του Ανδρέα Μιχαηλίδη
Όπως μας είναι γνωστό, ο τούρκος Στρατιωτικός Διοικητής της Χίου Ζιχνή μπέης παραδόθηκε στον ελληνικό απελευθερωτικό στρατό στις 21 Δεκεμβρίου του 1912 στη θέση Σταυρί του όρους Προβατάς. Το Πρωτόκολλο παράδοσης του τουρκικού στρατού υπογράφηκε στις Καρυές, την ίδια μέρα, στην οικία του Ιωάννη Χ΄΄ Αποστόλου Βενέτου (Σκλαβούνου), η οποία διασώζεται μέχρι σήμερα. Ο Ζιχνή μπέης φιλοξενήθηκε για λίγο στις Καρυές στην οικία Στ. Λαρέντζου και στη συνέχεια ακολούθησε την τύχη των άλλων τούρκων αξιωματικών αιχμαλώτων¹.
Όπως προκύπτει από μεταγενέστερα στοιχεία, το ξίφος του Ζιχνή βρέθηκε στα χέρια του Στυλιανού Παλιγγίνη, εφέδρου αξιωματικού του ελληνικού απελευθερωτικού στρατού², ο οποίος το κράτησε ως κειμήλιο.
Πενήντα τρία χρόνια αργότερα, οι δυο γιοι του Στυλιανού Παλιγγίνη αποφασίζουν να επιστρέψουν στη Χίο το ξίφος του Ζιχνή, θεωρώντας ότι εκεί είναι ο φυσικός χώρος φύλαξης ενός τέτοιου σπουδαίου για το νησί κειμηλίου. Έτσι κατά την επετειακή εκδήλωση του εορτασμού της 11ης Νοεμβρίου, το 1965, παραδίδουν στον Πρόεδρο της Αδελφότητας Αττικοβοιωτίας «Κοραής», ιατρό Αντώνιο Θρουβάλα³, το ξίφος του Ζιχνή μπέη4. Επιθυμία τους ήταν, το ξίφος να παραδοθεί στη Βιβλιοθήκη «Κοραής» και να εκτεθεί ως σπουδαίο εθνικό κειμήλιο.
Από το έγκυρο περιοδικό «Χιακή Επιθεώρησις» πληροφορούμαστε ότι, το ξίφος το οποίο κατείχαν οι αδελφοί Παλιγγίνη παραδόθηκε από τον Πρόεδρο της Αδελφότητας «Κοραής» στη Βιβλιοθήκη της Χίου, μερικούς μήνες αργότερα5.
Ο λόγος της παράδοσης του ξίφους στη Βιβλιοθήκη «Κοραής» ήταν προφανής: Εκεί λειτουργούσε το Εθνολογικό και Λαογραφικό Μουσείο «Αργέντη». Το 1975, έγινε η ανακαίνιση του Μουσείου με τη φροντίδα και τις δαπάνες του Παντελή Φ. Αργέντη, μετετράπη σε αμιγώς Λαογραφικό Μουσείο και ένα μεγάλο μέρος των εκθεμάτων εθνολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος εκτοπίστηκαν από τους χώρους του Μουσείου.
Το ξίφος όμως, από όσα μας είναι τουλάχιστον γνωστά μέχρι σήμερα, ουδέποτε εκτέθηκε στους χώρους της Βιβλιοθήκης, ή του υπερκείμενου Μουσείου ως ξίφος του Ζιχνή μπέη. Παράλληλα ουδέποτε κατεγράφη ξεχωριστά στις συλλογές της Βιβλιοθήκης, παρά μόνο μαζί με άλλα ξίφη, ως «σπαθιά παλαιά εκ σιδήρου»6. Αντίθετα άλλα σημαντικά κειμήλια καταγράφονται λεπτομερέστερα, όπως η πρώτη σημαία που αναρτήθηκε στο Διοικητήριο κατά την απελευθέρωση του 1912, το τηλέφωνο του τούρκου φρουράρχου της εποχής, το φέσι του τότε Δημάρχου Κουμελά κ.α.
