους, αν και υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία που πηγάζει στο γεγονός ότι η συγκεκριµένη έκταση δεν έχει πληγεί στο κοντινό παρελθόν από άλλη καταστροφική πυρκαγιά.
Συχνά σημαντικότερο πρόβλημα από τη φωτιά, η μεταπυρική διαχείριση των καμένων περιοχών
Η WWF υπογραμμίζει ότι πρωταρχικό µέληµα της Δ/νσης Δασών είναι να οριοθετήσει την καµένη έκταση και να την κηρύξει αναδασωτέα βάσει των προβλέψεων της δασικής νοµοθεσίας. Να εφαρµοστεί η απαγόρευση της βοσκής και ο αυστηρός έλεγχος του διαταραγµένου οικοσυστήµατος, ώστε να µειωθούν οι κίνδυνοι που εγκυµονούν για περαιτέρω υποβάθµιση της καµένης έκτασης και σημειώνει ότι σε πολλές περιπτώσεις το σηµαντικό πρόβληµα δεν είναι η ίδια η φωτιά αλλά η µεταπυρική διαχείριση και προστασία, οι αλλαγές στις χρήσεις γης και ο συνολικός σχεδιασµός για τηνανάκαµψη των φυσικών οικοσυστηµάτων.
Οι προτάσεις της WWF
- Αναδασώσεις στις περιοχές Ποταµοί-Βίγλα (παραλιακά στο δυτικό τµήµα), όπως και στο Καµπί (βόρεια της Βέσσας).
- Αντιδιαβρωτικά έργα με αξιοποίηση των ξερολιθιών και κορμοδεμάτων στις πλαγιές με έντονη κλίση 40-50% στα βορειοανατολικά των Μεστών καθώς και στη Σιδηρούντα στις πλαγιές όπου σχηματίζονται στο ρέμα πριν την είσοδο του οικισμού, ενώ όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα δηµιουργίας κορµοδεµάτων από τοπική ξυλεία θα πρέπει να γίνουν λιθοδοµές µε τη χρήση επιτόπιου υλικού και χειρωνακτικές µεθόδους.
- Αντιπλημμυρικά έργα στα Μεστά και συγκεκριμένα στο ρέµα ανατολικά του οικισµού Μεστών (στο µονοπάτι από Μεστά- Ολύµποι) που καταλήγει στα Μεστά, στο ρέµα που καταλήγει στον Λιµένα Μεστών, όπου υπάρχει έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα, στο Ρέµα Τσόχα (Λιθί) και στο Ρέµα Βαρλά (Βέσσα) που επηρεάστηκαν και από τις πυρκαγιές του 2012 καθώς και στο ρέµα που διασχίζει τον οικισµό των Ολύµπων και έχει καταγραφεί θανατηφόρο περιστατικό πληµµύρας το 2010.
- Περιορισμένη αποµάκρυνση ιστάµενων καµένων δένδρων µε ήπια µέσα. Η διατήρηση καµένων κορµών κρίνεται απαραίτητη για την προστασία του εδάφους από έντονα κατακρηµνίσµατα, αλλά ο καµένος ξυλώδης όγκος δεν θα πρέπει να είναι τέτοιου µεγέθους ώστε να δηµιουργεί επικίνδυνη καύσιµη ύλη για µελλοντικές πυρκαγιές.
- Στενή επίβλεψη της περιοχής των καμένων από δασικούς υπαλλήλους, εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων βοσκής, παροχή ζωοτροφών για τη βραχυπρόθεση αντιμετώπιση της έλλειψης τροφών και αποζημίωση των πληγέντων καλλιεργητών μαστίχας.
Συμπεράσματα
Η έγκαιρη αντιµετώπιση όλων των παραπάνω ζητηµάτων σε συνδυασµό µε έναν γενικότερο σχεδιασµό µεταπυρικής αποκατάστασης και µελλοντικής προστασίας του φυσικού πλούτου της Χίου είναι το στοίχηµα που πρέπει να κερδηθεί και βρίσκεται στο χέρι των τοπικών φορέων. Επιβεβληµένο είναι όλοι οι υπεύθυνοι φορείς σε συνδυασµό µε την τοπική κοινωνία, τους επαγγελµατίες που δραστηριοποιούνται στη περιοχή (αγρότες, κτηνοτρόφοι, κ.α.), ενεργοί πολίτες και σωµατεία να συµβάλλουν στην επίτευξη των παρακάτω:
- Να συµµετέχουν και να συµφωνήσουν σε έναν ενιαίο σχεδιασµό για τη διαχείριση και προστασία του φυσικού τους περιβάλλοντος.
- Οι αποφάσεις και οι επιµέρους εργασίες, πρέπει να σχεδιαστούν και υλοποιηθούν µε τη βοήθεια ειδικών επιστηµόνων, που θα συµβάλλουν µε εξειδικευµένη γνώση στην ορθή και ολοκληρωµένη αντιµετώπιση των προβληµάτων.
- Σηµαντικό είναι ο Δήµος Χίου, ως ο κύριος δασοκτήµονας της περιοχής να διαθέτει ειδικό επιστηµονικό προσωπικό (δασολόγο), που θα αναλάβει το γενικότερο συντονισµό και τις δράσεις που αφορούν τις δηµοτικές δασικές εκτάσεις. Φυσικά, αναγκαία προϋπόθεση είναι και η εξασφάλιση της απαραίτητης χρηµατοδότησης από την πολιτεία και η εξεύρεση πόρων από φορείς και ιδιώτες.
- Η συµβολή του τοπικού πληθυσµού στις διάφορες δράσεις, η ενεργοποίηση των πολιτών και η γενικότερη ενηµέρωση-ευαισθητοποίηση των κατοίκων της Χίου είναι ίσως από τους πιο σηµαντικούς στόχους στους οποίους πρέπει να προσβλέπει ένας ολοκληρωµένος σχεδιασµός.
- Αποτύπωση των εκτάσεων που ιδιοκτησιακά ανήκουν στο Δήµο Χίου καθώς και εκπόνηση και κύρωση δασικών χαρτών, τα οποία αποτελούν απαραίτητα εργαλεία για τη σύγχρονη διαχείριση του χώρου και των διάφορων δραστηριοτήτων.
- Να ολοκληρωθεί και να εφαρµοστεί στην πράξη ο αντιπυρικός σχεδιασµός για ολόκληρο το νησί µε βάση την αντίστοιχη µελέτη που έχει εκπονηθεί για τα Μαστιχοχώρια (Γρέγος, 2013)