Η επισκόπηση του ξίφους βέβαια δίνει την εντύπωση ότι πράγματι ανήκε σε διακεκριμένο Οθωμανό στρατιωτικό, μια και φέρει επίχρυση την αυτοκρατορική βούλα – «τουρά» στη βάση της λάμας του. Επίσης έχει τοποθετηθεί αρίθμηση στην χειρολαβή του με τον αριθμό «1». Αυτό άραγε σημαίνει και την σπουδαιότητα που του αποδόθηκε κατά την εισαγωγή του ως απόκτημα της Βιβλιοθήκης;
Παράλληλα, το πρωτόκολλο της παράδοσης του τουρκικού στρατού υπεγράφη από τον ταγματάρχη Χουσεΐν Λουτ και από τον λοχαγό Ε. Βερνάρδο στις 21 Δεκεμβρίου 1912. Λεπτομέρειες για το ακριβές τελετουργικό της παράδοσης δεν έχουν διασωθεί από τις πηγές. Όμως το πρωτόκολλο παράδοσης στο άρθρο 3 ορίζει ρητά ότι: … «οι κ.κ. αξιωματικοί του Οθωμανικού στρατού, θα διατηρήσωσι τα ξίφη των και θα είναι ελεύθεροι να ζώσιν εν Ελλάδι υπό τας αυτάς συνθήκας οίας και οι άλλοι αξιωματικοί του Οθωμανικού στρατού» 7. Επίσης έχουμε σαφείς μαρτυρίες ότι οι έλληνες μαχητές, αλλά και ο ντόπιος πληθυσμός δεν προέβη σε καμιά αντεκδικητική βίαιη πράξη προς τους παραδοθέντες οπλίτες και αξιωματικούς8. Ο Ζιχνή μπέης μάλιστα φιλοξενήθηκε σε αρχοντόσπιτο των Καρυών, αυτό του Στ. Λαρέτζου με υποδειγματικό τρόπο 9. Το ενδεχόμενο επομένως το ξίφος να αποσπάστηκε βίαια από τον Ζιχνή, απομακρύνεται σοβαρά από την πραγματικότητα.
Τα στοιχεία αυτά συνηγορούν μάλλον προς την εκδοχή ότι ο τούρκος στρατιωτικός Διοικητής δεν παρέδωσε το ξίφος του.
Συμπερασματικά, αν και υπάρχουν δημοσιεύματα βάσει των οποίων το ξίφος του τούρκου στρατιωτικού Διοικητή παρεδόθη από τους απογόνους του αγωνιστή του απελευθερωτικού αγώνα του 1912 για φύλαξη στο Εθνολογικό και Λαογραφικό Μουσείο της Βιβλιοθήκης Χίου «Α. Κοραής», εν τούτοις δεν τεκμηριώνεται με ακρίβεια από τις σχετικές πηγές η προέλευσή του. Το γεγονός αυτό να οδήγησε πιθανά τους υπεύθυνους της Βιβλιοθήκης να έχουν γενικά επιφυλάξεις για την διακεκριμένη έκθεσή του στους χώρους της.
- ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
-
¹ Μιχαηλίδης Α., Ψώρας Μ., Τσακίρη Αιμ., Οι Καρυές της Χίου Ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία, Ι. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Καρυών, Χίος 2010, σ. 55.
² Η πληροφορία επιβεβαιώνεται και από την καταγραφή στον χειρόγραφο κατάλογο καταγραφής των αντικειμένων του Εθνολογικού και Λαογραφικού Μουσείου «Αργέντη», όπου αναφέρεται, με την ιδιότητά του αυτή, ως δωρητής κάποιων φωτογραφιών. Βλ. Κατάλογος καταγραφής των αντικειμένων του Εθνολογικού και Λαογραφικού Μουσείου «Αργέντη» ως ταύτα κατεγράφησαν προ της γενομένης ανακαινίσεως του κτιρίου της Βιβλιοθήκης «Κοραής» και της ιδρύσεως Πινακοθήκης δαπάναις του κ. Παντ. Φ. Αργέντη κατά τους μήνας Νοέμβριον και Δεκέμβριον του έτους 1975, σ. 80.
³ O ιατρός Αντώνιος Ι. Θρουβάλας γεννήθηκε στο Βασιλεώνοικο της Χίου το 1890, φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, λαμβάνοντας το πτυχίο του το 1918. Ειδικεύτηκε στον Ακτινολο γία στο Ινστιτούτο Curie και άσκησε την Ακτινολογία στα νοσοκομεία «Τζάνειο», «Ανδρέας Συγγρός» κ.α. Πέρα από την επιστημονική του ιδότητα ασχολήθηκε με την λογοτεχνία και διετέλεσε συντάκτης του ιατρολογοτεχνικού περιοδικού «Κασταλία».
4 εφημ. Πρόοδος, αρ. φύλλου 10389 (17.11.1965).
5 περ. Χιακή Επιθεώρησις, τεύχος 10 (1966).
6 Αριθμ. Καταγραφής 702 στο Κατάλογος καταγραφής των αντικειμένων του Εθνολογικού και Λαογραφικού Μουσείου «Αργέντη»… όπ.π., σ. 80.
7 Γ.Ε.Σ., Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Ο Ελληνικός Στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 – 1913, Τ. Α΄, σ. 228.
8 Καρακασσώνης Π., Ιστορία της απελευθερώσεως της Χίου κατά το 1912 μετ’ εικόνων και χαρτών, τύποις Λ. Θ. Λαμπροπούλου, Εν Αθήναις 1921, σ. 142.
9 Μιχαηλίδης Α., Ζωντανές μαρτυρίες του απελευθερωτικού αγώνα του 1912. Περ. Πελινναίο, τ. 14 (2000), σ. 22-25.
